VƯỜN CÂY ĐV II

1.452- BÍ KỲ NAM
   
BÍ KỲ NAM
 
Cây cộng sinh với kiến
Lá mọc đối, gốc thuôn
Hoa không cuống, màu trắng
Chữa thấp khớp, đau gan...
 
BXP
 
Sưu tập
 
Bí kỳ nam. Trái bí kỳ nam, Kỳ nam kiến - Hydnophytum formicarum, chi Hydnophytum, họ Rubiaceae - họ Thiến thảo, Cà phê, Bộ Long đởm Gentianales (nhánh 11)
 
Mô tả: Cây phụ sinh, cộng sinh với kiến. Thân phình thành củ lớn, mặt ngoài sần sùi. Lá mọc đối, gốc thuôn, đầu tù; phiến lá dày, nhẵn bóng. Lá kèm sớm rụng. Hoa không cuống, mọc tụ họp 4-5 cái ở nách lá, màu trắng. Quả nhỏ, hình trụ hơi dài, khi chín màu da cam.
Mùa hoa quả: tháng 12-1.
Nơi mọc: Cây mọc hoang, bám vào các cây gỗ trong rừng thứ sinh ở miền Nam nước ta. Thu hái thân, thái mỏng, phơi đến gần khô thì phơi tiếp trong râm. Khi dùng đem thuốc tẩm qua nước đang sôi, rồi sao vàng.
Công dụng:Thường dùng chữa: Viêm gan, đau gan, vàng da; Ðau nhức gân xương, bong gân, thấp khớp; Ðau bụng, ỉa chảy.

1.453- THẠCH ĐINH HƯƠNG
   
THẠCH ĐINH HƯƠNG
 
Cây bụi, loài phụ sinh
Lá tụ cuối các nhánh
Hoa năm cánh, có lông
Quả nang gồm hai mảnh.
 
BXP
 
Sưu tập
 
Thạch đinh hương, Vân mạc - Hymenopogon parasiticus, chi Hymenopogon, họ Rubiaceae - họ Thiến thảo, Cà phê, Bộ Long đởm Gentianales (nhánh 11)
 
Mô tả: Cây bụi phụ sinh, cao cỡ 1m; cành non có lông. Lá tụ ở cuối các nhánh; phiến hình muỗng, dài 8-15cm, gốc từ từ hẹp, có lông mịn, mỏng, gân phụ nhiều; lá kèm cao 7-9mm. Ngù hoa ở ngọn, các lá bắc trắng dạng lá có cuống, lá đài hẹp; tràng có ống cao 3cm, có lông; thùy 4-5. Quả nang hai mảnh; hạt nhiều, hẹp, có cánh.
Nơi mọc: Loài phân bố ở Nam Trung Quốc và Việt Nam. Ở nước ta cũng chỉ gặp cây này trong rừng thường xanh ở Ðà Lạt (Lâm Ðồng).
Công dụng: ở Vân Nam (Trung Quốc) người ta dùng toàn cây trị đòn ngã tổn thương và gãy xương.

1.454- ĐƠN ĐỎ DẠI
 
  
ĐƠN ĐỎ DẠI
 
Cây nhỏ, lá bầu dục
Hoa thường đỏ hay hồng
Quả hạch, gần chia đôi
Lá, hoa chữa đau đầu.
 
BXP
 
Sưu tập
 
Đơn hẹp, Đơn đỏ dại, Mẫu đơn, Bông trang - Ixora stricta, chi Ixora, họ Rubiaceae - họ Thiến thảo, Cà phê, Bộ Long đởm Gentianales (nhánh 11)
 
Mô tả: Cây nhỏ cao 0,50m đến 2m, nhẵn. Lá hình ngọn giáo hay bầu dục - ngọn giáo tù, nhọn hay có mũi ở đầu, dạng góc ở gốc, mầu xanh ôliu ở trên, nâu ở dưới, hơi dai, dài 5-12cm, rộng 3,5cm. Hoa hồng, đỏ, ít khi trắng hay vàng vàng, xếp thành xim dày hoa ở ngọn, không cuống hay chỉ có cuống ngắn. Quả hạch, gần như chia đôi, to bằng hạt đậu Hà Lan, màu đen đen, mỗi ô chứa 1 hạt.
Ra hoa quanh năm.
Nơi mọc: Cây mọc hoang và cũng thường được trồng phổ biến khắp nơi làm cây cảnh vì hoa đẹp. Còn phân bố ở Ấn Độ, Trung Quốc, Malaixia.
Công dụng: Quả ăn được. Lá và hoa dùng hãm uống chữa đau đầu.

