Nguyễn Du

Admin Tổng số bài gửi : 3173 Registration date : 22/11/2007

蒼梧竹枝歌其十五

船尾燈籠四尺竿，
船頭畫虎黑斑斑。
布旗上冩巡河字，
只詰花船不詰姦。

Thương Ngô Trúc chi ca kỳ 15

Thuyền vĩ đăng lung tứ xích can,
Thuyền đầu hoạ hổ hắc ban ban.
Bố kỳ thượng tả "Tuần hà" tự,
Chỉ cật hoa thuyền bất cật gian.

Dịch nghĩa:

Đuôi thuyền có đèn lồng cán dài bốn thước,
Mũi thuyền có hình vẽ hổ vằn lông đen.
Cờ trưng cao đề hai chữ "Tuần hà"
Tuần viên chỉ chặn hỏi thuyền hoa, còn thuyền gian thì mặc kệ.

Ca điệu Trúc chi đất Thương Ngô kỳ 15
(Người dịch: Điệp luyến hoa)

Đuôi thuyền cán đèn dài bốn thước
Phía đầu vẽ hổ mượt lông đen
"Tuần hà" hai chữ dương lên
Thuyền hoa chặn hỏi, thuyền gian chẳng dòm.

_________________________
Nguyễn Du - Page 15 Signat21

Tiêu đề: Dương Phi cố lý Tue 06 Apr 2010, 02:38

楊妃故里

山雲削略岸花明
見說楊妃此地生
自是舉朝空立仗
枉教千古罪傾城
簫簫南內蓬篙遍
寞寞西郊丘隴平
狼藉殘紅無覓處
東風城下不勝情

Dương Phi cố lý

Sơn vân tước lược ngạn hoa minh,
Kiến thuyết Dương Phi thử địa sinh.
Tự thị cử triều không lập trượng,
Uổng giao thiên cổ tội khuynh thành.
Tiêu tiêu Nam Nội bồng cao biến,
Mịch mịch Tây Giao khâu lũng bình.
Lang tạ tàn hồng vô mịch xứ,
Đông phong thành hạ bất thăng tình.

Chú thích:
Dương Phi: Dương Quý Phi 楊貴妃 tức Dương Ngọc Hoàn 楊玉環 là Quí Phi của Đường Minh Hoàng 唐明皇. Quê ở làng Hoàng Nông, huyện Hòa Âm, tỉnh Thiểm Tây ngày nay. Vì An Lộc Sơn 安祿山 nổi loạn, Đường Minh Hoàng (Đường Huyền Tông) phải chạy vào đất Thục. Đến đèo Mã Ngôi, quân lính đòi giết Dương Quí Phi và người anh tên Dương Quốc Trung 楊國忠, là những người làm Đường Minh Hoàng mê muội mà mất nước (Uổng giao thiên cổ tội khuynh thành). Quốc Trung bị quân lính giết chết, Dương Quí Phi bị buộc thắt cổ tự sát ở đây.
lập trượng: Đứng như gậy, chỉ quan bù nhìn không dám can gián vua, để xảy ra cuộc loạn An Lộc Sơn. Do lệ thiết triều nhà Đường (lập trượng mã), có tám con ngựa phải đứng chầu trong hàng gậy làm nghi vệ cho vua. Con nào kêu hoặc đụng đậy không đúng phép là bị thay thế.
Nam Nội: Tức cung Hưng Khánh, nơi Đường Minh Hoàng và Dương Quí Phi thường ra chơi.
Tây Giao: Cánh đồng ở phía tây Tràng An, chỉ gò Mã Ngôi nơi Dương Quí Phi bị buộc phải thắt cổ chết.
tàn hồng: Bùi Giáng dịch: "Trông vời hồng rụng ngổn ngang, Tìm đâu chốn cũ muôn vàn dưới kia".

Nguyễn Du không đi qua vùng này trên đường đi xứ, lý do tại sao bài thơ này sắp ở đây còn là nghi vấn.

Dịch nghĩa:

Núi mây thưa thớt hoa rực rỡ bên bờ,
Nghe nói đây là quê sinh đẻ của Dương Phi.
Chỉ tại triều đình như tuồng phỗng đá,
Khiến xui ngàn năm cứ đổ tội sắc nghiêng thành.
Trong cung Nam buồn cỏ bồng mọc khắp lối,
Vắng vẻ Tây giao, gò đống phẳng bằng.
Phấn lạt hương phai biết tìm đâu,
Dưới thành gió đông gợi nhiều cảm thương.

