Sấm & Ký

Khám phá Dự ngôn: Một vài phân tích «Thôi Bối Đồ» 14

第十四象推背圖丁醜 離下兌上 革

讖曰:

李樹得根芽　
石榴漫放花
枯木逢春衹一瞬　
讓他天下競榮華

頌曰:

金木水火土已終　
十三童子五王公
英明重見太平日　
五十三參運不通

金聖嘆：「此象主周世宗承郭威受命為五代之終，世宗姓柴名榮，英明武斷，勤於為治，惜功業未竟而殂。五代共五十三年，凡八姓十三主，頌意顯然。」

Thôi Bối Đồ tượng 14 Đinh Sửu - Ly hạ Đoài thượng, quẻ Cách ( Kinh Dịch, Chu Dịch )

Sấm viết:

Lý thụ đắc căn nha
Thạch lựu mạn phóng hoa
Khô mộc phùng Xuân chỉ nhất thuấn
Nhượng tha thiên hạ cánh vinh hoa

Tụng viết:

Kim Mộc Thủy Hỏa Thổ dĩ chung
Thập tam đồng tử ngũ vương công
Anh minh trùng kiến thái bình nhật
Ngũ thập tam tham vận bất thông

Tạm dịch:

Sấm rằng:

Cây mận mọc mầm ra
Cây lựu nở đầy hoa
Củi khô gặp Xuân chỉ nháy mắt
Nhường lại nước trời tự vinh hoa

Tụng rằng:

Kim Mộc Thủy Hỏa Thổ đã xong
Mười ba đồng tử năm vương công
Anh minh lại thấy thái bình nhật
Năm mươi ba xem vận bất thông

Thời Ngũ Đại có tổng cộng 13 Hoàng đế, Chu Thế Tông là vị Hoàng đế cuối cùng. Thế Tông họ “Sài” (khô cằn), trong văn ví von là “khô mộc” (củi khô). Nghe nói Thế Tông là bậc quân chủ anh minh, chỉ tiếc là thời gian tại vị không dài, sau chết vì bệnh. Âu Dương Tu sống vào triều Tống trong «Tân Ngũ Đại Sử» đã miêu tả: “Mà Thế Tông chỉ trong 5, 6 năm đã lấy được Tần Lũng, bình định hữu ngạn sông Hoài, thu phục ba quan ải, tiếng tăm uy vũ chấn động thiên hạ; bên trong lại thỉnh mời kẻ sĩ Nho học, mở khoa thi, tu «Thông Lễ», định «Chính Nhạc», nghị «Hình Thống», toàn là những điều lưu lại cho hậu thế. Là người anh minh quả quyết, quả đúng như vậy”. “Củi khô gặp Xuân chỉ nháy mắt, Nhường lại nước trời tự vinh hoa” đã miêu tả rất xuất sắc điều này. Trong đồ hình là một bó củi khô bao quanh một gốc cây tươi, ám chỉ khí số của thời Ngũ Đại đã hết.

Từ Tượng 15 trở đi, thời gian bắt đầu tiến nhập vào triều Tống. Từ lúc Tống Thái Tổ lên ngôi đến khi Nam Tống diệt vong là 300 năm, ở phương Bắc trước sau xuất hiện vài triều đại do dân tộc thiểu số kiến lập, đó là Liêu (tộc Khiết Đan), Tây Hạ, Kim (tộc Nữ Chân), và sau này là triều Nguyên (tộc Mông Cổ). Giữa nhà Tống và các triều đại do dân tộc thiểu số kiến lập ở phương Bắc thường xảy ra chiến sự liên miên.