1.455- ĐƠN TRUNG QUỐC
 
 
ĐƠN TRUNG QUỐC
 
Cây nhỏ, lá phiến thon
Cụm hoa xim, vàng đỏ
Quả hạch, màu tía hồng
Vị ngọt, chữa nhiều bệnh.
 
BXP
 
Sưu tập
 
Đơn Trung Quốc, Trang đỏ - Ixora chinensis, chi Ixora, họ Rubiaceae - họ Thiến thảo, Cà phê, Bộ Long đởm Gentianales (nhánh 11)
 
Mô tả: Cây nhỏ cao 2m, không lông. Lá có phiến thon hay bầu dục thon, dài 6-13cm, rộng 6-8cm, lúc khô, mặt trên màu lục, mặt dưới nâu; gân phụ 6-8 cặp; cuống dài 1-3cm. Hoa tập hợp thành xim dày hoa ở ngọn, màu đỏ hay vàng đỏ; tràng có ống cao 2-3cm, các thuỳ tràng xoan rộng. Quả hạch 2 hòn, to 7-8mm, màu tía hồng.
Cây ra hoa quả quanh năm.
Nơi mọc: Cây mọc hoang ở Lạng Sơn, Hà Bắc và nhiều nơi khác vùng đồng bằng. Rễ, cành, lá thu hái quanh năm, rửa sạch, phơi khô; rễ và cành nên thái phiến. Hoa thu hái vào mùa hạ, thu, phơi khô.
Công dụng: Vị ngọt nhạt, tính mát. Hoa chữa kinh nguyệt không đều, bế kinh, huyết áp cao. Rễ chữa lao phổi, ho khan, ho có đờm, ho ra máu. Cành và lá chữa đòn ngã tổn thương, bầm máu, phong thấp đau nhức, đụng giập, mụn nhọt, ung thũng. Thường dùng cành, lá tươi giã nát, hoặc cả cây bỏ rễ phơi khô tán bột, hoà với nước làm thuốc đắp.

1.456- ĐƠN VÀNG

   
ĐƠN VÀNG
 
Chị em chi họ Bông trang
Nhưng em mang sắc nắng vàng riêng tư
Cũng loài dâng cúng đình chùa
Chữa bệnh đau bụng, người ưa hay dùng.
 
BXP
 
Sưu tập
 
Đơn vàng, Trang vàng vàng - Ixora flavescens, chi Ixora, họ Rubiaceae - họ Thiến thảo, Cà phê, Bộ Long đởm Gentianales (nhánh 11)
 
Mô tả: Cây nhỏ cao 2-3m. Lá thuôn hay thuôn ngọn giáo, gốc nhọn, đầu có mũi nhọn ngắn, dài 14-22cm, rộng 5-8cm, nhẵn ở trên, có lông mềm ở dưới, dày, dai, có cuống ngắn. Hoa thành xim dạng ngù ở ngọn, dày đặc. Quả hai hạch, cao 7-10mm, dày 10mm, có 2 ô; hạt 2, dài 5mm, có vỏ nâu.
Hoa tháng 7.
Nơi mọc: Loài phân bố ở Campuchia và Việt Nam. Có gặp ở Kiên Giang (Hà Tiên: Bãi ốc).
Công dụng: Ở Campuchia, người ta hãm mỗi lần hai nắm cành lá cho vào nửa lít nước làm thuốc uống trị các cơn đau bụng.

1.457- ĐƠN ĐỎ



 

 






ĐƠN ĐỎ
 
Loài hoa phú quí: Bông trang
Mang theo mơ ước giầu sang cõi ngươì
Mẫu đơn mầu đỏ thắm tươi
Là hoa dâng cúng ở nơi đình chùa.
 