Quê cũ Dương Quí Phi
(Người dịch: Quách Tấn)

Mây ngàn hoa bến nước lung linh,
Dương Quí Phi xưa đất ấy sinh.
Bởi nỗi cả triều tài phỗng đá,
Ðể cho muôn thuở tội nghiêng thành.
Cấm cung bỏ phế, bồng hiu hắt,
Mồ cũ san bằng, cảnh vắng tanh.
Gió lạnh dưới thành ngơ ngẩn bóng,
Tìm đâu cho thấy cánh hoa tàn.

_________________________
Nguyễn Du - Page 15 Signat21

Tiêu đề: Triệu Vũ Đế cố cảnh Tue 06 Apr 2010, 02:44

趙武帝故境

暴楚強秦相繼誅
雍容揖遜霸南陬
自娛儘可稱皇帝
樂善還能屈豎儒
百尺高臺傾嶺表
千年古墓沒番禺
可憐世代相更迭
不及蠻夷一老夫

Triệu Vũ Đế cố cảnh

Bạo Sở cường Tần tương kế tru,
Ung dung ấp tốn bá nam tu.
Tự ngu tẫn khả xưng hoàng đế,
Lạc thiện hoàn năng khuất thụ nhu.
Bách xích cao đài khuynh Lĩnh Biểu,
Thiên niên cổ mộ một Phiên Ngu.
Khả liên thế đại tương canh diệt,
Bất cập man di nhất lão phu.

Chú thích:
Triệu Vũ Đế: tức Triệu Đà. Thời Tần, Đà làm quan úy ở Nam Hải. Khi Tần mất, Đà chiếm Quế Lâm, Tượng quận, tự xưng Nam Việt Vũ Vương. Hán Cao Tổ lên ngôi, sai Lục Giả xuống phong Đà làm Nam Việt Vương. Sau Đà chiếm mấy ấp ở Trường Sa, tự xưng Nam Việt Vũ Đế. Thời Hán Văn Đế, lại sai Lục Giả xuống dụ. Đà dâng thư tạ tội, bỏ hiệu đế, giữ chức phiên thần.

Lĩnh Biểu: Bên ngoài Ngũ Lĩnh, chỉ những miền phía Nam Ngũ Lĩnh như Quảng Đông, Quảng Tây, và nước Việt Nam.
Phiên Ngu: Tức Phiên Ngung, thủ đô của Triệu Vũ Đế, nay tỉnh lỵ Quảng Châu.
man di nhất lão phu: Lời Triệu Đà tự xưng trong tờ biểu đưa cho Lục Giả về dâng Hán Văn Đế.

Dịch nghĩa:

Sở, Tần hai nước cường bạo theo nhau diệt vong
Ông cứ ung dung nhũn nhặn làm bá chủ phương nam
Tùy thích có thể xưng hoàng đế
Vui điều thiện chịu khuất với chú nhà nho hèn mọn
Đài cao trăm thước ở Lĩnh Biểu đã nghiêng đổ
Ngôi mộ cổ nghìn năm ở Phiên Ngung đã mất
Thương cho đời này theo đời kia thay đổi nhau
Nhưng không bằng ông lão Man Di

Đất cũ của Triệu Vũ Đế
(Người dịch: Đặng Thế Kiệt)

Sở bạo Tần cường nối diệt vong
Phương nam làm chủ cứ ung dung
Cho vui tự chiếm ngôi hoàng đế
Ưa thiện đành thua chú khách thường
Trăm thước đài cao nghiêng Lĩnh Biểu
Nghìn năm mộ cổ mất Phiên Ngung
Bao nhiêu triều đại thay nhau đổi
Với lão Man Di chẳng sánh cùng

_________________________
Nguyễn Du - Page 15 Signat21

Tiêu đề: Bất tiến hành Tue 06 Apr 2010, 02:52

不進行

羽師涕泣憑夷怒
五指山前水暴注
白波終日走蛇龍
青山兩岸皆豺虎

舟楫紛紛同一流
下灘人喜上灘愁
百丈長繩挽不進
舟中年少皆白頭

Bất tiến hành

Vũ sư thế khấp Bằng di nộ
Ngũ chỉ sơn tiền thủy bạo chú
Bạch ba chung nhật tẩu xà long,
Thanh sơn lưỡng ngạn giai sài hổ.

