Sấm & Ký

黃蘗禪師詩 - Hoàng Bá Thiền Sư thi

二

黑虎当头运际康
四方戡定静垂裳
唐虞以後无斯盛
五五还兼六六长

Nhị

Hắc hổ đương đầu vận tế Khang
Tứ phương kham định tịnh thùy thường
Đường Ngu dĩ hậu vô tư thịnh
Ngũ ngũ hoàn kiêm lục lục trường

Tạm dịch:

Hai

Hổ đen đứng đầu vận đương Khang
Bốn phương bình định sạch bóng dáng
Noi tiếng Đường Ngu vô tư thịnh
Năm năm sáu sáu gấp đôi trường

“Khang” chỉ Khang Hy Đại đế triều Thanh, năm 1662 tức năm Hổ, ông tại vị đảm nhiệm (“đương”) vị trí đứng đầu quốc gia (“đầu”), thế nước hưng thịnh, lịch sử gọi là “Khang Càn thịnh thế”. Bình định nổi loạn bốn phương, do đó gọi là “tứ phương kham định”, trị nước vô cùng mẫu mực, đến mức cổ nhân gọi là “không làm cũng trị”. Ông khai sáng thời thịnh thế noi theo Đường Ngu (tức vua Thuấn), từ trước đến nay chưa từng có thời thịnh thế như vậy, do đó nói “Đường Ngu dĩ hậu vô tư thịnh”.

“Ngũ ngũ” (5×5) là 25, “lục lục” (6×6) là 36, tổng cộng 61 năm, là số năm tại vị của Khang Hy.

- // -

黃蘗禪師詩 - Hoàng Bá Thiền Sư thi

三

有一真人出雍州
鷦鹩原上使人愁
须知深刻非常法
白虎嗟逢岁一周

Tam

Hữu nhất Chân nhân xuất Ung Châu
Tiêu liêu nguyên thượng sử nhân sầu
Tu tri thâm khắc phi thường pháp
Bạch hổ ta phùng tuế nhất chu

Tạm dịch:

Ba

Có một Chân nhân xuất Ung Châu
Hồng tước bên trên khiến người sầu
Cần biết nghiêm khắc phi thường pháp
Hổ trắng ôi năm gặp một vòng

Ở “Ung Châu” xuất ra “Chân nhân” là chỉ Ung Chính, dù không phải là tiếp vị chính thống, là đoạt vị, nhưng tóm lại vẫn là kế vị Khang Hy.

“Tiêu liêu” là một loài chim với bản tính hung tàn (chim hồng tước), nói về cá tính của Ung Chính.

“Tu tri thâm khắc phi thường pháp”, nền pháp trị của Ung Chính rất nghiêm khắc, đây không phải là cách thức trị quốc thông thường.

“Nhất chu” (một chu kỳ) là 12 năm, Ung Chính tại vị 12 năm, chết vào năm Hổ, năm Hổ theo sau là năm Thỏ, cũng như một chu kỳ tuần hoàn năm Hổ. Bởi vì ông “nghiêm khắc” dùng một loại “phi thường pháp” để trị thiên hạ, đương nhiên không thể lâu dài. Do đó mới dùng từ cảm thán “ ta ” (ôi) để biểu thị sự cảm thán.

- // -

黃蘗禪師詩 - Hoàng Bá Thiền Sư thi

四

乾卦占来景运隆
一般六甲祖孙同
外攘初度筹边策
内禅无惭太古风

Tứ

Càn quái chiêm lai cảnh vận Long
Nhất bàn lục giáp tổ tôn đồng
Ngoại nhướng sơ độ trù biên sách
Nội thiền vô tàm thái cổ phong

Tạm dịch:

Bốn

Quẻ Càn bói được cảnh vận Long
Giống như lục giáp ông cháu đồng
Bài ngoại ngày sinh trù quyết sách
Trong thiền không thẹn với cổ phong

“Càn quái chiêm lai cảnh vận Long” hiển nhiên là nói Càn Long, sự cai trị của ông cũng là thời thịnh thế, cùng thời Khang Hy cai trị gọi là “Khang Càn thịnh thế”, câu này không chỉ nói niên hiệu, mà còn thuyết minh rằng ông tại vị là vào năm “vận cảnh Long”. Một câu hai ý.

“Lục giáp”, theo phép biên niên Can Chi là 60 năm, Càn Long tại vị 60 năm, gần bằng Khang Hy, ông không dám vượt quá tổ phụ Khang Hy, do đó tại vị 60 năm liền tiến hành thoái vị, do vậy nói “Nhất bàn lục giáp tổ tôn đồng”.