- // -

Thôi Bối Đồ văn bản phồn thể - 推背圖 - Kim Thánh Thán ( Thanh ) chú giải - 金聖嘆

13,

第二十三象推背圖丙戍 兌下乾上 履

讖曰:
似道非道　乾沈坤黯
祥光宇內　一江斷楫

頌曰:
胡兒大張撻伐威　兩柱擎天力不支
如何兵火連天夜　猶自張燈作水嬉

金聖嘆：「此象主賈似道當權，汪立信文天祥輩不能以獨力支持宋室。襄樊圍急，西子湖 邊似道猶張燈夜宴，宋室之亡其宜也。」

14,

第十四象推背圖丁醜 離下兌上 革

讖曰:
李樹得根芽　石榴漫放花
枯木逢春衹一瞬　讓他天下競榮華

頌曰:
金木水火土已終　十三童子五王公
英明重見太平日　五十三參運不通

金聖嘆：「此象主周世宗承郭威受命為五代之終，世宗姓柴名榮，英明武斷，勤於為治，惜功業未竟而殂。五代共五十三年，凡八姓十三主，頌意顯然。」

- // -

Thôi Bối Đồ văn bản phồn thể - 推背圖 - Kim Thánh Thán ( Thanh ) chú giải - 金聖嘆

15,

第十五象推背圖戊寅 離下震上 豐

讖曰:
天有日月　地有山川
海內紛紛　父後子前

頌曰:
戰事中原迄未休　幾人高枕臥金戈
寰中自有真天子　掃盡群妖見日頭

金聖嘆：「此象主五代末造，割據者星羅棋布，惟吳越錢氏〈錢鏐四世〉稍圖治安，南唐李氏〈李昇三世〉略知文物，餘悉淫亂昏虐。大祖崛起，拯民水火。太袓小名香孩兒，手執帚著，掃除群雄也。」

16,

第十六象推背圖已卯 離下坤上 明夷

讖曰:
天一生水　姿稟聖武
順天應人　無今無古

頌曰:
納土姓錢並姓李　其餘相次朝天子
天將一統付真人　不殺人民更全嗣

金聖嘆：「此象主宋太袓受禪汴都，天下大定，錢李二氏相率歸化，此一治也。」

- // -

Khám phá Dự ngôn: Một vài phân tích «Thôi Bối Đồ» 17

第十七象推背圖庚辰 坎下坤上 師

讖曰:

聲赫赫　
干戈息
掃邊氛　
奠邦邑

頌曰:

天子親徵乍渡河　
歡聲百裏起謳歌
運籌幸有完全女　
奏得奇功在議和

金聖嘆：「此象主宋真宗澶淵之役。景德元年，契丹大舉入寇，寇準勸帝親徵，乃幸澶淵。既渡河，遠近望見卸蓋皆踴躍呼萬歲，聲聞數十里，契丹奪氣，遂議和。」

Thôi Bối Đồ tượng 17 Canh Thìn - Khảm hạ Khôn thượng, quẻ Sư ( Kinh Dịch, Chu Dịch )

Sấm viết:

Thanh hách hách
Can qua tức
Tảo biên phân
Điện bang ấp

Tụng viết:

Thiên tử thân chinh sạ độ hà
Hoan thanh bách lý khởi âu ca
Vận trù hạnh hữu hoàn toàn nữ
Tấu đắc kỳ công tại nghị hòa

Tạm dịch:

Sấm rằng:

Âm chói lọi
Can qua hết
Vào vai phụ
Đặt bang ấp

Tụng rằng:

Thiên tử thân chinh mới vượt hà
Hoan hô trăm lý nổi ngợi ca
Trù tính may có hoàn toàn nữ
Tấu được kỳ công tại nghị hòa

Tượng này nói về chiến dịch Thiền Uyên của Tống Chân Tông. Chân Tông là vị Hoàng đế thứ 3 của triều Tống, là bậc quân chủ tương đối anh minh. Vào thời Bắc Tống, tộc Khiết Đan không ngừng xâm phạm triều Tống; năm Cảnh Đức đầu tiên, Khiết Đan ồ ạt xâm nhập, Tống Chân Tông dẫn quân thân chinh. Quân Tống chiến thắng dồn dập, Khiết Đan bị buộc phải nghị hòa.

Trong đồ hình, ở bên kia dòng sông, đứng quay mặt về phía độc giả là một người có dáng dấp quan viên người Hán, chính là Tống Chân Tông, rất có dáng vẻ uy nghi của Thiên tử. Ở bên này dòng sông, đứng quay lưng về phía độc giả là một người Hồ, chỉ người Khiết Đan xâm lược. Bởi vì Tống Chân Tông thân chinh ra tiền tuyến, binh sĩ Tống vô cùng phấn chấn, trên dưới một lòng, nhiều lần phá địch. Bên Khiết Đan thì chột dạ không dám tái chiến, chủ động cầu hòa. Đây chính là người Hồ trong đồ hình đang chắp tay hướng về phía người có dáng dấp quan viên người Hán để tỏ lòng kính trọng.