Chu tiếp phân phân đồng nhất lưu,
Há than nhân hỉ thướng than sầu.
Bách trượng trường thằng vãn bất tiến,
Chu trung niên thiếu giai bạch đầu.

Chú thích:
Vũ sư: Thần mưa.
Bằng di: Thần nước.
Ngũ chỉ sơn: Tên một dãy núi ở tỉnh Quảng Đông. Núi có năm chỏm núi đá như năm ngón tay chỉ lên trời (huyện Quỳnh Trung 瓊中, tỉnh Quảng Đông 廣東). Còn gọi là Lê Sơn 黎山.

Dịch nghĩa:

Thần mưa khóc thần nước giận,
Vùng núi Ngũ chỉ nước trút rào rào.
Sóng bạc suốt ngày cuồn cuộn như rắn rồng,
Núi xanh hai bờ tựa cọp beo.

Thuyền bè rộn rịp cùng một sông
Đi xuôi mừng rỡ, ngược dòng sầu bi
Trăm trượng dây dài kéo không chuyển,
Trong thuyền người trẻ cũng bạc cả đầu.

Thuyền không tiến lên được
(Người dịch: Đặng Thế Kiệt)

Hà Bá giận, thần mưa khóc mướt
Trước Ngũ Chỉ sơn: như trút nước
Suốt ngày sóng bạc: rắn rồng đua
Hai bờ núi xanh: sói hùm chực

Lố nhố thuyền bè chung một nước
Người mừng xuống thác, lên lo âu
Thừng dài trăm trượng tiến không được
Trai trẻ trong thuyền trắng xóa đầu

_________________________
Nguyễn Du - Page 15 Signat21

Tiêu đề: Tam Liệt miếu Sat 10 Apr 2010, 01:49

三烈廟

蔡女生雛卓女奔
落花飛絮不勝言
千秋碑碣顯三烈
萬古綱常屬一門
地下相看無愧色
江邊何處吊貞魂
清時多少鬚如戟
說孝談忠各自尊

Tam Liệt miếu

Thái nữ sinh sồ Trác nữ bôn,
Lạc hoa phi nhứ bất thăng ngôn.
Thiên thu bi kiệt hiển tam liệt,
Vạn cổ cương thường thuộc nhất môn.
Địa hạt tương khan vô quí sắc,
Giang biên hà xứ điếu trinh hồn ?
Thanh thời đa thiểu tu như kích,
Thuyết hiếu đàm trung các tự tôn!

Chú thích:

Nguyên chú của tác giả viết: "Khoảng niên hiệu Chính Đức nhà Minh (1506-1521), Lưu Thời Cửu đi nhậm chức, thuyền tới nơi lập miếu thì bị bọn cướp giết. Cả vợ, thiếp, và con gái đều không chịu nhục, nhảy xuống sông chết. Khoảng năm Gia Tĩnh (1522-1526) được biểu dương và lập miếu thờ."

Thái nữ: Chỉ Thái Diễm, tự Văn Cơ, con gái Thái Ung, cuối đời Đông Hán, gặp lúc loạn lạc, bị quân Hung nô bắt đi, sang ở Hung nô mười hai năm, sinh được hai con. Sau Tào Tháo, bạn của Thái Ung đem vàng bạc sang chuộc về. Thái nữ là tác giả bài "Bi phẫn thi".
Trác nữ: Chỉ Trác Văn Quân 卓文君, con gái Trác Vương Tôn 卓王孫, người đời Hán, goá chồng về nhà. Gặp ngày Tư Mã Tương Như 司馬相如 đến dự tiệc, thấy Trác Văn Quân, bèn gẩy khúc "Phượng cầu hoàng" 鳳求凰 quyến rũ. Trác Văn Quân bỏ nhà đi theo. Theo thời xưa Thái Diễm và Trác Văn Quân là hai người đàn bà không giữ đúng lễ nghi phong tục thời đó.
tu như kích: Râu như mác. Sách "Nam sử" chép chuyện Chử Ngạn Hồi có câu: "Râu ông cứng như mác mà sao không có chí khí trượng phu", ý nói những người chỉ tốt mã bề ngoài kỳ thực vô tài.

