VƯỜN CÂY ĐV II

1.278- HỒNG XIÊM
      
HỒNG XIÊM
 
 
BXP
 
Sưu tập
 
Hồng xiêm hay lồng mứt, sabôchê  - Manilkara zapota, , chi Manilkara, họ Hồng xiêm Sapotaceae, bộ Ericales Đỗ quyên
 
Họ Hồng xiêm Sapotaceae
Mô tả: Cây gỗ lớn, nhánh thường mọc xéo; mủ trắng, vỏ xám nâu, lỗ bì tròn. Lá mọc gần nhau ở chót nhánh, không lông, nhiều gân phụ nhỏ, cách nhau cỡ 4 - 5mm. Hoa đơn độc, cuống 1-2cm, có lông. Ba lá đài có lông nâu, 3 lá đài trắng. Tràng dính đến ½, gồm có 6 cánh hoa nhỏ và 6 cánh hoa phụ to, 6 nhị. Quả mọng, thịt có cát, màu sô cô la. Hạt 3-5, dẹp, vỏ dày bóng, màu đen.
Cây ra hoa, kết quả gần như quanh năm.
Một giống hồng xiêm nổi tiếng ở miền bắc Việt Nam là hồng xiêm Xuân Đỉnh, có nguồn gốc từ xã Xuân Đỉnh, huyện Từ Liêm, Hà Nội.
Nơi mọc: gốc ở châu Mỹ (Mehico); được trồng khắp nước ta làm cây ăn quả.
Công dụng: Hồng xiêm được trồng để lấy quả ăn. Khi chín, quả ngọt và có mùi thơm dễ chịu. Quả chín ăn trị táo bón. Vỏ cây, quả xanh dùng trị ỉa chảy, đi tả, trị sốt rét (thay thế Canh ki na); quả xanh còn dùng giải độc khi đã uống thuốc xổ mạnh. Hạt dùng làm thuốc lợi tiểu, giảm sốt. quả chín ăn trị táo bón.

1.279- LÊKIMA
  

  
LÊKIMA
 
Cây gỗ nhỏ, thân dày, cành khoẻ
Hoa nhỏ, mọc đơn ở nách lá, màu vàng
Thịt quả mềm, vàng, ngọt, ăn ngon
Hạt rang, trộn cacao thành socola chế biến.
 
BXP
 
Sưu tập
 
Cây ra hoa quả quanh năm.
Ở Trung Mỹ, người ta đem rang hạt lên và trộn với cacao trong việc chế biến socola.

1.280- BỒ ĐỀ
              
BỒ ĐỀ
 
An tức hương - Nhựa em là vị thuốc
Hương liệu dùng - Cánh kiến trắng cũng em
Hoa tự chùm, mầu trắng, mùi thơm
Cây lấy nhựa, gỗ làm diêm, làm giấy.
 
BXP
 
Sưu tập
 
 
Nơi mọc: Cây mọc hoang và được trồng ở một số vùng rừng núi, trung du nước ta để lấy gỗ làm que diêm, làm giấy và lấy nhựa. 
Công dụng: Bồ đề là cây công nghiệp dễ phát triển , mọc nhanh, có giá trị kinh tế, dùng trong ngành gỗ dán, gỗ diêm, bột giấy, và làm nguyên liêu chế sợi nhân tạo.
Lưu ý:
Theo tìm hiểu của tôi, từ Bồ đề ở Việt Nam dùng để chỉ ba cây:
+ Cây Bồ đề thực thụ, nơi Đức Phật Thích Ca thành đạo, lá hình tim, tên khoa học Ficus religiosa, thuộc chi đa đề, họ Dâu tằm, bộ Hoa hồng
+ Cây Bồ Đề - Styrax tonkinensis, chi Styrax, Họ Bồ đề - Styracaceae, bộ Đỗ quyên, nhựa gọi là An tức hương hay Cánh kiến trắng.
+ Cây mộc hoạn tử (木患子), vô hoạn tử (无患子), hay bồ đề tử (菩提子), chính là cây Bồ hòn - Sapindus mukorossi , người Miền Nam thường hay nhầm gọi cây này là Bồ đề, do từ bồ đề tử (菩提子), và nó cũng được xử dụng lầm hạt xâu chuỗi niệm Phật như hạt Bồ đề An tức hương.
+ Liên quan đến hạt xâu chuỗi, ở Ân Độ còn có cây Rudraksha - Elaeocarpus ganitrus, chi Elaeocarpus, họ Côm, Bộ Chua me đất, người Việt thường gọi là hạt bồ đề nhăn, hay hạt kim cương.
Như vậy, với tên gọi “bồ đề”, ngoài cây Bồ đề thực thụ, lá hình tim, còn có ba loài cây danh pháp khác nhau như Styrax tonkinensis, Sapindus mukorossi và Elaeocarpus ganitrus, hạt quả đều dược dùng để làm xâu chuỗi cầu nguyện, niệm Phật, với ý nghĩa trừ tà yêu và vượt thoát đau khổ.

1.282- BỒ ĐỀ XANH LÁ NHẴN
   
BỒ ĐỀ XANH LÁ NHẴN
 
Bồ đề xanh nhưng em lá nhẵn
Phiến xoan thon ngược, nửa trên mép có răng
Cụm hoa chùy, mầu trắng, quả nang
Gỗ làm bút chì, làm diêm, lá làm thuốc.
 