- // -

Thôi Bối Đồ văn bản phồn thể - 推背圖 - Kim Thánh Thán ( Thanh ) chú giải - 金聖嘆

17,

第十七象推背圖庚辰 坎下坤上 師

讖曰:
聲赫赫　干戈息
掃邊氛　奠邦邑

頌曰:
天子親徵乍渡河　歡聲百裏起謳歌
運籌幸有完全女　奏得奇功在議和

金聖嘆：「此象主宋真宗澶淵之役。景德元年，契丹大舉入寇，寇準勸帝親徵，乃幸澶淵。既渡河，遠近望見卸蓋皆踴躍呼萬歲，聲聞數十里，契丹奪氣，遂議和。」

18,

第十八象推背圖辛巳 艮下艮上 艮

讖曰:
天下之母　金刀伏兔
三八之年　治安鞏固

頌曰:
水旱頻仍不是災　力扶幼主坐靈臺
朝中又見釵光照　宇內承平氣象開

金聖嘆：「此象主仁宗嗣立，劉太後垂簾聽政。旁有一犬，其惟狄青乎。」

- // -

Thôi Bối Đồ văn bản phồn thể - 推背圖 - Kim Thánh Thán ( Thanh ) chú giải - 金聖嘆

19,

第十九象推背圖壬午 離下艮上 賁

讖曰:
眾人嚚嚚　盡入其室
百萬雄師　頭上一石

頌曰:
朝用奇謀夕喪師　人民西北盡流離
韶華雖好春光老　悔不深居坐殿墀

金聖嘆：「此象主神宗誤用安石，引用群邪，致啟邊釁，用兵西北，喪帥百萬。熙寧初，王韶上平戎三策，安石驚為奇謀，力薦於神宗，致肇此禍。」

20,

第二十象推背圖癸未 離下乾上 同人

讖曰:
朝無光　日月盲
莫與京　終旁皇

頌曰:
父子同心並同道　中天日月手中物
奇雲翻過北海頭　鳳闕龍廷生怛惻

金聖嘆：「此象主司馬光卒，蔡京父子弄權，群小朋興，賢良受錮，有日月晦盲之象。」

- // -

Khám phá Dự ngôn: Một vài phân tích «Thôi Bối Đồ» 21

第二十一象推背圖甲申 兌下艮上 損

讖曰:

空厥宮中　
雪深三尺
吁嗟元*　
南轅北轍

頌曰:

妖氛未靖不康寧　
北掃烽煙望帝京
異姓立朝終國位　
卜世三六又南行

金聖嘆：「此象主金兵南下，徽宗禪位。靖康元年十一月，京師陷，明年四月，金以二帝及宗室妃嬪北去，立張邦昌為帝。卜世三六者，宋自太祖至徽欽，凡九世，然則南渡以後又一世矣。」

Thôi Bối Đồ tượng 21 Giáp Thân - Đoài hạ Cấn thượng, quẻ Tổn ( Kinh Dịch, Chu Dịch )

Sấm viết:

Không quyết cung trung
Tuyết thâm tam xích
Hu ta nguyên *
Nam viên Bắc triệt

Tụng viết:

Yêu phân vị tịnh bất khang ninh
Bắc tảo phong yên vọng Đế kinh
Dị tính lập triều chung quốc vị
Bốc thế tam lục hựu Nam hành

Tạm dịch:

Sấm rằng:

Không ngất trong cung
Tuyết sâu ba thước
Ôi chao nguyên *
Đánh xuôi thổi ngược

Tụng rằng:

Khí yêu chưa tịnh chẳng an khang
Bắc quét khói lửa ngóng Đế kinh
Khác họ lập triều xong quốc vị
Ước đời ba sáu lại về Nam

Tượng này dự ngôn những năm cuối thời Bắc Tống, nước Kim do tộc Nữ Chân kiến lập xâm phạm triều Tống, đến năm Tịnh Khang đầu tiên thì chiếm được phủ Khai Phong; Huy Tông, Khâm Tông bị bắt cóc về phương Bắc. Trong đồ hình là hai người mặc quan phục đứng quay lưng lại, đích thực là chỉ Tống Huy Tông, Tống Khâm Tông, hai vị Hoàng đế bị bắt làm tù binh đưa về phương Bắc. “Khí yêu chưa Tịnh chẳng an Khang”, là chỉ sự tình phát sinh vào những năm “Tịnh Khang”. Nhà Kim lập Trương Bang Xương lên làm Vua, ấy chính là “Khác họ lập triều xong quốc vị” vậy. “Ước đời ba sáu lại về Nam”, là chỉ Bắc Tống tổng cộng có 9 (=3+6) vị Hoàng đế, sau đó phải dời về Nam. Tiếp đó là Nam Tống, định đô tại Lâm An (nay là Hàng Châu).