Dịch nghĩa

Nàng Thái sinh con, nàng Trác theo trai
Hoa rụng tơ bay nói sao cho xiết
Bia kệ nghìn năm tôn thờ ba người đàn bà tiết liệt
Dưới đất nhìn nhau, sắc mặt không hổ thẹn
Bên sông, đâu nơi viếng hồn trinh ?
Thời bình lắm kẻ vểnh râu như ngọn kích
Nói hiếu bàn trung đều để suy tôn mình

Miếu ba liệt nữ
(Người dịch: Đặng Thế Kiệt)

Nàng Trác theo trai, Thái đổi chồng
Tơ bay hoa rụng nói thêm nhàm
Bia ghi liệt nữ nghìn năm rạng
Danh sáng cương thường một cửa gương
Dưới đất nhìn nhau không thẹn mặt
Bên sông đâu chốn viếng trinh hồn
Thời bình bao kẻ râu như kích
Nói hiếu bàn trung chỉ tự tôn

_________________________
Nguyễn Du - Page 15 Signat21

Tiêu đề: Quế Lâm Cù Các Bộ Sat 10 Apr 2010, 01:54

桂林瞿閣部

中原大勢已頹唐
竭力孤城控一方
終日死中心不動
千秋地下髮猶長
殘明廟社多秋草
全越山河盡夕陽
共道中華尚節義
如何香火太凄涼

Quế Lâm Cù Các Bộ

Trung nguyên đại thế dĩ đồi đường,
Kiệt lực cô thành khống nhất phương.
Chung nhật tử trung tâm bất động,
Thiên thu địa hạ phát do trường
Tàn Minh miếu xã đa thu thảo,
Toàn Việt sơn hà tận tịch dương
Cộng đạo Trung Hoa thượng tiết nghĩa,
Như hà hương hỏa thái thê lương.

Chú thích:

Cù Các Bộ: Cù Thức Trĩ, tự Khởi Điền, người đời Minh, làm quan được tới chức Lâm Quế Bá. Lúc Mãn Châu chiếm Trung Quốc, vua Minh chạy vào Vân Nam, ông ở lại giữ thành Quế Lâm (Quảng Tây). Thành bị vây hãm,Thức Trĩ chết theo thành.

Thiên thu địa hạ phát do trường:
Ý nói Thức Trĩ không chịu hàng phục người Mãn Châu, vẫn để tóc dài, không chịu cạo đầu để đuôi sam.
Việt: Ở đây chỉ các tỉnh Phúc Kiến, Quảnh Đông, Quảng Tây.

Dịch nghĩa:

Triều đại lớn Trung nguyên đã suy xụp,
Ông sức tàn vẫn nhất định giữ thành.
Ngày chót sắp chết tâm không thay đổi,
Ngàn năm dưới lòng đất tóc vẫn dài.
Miếu xã nhà tàn Minh đầy cỏ thu,
Vùng đất núi Việt nhuốm bóng chiều tà.
Dân Trung Hoa nghe nói trọng tiết nghĩa,
Sao đây hương khói tiêu điều thảm thê.

Ông Cù Các Bộ ở Quế Lâm
(Người dịch: Đặng Thế Kiệt)

Trung Nguyên thế lớn sụp tan tành
Dốc sức một phương quyết giữ thành
Kề chết cả ngày không rúng động
Dưới mồ muôn thuở chẳng đuôi sam
Nhà Minh tông miếu thu hiu hắt
Đất Việt non sông bóng xế tàn
Đều bảo Trung Hoa trọng tiết nghĩa
Mà đây hương khói để buồn tanh

_________________________
Nguyễn Du - Page 15 Signat21

Tiêu đề: Quế Lâm công quán Sat 10 Apr 2010, 01:57

桂林公館

荒草惹流螢
閒階夜氣清
寒燈留鬼影
虛帳聚蚊聲
牢落春無分
蹉跎老自驚
城頭聞畫角
自語到天明

Quế Lâm công quán

Hoang thảo nhạ lưu huỳnh,
Nhàn giai dạ khí thanh.
Hàn đăng lưu quỉ ảnh,
Hư trướng tụ văn thanh.
Lao lạc xuân vô phận,
Sa đà lão tự kinh.
Thành đầu văn họa giác,
Tự ngữ đáo thiên minh.