“Ngoại nhương sơ độ trù biên sách”, chỉ chính sách đối ngoại của Càn Long rất thành công, “Nội thiền vô tàm thái cổ phong”, là nói ông lúc tuổi già theo phép thiền, có phong thái nhường ngôi thuở xưa, ấy là phong tục nhường ngôi của Tam Hoàng Ngũ Đế.

- // -

黃蘗禪師詩 - Hoàng Bá Thiền Sư thi

五

赤龙受庆事堪嘉
那怕莲池开白花
二十五弦弹易尽
龙来龙去不逢蛇

Ngũ

Xích long thụ Khánh sự kham gia
Na phạ liên trì khai bạch hoa
Nhị thập ngũ huyền đàn dịch tận
Long lai long khứ bất phùng xà

Tạm dịch:

Năm

Rồng đỏ thụ Khánh sự tốt đẹp
Lo gì hoa trắng nở ao sen
Hai lăm dây đàn gẩy dễ hết
Rồng đến rồng đi không gặp rắn

“Xích long” thai nghén “Khánh”, sự việc này là tốt đẹp, mang hai ý nghĩa, cũng hàm chứa ý “Gia Khánh”.

“Na phạ liên trì khai bạch hoa”, chỉ mặc dù Bạch Liên Giáo gây loạn cũng không sợ, không hề nguy hiểm.

“Nhị thập ngũ huyền đàn dịch tận”, dùng 25 dây đàn để chỉ Gia Khánh tại vị trong 25 năm.

“Long lai long khứ bất phùng xà”, chỉ ông tại vị trước sau đều liên quan đến năm Rồng, lên ngôi năm Thìn, sau 25 năm nhưng chưa đến năm Tỵ (con rắn), tức không ra khỏi năm Thìn.

- // -

黃蘗禪師詩 - Hoàng Bá Thiền Sư thi

六

白蛇当道漫腾光
宵旰勤劳一世忙
不幸英雄来海上
望洋从此叹 洋洋

Lục

Bạch xà đương đạo mạn đằng Quang (Đạo Quang lên ngôi năm Tỵ)
Tiêu cán cần lao nhất thế mang (Chiến tranh thuốc phiện)
Bất hạnh anh hùng lai hải thượng (Các cường quốc vào Trung Quốc theo đường biển)
Vọng dương tòng thử thán ‘dương dương’ (chỉ mênh mang)

Tạm dịch:

Sáu

Rắn trắng cầm quyền khắp nơi sáng
Thức khuya dậy sớm cả đời mang
Anh hùng bất hạnh theo đường biển
Trông biển từ đây than mênh mang

“Bạch xà đương đạo mạn đằng Quang”, chỉ vua Đạo Quang lên ngôi năm Tỵ, năm con rắn.

“Tiêu cán cần lao nhất thế mang”, chỉ thời Đạo Quang tại vị, việc nước gian nan, xuất hiện chiến tranh nha phiến, nước ngoài xâm lược, “tiêu cán” là vì công việc mà mất ăn mất ngủ, cả đời bận rộn.

“Bất hạnh anh hùng lai hải thượng”, các cường quốc nước ngoài tiến vào Trung Quốc theo đường biển, quả thực là bất hạnh. Trong lịch sử Trung Quốc, họa xâm lăng đều đến từ Đại Lục, lần này thì khác.

“Vọng dương tòng thử thán dương dương”, chỉ Trung Quốc từ đó trở đi càng cảm thán với biển, bắt đầu coi trọng biển.

- // -

黃蘗禪師詩 - Hoàng Bá Thiền Sư thi

七

亥豕无讹二卦开
三三两两总堪哀
东南万里红巾扰
西北千群白帽来

Thất

Hợi thỉ vô ngoa nhị quái khai
Tam tam lưỡng lưỡng tổng kham ai
Đông Nam vạn lý hồng cân nhiễu
Tây Bắc thiên quần bạch mạo lai

Tạm dịch:

Bảy

Hợi lợn không sai hai quẻ khai
Túm năm tụm ba thật bi ai
Đông Nam vạn dặm loạn khăn đỏ
Tây Bắc ngàn bầy mũ trắng tới

“Hợi thỉ vô ngoa nhị quái khai”, chữ “Hàm” và “Phong” là tên hai quẻ trong 64 quẻ Kinh Dịch ứng với Hợi, cũng là niên hiệu vua Hàm Phong.

“Tam tam lưỡng lưỡng tổng kham ai”, (3+3+2+2=10), tổng cộng 10 năm, là số năm tại vị của vua Hàm Phong, thời ông tại vị việc nước không thuận, đích thực là bi ai.

“Đông Nam vạn lý hồng cân nhiễu”, vùng Đông Nam Trung Quốc bị loạn Thái Bình Thiên Quốc.

“Tây Bắc thiên quần bạch mạo lai”, vùng Tây Bắc có biến cố dân tộc Hồi.