BXP
 
Sưu tập
 
Đơn đỏ, Mẫu đơn, Trang son, Bông trang đỏ - Ixora coccinea, chi Ixora, họ Rubiaceae - họ Thiến thảo, Cà phê, Bộ Long đởm Gentianales (nhánh 11)
 
Mô tả: Cây nhỏ hoàn toàn nhẵn, trừ các trục hoa và lá đài. Lá hình trái xoan bầu dục hay thuôn, tù hay có mũi nhọn, nhọn sắc ở đỉnh, tròn, hình tim hay rất ít khi có góc ở gốc, màu nâu sáng trên cả hai mặt, dai, không cuống hay gần như không cuống, dài 5-10cm, rộng 3-5cm. Hoa đỏ hồng thành xim ở ngọn với trục ngắn, có đốt, phân cành, tạo thành ngù đặc. Quả có 2 ô, đen, cao 5-6mm, rộng 6-7mm. Hạt 1 trong mỗi ô, lồi ở lưng, lõm ở bụng, cao 4-5mm, rộng 3-4mm.
Mùa hoa tháng 5-10.
Nơi mọc: Ở nước ta, cây mọc hoang phổ biến ở các đồi khô, chua vùng trung du, thường mọc xen với các loại sim mua. Cũng được trồng làm cảnh ở các vườn gia đình. Có thể trồng bằng cành hoặc bằng hạt.
Công dụng: Vị đắng, tính mát. Ở Ấn Độ, người ta dùng như thuốc làm dịu, làm săn da, lợi tiểu, kháng sinh. Ta thường dùng rễ làm thuốc hãm uống để lọc trong nước tiểu trong chứng đái đục.

1.458- ĐƠN TRẮNG

ĐƠN TRẮNG
 
Em dòng dõi Bông trang chi họ
Hoa đơn sơ, không dâng cúng đình chùa
Cụm hoa xim trắng, quả hạch hai ô
Chữa thận, xương, điều hòa kinh nguyêt,
 
BXP
 
Sưu tập
 
Đơn trắng, Bông trang trắng - Ixora nigricans, chi Ixora, họ Rubiaceae - họ Thiến thảo, Cà phê, Bộ Long đởm Gentianales (nhánh 11)
 
Mô tả: Cây nhỡ, cành non dẹt màu đen sau tròn và xám sáng. Lá bầu dục thuôn hình ngọn giáo hay trái xoan ngược, nhọn đầu, gốc nhọn hoặc có khi tròn, bóng và đen ở mặt trên, nâu và mờ ở mặt dưới, dạng màng, dài 10-22cm, rộng 2-6 cm; lá kèm hình bầu dục nhọn đầu. Hoa trắng nhiều, tập hợp thành xim ở đầu cành hay nách lá, dài 5-12cm, có trục phân đốt và trải ra, tạo thành cụm hoa dạng ngù. Quả hạch 2 ô, màu đen, dài 5-6mm, rộng 7-8mm. Hạt 1 trong mỗi ô, cao và rộng 4-5mm, lõm ở bụng.
Mùa hoa tháng 3-5, mùa quả tháng 4-6.
Nơi mọc: Ở nước ta, cây mọc hoang và cũng được trồng làm cảnh. Thu hái các bộ phận của cây quanh năm, dùng tươi hay phơi khô dùng dần.
Công dụng: Được dùng chữa thận suy, lưng xương đau mỏi, yếu gân, điều hoà kinh nguyệt, lại trị bạch đới, lỵ. Cũng dùng làm cho mát mẻ bào thai và giải nóng ho. Người ta cũng thường nấu nước cho phụ nữ sinh đẻ uống.

1.461- NỤ ĐINH



NỤ ĐINH

Lá bầu dục ngọn giáo
Hoa hồng nhạt, thành xim
Quả nang, hình trứng ngược
[color][font]

BXP

Sưu tập

Nụ đinh, Lucu, Diền đinh hương - Luculia pinceana, chi Luculia, họ Rubiaceae - họ Thiến thảo, Cà phê, Bộ Long đởm Gentianales (nhánh 11)

[/font][/color][color][font]
Ra hoa vào tháng 9.
[/font][/color][color][font]
Công dụng: Lá phối hợp với lá cây Lù mù – Allophylus glaber Radlk., dùng làm thuốc cho phụ nữ uống trong trường hợp sinh đẻ khó khăn.

[/font][/color]