Dịch nghĩa:

Trong đám cỏ hoang đom đóm bay
Ngoài thềm vắng, hơi đêm trong mát
Ðèn lạnh giữ lại bóng ma
Màn thưa tiếng muỗi vo ve
Lo buồn xuân không đến với mình
Lần lữa thấy cảnh già giật mình kinh sợ
Nghe tiếng tù và vọng từ đầu thành
Nói chuyện một mình cho đến sáng

Nguyễn Du và đoàn sứ bộ Việt Nam đến Quế Lâm thuộc tỉnh lỵ Quảng Tây vào đầu tháng 6 năm Quí Dậu (1813).

Công quán Quế Lâm
(Người dịch: (Không rõ))

Cỏ hoang đom đóm loạn bay
Hơi đêm thanh mát thềm ngoài vắng tanh
Bóng ma đèn lạnh lung linh
Màn thưa đàn muỗi mặc tình vo ve
Buồn lo xuân chẳng muốn về
Tháng năm lần lữa mà ghê tuổi già
Ðầu thành vẳng tiếng tù và
Một mình mình nói sáng mà không hay

_________________________
Nguyễn Du - Page 15 Signat21

Tiêu đề: Đề Vi, Lư tập hậu Sun 11 Apr 2010, 20:12

題韋盧集後

詩人不得見，
見詩如見人。
大山興寶藏，
獨鶴出風塵。
針芥易相感，
越胡難似親。
三唐千載後，
寂寞久無聞。

Đề Vi, Lư tập hậu

Thi nhân bất đắc kiến,
Kiến thi như kiến nhân.
Đại sơn hưng bảo tạng,
Độc hạc xuất phong trần.
Châm giới dị tương cảm,
Việt Hồ nan tự thân.
Tam Đường thiên tải hậu,
Tịch mịch cửu vô văn.

Vi: tức Vi Ứng Vật (755-832), nhà thơ Đường chịu ảnh hưởng của Đào Tiềm và Vương Duỵ.
Lư: Lư Chiếu Lân (637-690?), và Lư Đồng đều là nhà thơ Đường có tiếng. Ở đây không biết là tác giả muốn nói nhà thơ họ Đường nào.

Đề sau tập thơ của hai ông Vi, Lư
(Người dịch: (Không rõ))

Nhà thơ không thấy nữa,
Đọc thơ như thấy người.
Núi lớn đầy của quý,
Một hạc trong gió trần.
Kim, hạt cải dễ cảm,
Việt Hồ khó thân nhau.
Ba Đường sau ngàn năm,
Vắng vẻ tiếng thi nhân.

_________________________
Nguyễn Du - Page 15 Signat21

Tiêu đề: Quá Thiên Bình Sun 11 Apr 2010, 20:15

過天平

分水山前二水分
天平水面似磷峋
一杯空奠臨江廟
千古誰為砌石人
半嶺溪泉皆入楚
滿洲碑碣已非秦
舟人爭指家鄉近
惱殺殊方老使臣

Quá Thiên Bình

Phân thủy sơn tiền nhị thủy phân,
Thiên Bình thủy diện tự lân tuân.
Nhất bôi không điện lâm giang miếu,
Thiên cổ thùy vi xế thạch nhân.
Bán lĩnh khê tuyền giai nhập Sở,
Mãn châu bi kiệt dĩ phi Tần.
Chu nhân thanh chỉ gia hương cận,
Não sát thù phương lão sứ thần.

Thiên Bình: theo câu đầu thì Thiên Bình là một trong hai con sông ở trước núi Phân Thủy. Núi này thuộc tỉnh Hồ Nam. Câu phía dước nói đến Tần, Sở, người viết chú thích đoán vậy chắc thuộc tỉnh Hồ Nam.