Ghi chú của người dịch: - Lưu Thiên Hồng

Chỗ có ký hiệu “*” là bản gốc bị mất một chữ.

- // -

Thôi Bối Đồ văn bản phồn thể - 推背圖 - Kim Thánh Thán ( Thanh ) chú giải - 金聖嘆

21,

第二十一象推背圖甲申 兌下艮上 損

讖曰:
空厥宮中　雪深三尺
吁嗟元*　南轅北轍

頌曰:
妖氛未靖不康寧　北掃烽煙望帝京
異姓立朝終國位　卜世三六又南行

金聖嘆：「此象主金兵南下，徽宗禪位。靖康元年十一月，京師陷，明年四月，金以二帝及宗室妃嬪北去，立張邦昌為帝。卜世三六者，宋自太祖至徽欽，凡九世，然則南渡以後又一世矣。」

22,

第二十二象推背圖乙酉 兌下離上 睽

讖曰:
天馬當空　否極見泰
鳳鳳淼淼　木冓大賴

頌曰:
神京王氣滿東南　禍水汪洋把策乾
一木會支二八月　臨行馬色半平安

金聖嘆：「此象主司馬光卒，蔡京父子弄權，群小朋興，賢良受錮，有日月晦盲之象。」

- // -

Thôi Bối Đồ văn bản phồn thể - 推背圖 - Kim Thánh Thán ( Thanh ) chú giải - 金聖嘆

23,

第二十三象推背圖丙戍 兌下乾上 履

讖曰:
似道非道　乾沈坤黯
祥光宇內　一江斷楫

頌曰:
胡兒大張撻伐威　兩柱擎天力不支
如何兵火連天夜　猶自張燈作水嬉

金聖嘆：「此象主賈似道當權，汪立信文天祥輩不能以獨力支持宋室。襄樊圍急，西子湖 邊似道猶張燈夜宴，宋室之亡其宜也。」

24,

第二十四象推背圖丁亥 兌下巽上 中孚

讖曰:
山崖海邊　不帝亦仙
二九四八　於萬斯年

頌曰:
十一卜人小月終　回天無力道俱窮
干戈四起疑無路　指點洪濤巨浪中

金聖嘆：「此象主帝昺遷山，元令張弘範來攻，宋將張世傑兵潰，陸秀夫負帝赴海：宋室以亡。」

- // -

Thôi Bối Đồ văn bản phồn thể - 推背圖 - Kim Thánh Thán ( Thanh ) chú giải - 金聖嘆

25,

第二十五象推背圖戊子 艮下巽上 漸

讖曰:
北帝南臣　一兀自立
斡離河水　燕巢捕"麥戈"

頌曰:
鼎足爭雄事本奇　一狼二鼠判須臾
北關鎖鑰雖牢固　子子孫孫五五宜

金聖嘆：「此象主元太祖稱帝斡難河，太祖名鐵木真，元代凡十主。斧鐵也，柄木也，斧柄 十段即隱十主之意。」

26,

第二十六象推背圖已醜 震下震上 震

讖曰:
時無夜　年無米
花不花　賊四起

頌曰:
鼎沸中原木木來　四方警報起邊垓
房中自有長生術　莫怪都城澈夜開

金聖嘆：「此象主順帝惑西僧房中運氣之術，溺於娛樂，以致劉福通、徐壽輝、方國珍、明玉珍、張士誠，陳友諒等狼顧鴟張，乘機而起。宦官樸不花壅不上聞，至徐達，常遇春直入京師，都城夜開，毫無警備。有元一代竟喪於淫僧之手，不亦哀哉。劉福通立韓林兒 為帝，故曰木木來。」

- // -