- // -

黃蘗禪師詩 - Hoàng Bá Thiền Sư thi

八

同心佐治运中兴
南北烽烟一扫平
一纪刚周阳一复
寒冰空自战兢兢

Bát

Đồng tâm tá Trị vận trung hưng
Nam Bắc phong yên nhất tảo bình
Nhất kỷ cương chu Dương nhất phục
Hàn băng không tự chiến căng căng

Tạm dịch:

Tám

Đồng lòng giúp Trị vận phục hưng
Nam Bắc khói lửa sớm dẹp xong
Một vòng kỷ cương Dương nhất phục
Băng lạnh không từ rét căm căm

“Đồng tâm tá Trị vận trung hưng”, câu này ám chỉ niên hiệu “Đồng Trị”.

“Nam Bắc phong yên nhất tảo bình”, loạn Thái Bình Thiên Quốc và dân tộc Hồi được bình định.

“Nhất kỷ cương chu dương nhất phục”, chỉ Đồng Trị tại vị tổng cộng 13 năm (một vòng 12 năm cộng thêm một).

“Hàn băng không tự chiến cảng cảng”, chỉ năm ấy loạn trong giặc ngoài, Hoàng đế Đồng Trị nơm nớp lo sợ.

- // -

黃蘗禪師詩 - Hoàng Bá Thiền Sư thi

九

光芒闪闪见灾星
统绪旁延信有凭
秦晋一家仍鼎足
黄猿运兀力难胜

Cửu

Quang mang thiểm thiểm kiến Tai Tinh
Thống tự bàng diên tín hữu bằng
Tần Tấn nhất gia nhưng đỉnh túc
Hoàng viên vận ngột lực nan thăng

Tạm dịch:

Chín

Hào quang rực rỡ thấy Tai Tinh
Nghiệp Thống bên mời có chứng tin
Tần Tấn một nhà thành chân vạc
Vượn vàng vận cao sức khó thắng

Hoàng đế “Quang” Tự gặp tai họa, Hoàng đế Tuyên “Thống” nối ngôi, nhà Thanh đến thời hai Vua này thì khí số suy vi; triều Thanh diệt rồi, Chính phủ Quốc dân Nam Bắc tuy rằng ở bề ngoài là đàm phán hòa bình, trở thành “Tần Tấn nhất gia”, tuy nhiên thực tế vẫn còn thế chân vạc (tam tranh), “Hoàng viên” chỉ vận khí cùng tận của Tôn Trung Sơn (chữ Tôn “孙” và chữ Tôn “狲” là đồng âm, Tôn “狲” tức con khỉ, “viên”), lực lượng khó thắng Viên Thế Khải.

- // -

黃蘗禪師詩 - Hoàng Bá Thiền Sư thi

十

用武时当白虎年
四方各自起烽烟
九州又见三分定
七载仍留一线延

Thập

Dụng võ thời đương bạch hổ niên
Tứ phương các tự khởi phong yên
Cửu châu hựu kiến tam phân định
Thất tái nhưng lưu nhất tuyến diên

Tạm dịch:

Mười

Dụng võ vào thời năm hổ trắng
Bốn phương tự mình khởi binh đao
Chín châu lại thấy thế chia ba
Bảy năm vẫn lưu một tuyến dài

Chiến tranh thế giới lần thứ II khởi đầu năm Mậu Dần (bạch hổ niên), toàn thế giới khởi khói lửa chiến tranh. Trung Hoa Dân Quốc, Trung Cộng và Nhật Bản hình thành thế tam phân. Kháng chiến bảy năm cộng thêm một năm.

- // -

黃蘗禪師詩 - Hoàng Bá Thiền Sư thi

十一

红鸡啼后鬼生愁
宝位纷争半壁休
幸有金鳌能戴主
旗分八面下秦州

Thập nhất

Hồng kê đề hậu quỷ sinh sầu
Bảo vị phân tranh bán bích hưu
Hạnh hữu kim ngao năng đới chủ
Kỳ phân bát diện hạ Tần Châu

Tạm dịch:

Mười một

Gà đỏ gáy rồi quỷ sinh sầu
Chức báu tranh nhau nửa phần sau
May có ngao vàng mang theo chủ
Cờ phân tám hướng lấy Tần Châu

Năm 1945 Nhật Bản rút quân, Chính quyền đỏ của Trung Cộng nổi dậy, nội chiến Quốc-Cộng tranh đoạt giang sơn; cuối cùng nửa giang sơn của Quốc Dân Đảng không giữ nổi, may có con ngao vàng trên biển (chỉ Đài Loan), trở thành chốn nương thân của chủ cũ Trung Nguyên. Trung Cộng chia binh lực thành tám lộ ( Bát lộ quân ) chiếm lĩnh Trung Quốc, như nước Tần thống nhất thiên hạ.

- // -