Dịch nghĩa:

Trước núi Phân Thủy chia hai dòng nước
Mặt sông Thiên Bình gợn như đá lởm chởm
Một chén rượu làm lễ suông tại ngôi đền bên sông
Nghìn xưa ai là người xếp đá (xây đền)
Khe suối của nửa núi đều chảy vào đất Sở
Đầy bãi, bia đá hết còn thuộc Tần
Nhà thuyền tranh nhau chỉ trỏ quê nhà họ gần đó
Làm não lòng muốn chết được ông sứ thần già ở phương khác đến

Qua sông Thiên Bình
(Người dịch: Đặng Thế Kiệt)

Phân Thủy chia hai nước một dòng
Thiên Bình sóng tựa đá tràn sông
Rượu suông một chén lễ dâng miếu
Ðá tảng nghìn xưa ai góp công
Núi nửa suối khe vào đất Sở
Bãi đầy bia đá hết bên Tần
Nhà thuyền tranh chỉ quê hương họ
Não ruột phương xa lão sứ thần

_________________________
Nguyễn Du - Page 15 Signat21

Tiêu đề: Re: Nguyễn Du Sun 11 Apr 2010, 20:21

望湘山寺

古佛無量唐世人
湘山寺裡有真身
真身一夜燼炎火
古寺千年空暮雲
五嶺峰巒多氣色
全州城郭在風塵
孤舟江上憑欄處
一帶松杉半夕曛

Vọng Tương Sơn tự

Cổ phật Vô lường Đường thế nhân,
Tương Sơn tự lý hữu chân thân.
Chân thân nhất dạ tẫn viêm hỏa,
Cổ tự thiên nhiên không mộ vân.
Ngũ Lĩnh phong loan đa khí sắc,
Toàn Châu thành quách tại phong trần.
Cô chu giang thượng bằng lan xứ,
Nhất đái tùng sam bán tịch huân.

Chú thích:
Vô lường: Chỉ không hư, không lường đối với người đời, chỉ có Phật mới đo lường được. Ở đây chỉ Huyền Trang 玄奘, người Đường, sang Ấn Độ thỉnh kinh, sau hóa Phật.
Tương Sơn: Núi ở Quảng Tây 廣西.
chân thân: Thân thể người tu đắc đạo.
Ngũ Lĩnh: Chỉ 5 đèo lớn Đại Dữu 大庾, Kị Điền 騎田, Đô Bàng 都龐, Manh Chử 萌渚, Việt Thành 越城, ở Hồ Nam 湖南, giữa khoảng Giang Tây 江西 và Quảng Đông 廣東.
Toàn Châu: Nay là Toàn Hiệu, thuộc tỉnh Quảng Tâỵ Nguyễn Du từ Toàn Châu đến Trường Sa (Hồ Nam) ngày 18 tháng 7 năm Quý Dậu (1813).

Dịch nghĩa:

Phật Vô Lượng xưa là người nhà Đường
Trong chùa Tương Sơn còn để lại chân thân
Một đêm chân thân bị lửa cháy hết
Chùa cổ nghìn năm phủ mây chiều
Núi đèo Ngũ Lĩnh nhiều khí sắc
Thành quách Toàn Châu ngập gió bụi
Dựa lan can trên chiếc thuyền lẻ loi trên sông
Trong dãy cây tùng cây sam, một nửa đã nhuốm bóng chiều

Ngắm cảnh chùa Tương Sơn
(Người dịch: Đặng Thế Kiệt)

Vô Lượng Phật xưa đời họ Đường
Chân thân để lại chùa Tương Sơn
Một đêm lửa cháy chân thân hết
Muôn thuở chùa xưa mây tối vương
Ngũ Lĩnh núi non đầy khí sắc
Toàn Châu thành quách ngập phong trần
Lan can một bóng thuyền trên nước
Nửa dãy tùng sam nhuốm tịch dương

_________________________
Nguyễn Du - Page 15 Signat21

» Việt Sử Giai Thoại - Tập 4 - Nguyễn Khắc Thuần
» Danh tướng Việt Nam 3 - Nguyễn Khắc Thuần
» Còn chút gì để nhớ - Nguyễn Nhật Ánh
» Hình Tự Chụp + tự Vẽ và Sưu Tầm lắp ghép
» Thơ Xướng Hoạ : Hoạ thơ cu> Tản Đà Nguyễn khắc Hiếu