BXP
 
Sưu tập
 
 
Mô tả: Cây gỗ rụng lá, vỏ màu nâu xám; nhánh có lông hình sao. Lá đơn, mọc so le; phiến lá xoan thon ngược, mép có răng ở nửa trên; gân bên 6 - 9 đôi, cuống lá dài khoảng 1cm.
Cụm hoa chùy hay chùm, ở nách lá, có lông mịn trắng hình sao; lá đài 6; cánh hoa có lông dày ở hai mặt; nhị 10, chỉ nhị dính nhau thành ống, có lông ở mặt trong; bầu nửa dưới hình trứng, có lông hình sao,  màu vàng.
Quả nang hóa gỗ, hình trái xoan, khi chín nứt thành 5 mảnh; hạt hình trứng ngược; đầu có cánh không đều.
Ra hoa tháng 3 - 4, có quả tháng 9 - 10.
Nơi mọc: Ở Việt Nam, có gặp nhiều ở các tỉnh Cao Bằng, Lạng Sơn, Quảng Ninh, Thái Nguyên, Hà Giang, Lào Cai, Sơn La.
Công dụng: Gỗ màu nâu đỏ nhạt, có vân, thớ thẳng, kết cấu mịn, mềm và nhẹ, ít bị nứt và không cong, dễ bị mối mọt và nấm làm biến màu. Thường được dùng trong công nghiệp nhẹ làm bút chì, diêm. Rễ, cành, lá được sử dụng làm thuốc.

1.283- DUNG MỐC
 
DUNG MỐC
 
Cành nhánh non đầy lông nhung sét, đỏ
Lá cuống dài, trên bóng dưới vàng
Từ Lào Cai đến suốt Miền Trung
Hạt ép dầu, vỏ cây trị cảm.
 
BXP
 
Sưu tập
 
Dung mốc, Dung xanh - Symplocos glauca, chi Symplocos, Họ Symplocaceae (họ dung), Bộ Ericales Bộ Thạch nam hay Đỗ quyên (Nhánh 10)
 
Hoa quả tháng 2-4, và tháng 7-10.
Công dụng: Gỗ xấu, chỉ làm được vật dụng không tiếp xúc với đất. Ở Trung Quốc, vỏ cây dùng trị cảm mạo. Dầu hạt cũng được sử dụng trong công nghiệp.

1.284- DUNG LỤA
          
DUNG LỤA
 
Thân to, cây bụi, nhánh không lông
Lá có phiến dai, sắc gỗ vàng
Hoa trắng, quả xoan, lá để nhuộm
Gỗ em bền chắc, rất ưa dùng.                        
 
 
BXP
 
Sưu tập
 
Dung lụa - Symplocos sumuntia, chi Symplocos, Họ Symplocaceae (họ dung), Bộ Ericales Bộ Thạch nam hay Đỗ quyên (Nhánh 10)
 
Ra hoa quả gần như quanh năm.
Công dụng: Gỗ bền chắc với mọi thời tiết và côn trùng phá hoại. Dùng chế thuốc nhuộm đỏ. Ở Trung Quốc, rễ, lá và hoa được sử dụng làm thuốc. Lá dùng đốt tro, phối hợp với phèn làm thuốc nhuộm.

1.285- DUNG LÁ THON
 

DUNG LÁ THON
 
Cây gỗ cao, lá có phiến thon
Chùm hoa mầu trắng, quả hình tròn
Cao Bằng, xứ Lạng, rồi Đà Nẵng
Hạt có dầu, trà lá uống ngon.
 
BXP
 
Sưu tập
 
Dung lá thon - Symplocos lancifolia, chi Symplocos, Họ Symplocaceae (họ dung), Bộ Ericales Bộ Thạch nam hay Đỗ quyên (Nhánh 10)
 
Công dụng: Hạt có dầu. Lá dùng để làm trà uống. Rễ cây dùng làm thuốc trị đòn ngã tổn thương.

1.286- DUNG LÁ TÁO
    http://www.botanic.jp/plants-sa/sawafu_2.jpg" border="0" alt=""/>http://www.botanic.jp/plants-sa/sawafu_4.jpg" border="0" alt=""/>
DUNG LÁ TÁO
 
Vỏ sần, nhánh mảnh, thân hình trụ
Lá mọc so le, hoa trắng thơm
Quả tròn khi chín màu xanh đậm
Phiền khát, cảm, ho...uống hết đờm.
 
 BXP
 
Sưu tập
 
Dung lá táo - Symplocos chinensis, chi Symplocos, Họ Symplocaceae (họ dung), Bộ Ericales Bộ Thạch nam hay Đỗ quyên (Nhánh 10)
 
Ra hoa vào mùa hè (tháng 3).
Công dụng: Vị ngọt nhạt, tính mát, có tác dụng giải cảm sốt, làm long đờm, khỏi phiền khát.

1.287- DUNG HOA CHÙY
   
DUNG HOA CHÙY
 
Dung hoa chùy, loài cây bụi nhỏ
Phiến xoan, dai, chùm hoa trắng, mùi thơm
Từ Miền Bắc đến Miền Trung. Hoa quả quanh năm
Quả chiết dầu, lá, rễ làm thuốc.
 
BXP
 
Sưu tập
 
Dung hoa chùy - Symplocos paniculata, chi Symplocos, Họ Symplocaceae (họ dung), Bộ Ericales Bộ Thạch nam hay Đỗ quyên (Nhánh 10)
 
Công dụng: Quả chiết được dầu thắp. Lá cũng được dùng trị dao chém xuất huyết. Rễ dùng trị ban cấp tính. Vỏ rễ và lá được dùng trong nông dược.