VƯỜN CÂY ĐV II

1.367- MỨC HOA ĐỎ
MỨC HOA ĐỎ
 
Xim ngù, hoa đỏ như son
Lá hình giáo ngược, quả lông trắng dài
Hoa tháng tư, quả tháng mười
"Việt Nam-đặc hữu" được người quý yêu.
 
BXP
 
Sưu tập
 
Mức hoa đỏ, Lòng mức hoa đỏ, Chao - Wrightia dubia, chi Wrightia, phân họ Apocynoideae - Trúc đào, họ Apocynaceae - La bố ma, Bộ Long đởm Gentianales.
 
Mô tả: Cây nhỏ cao 1-2m, không lông. Cành non mảnh. Lá hình ngọn giáo ngược, có đuôi và tù ở đầu, có cuống rất ngắn, dài 7-19cm, rộng 2-5,5cm, dạng màng. Hoa đỏ son, xếp thành nhóm 3-4, ít khi 6, thành xim dạng ngù ở ngọn. Quả có 2 đại, dài 30cm, rộng 4-5mm, ít choãi ra, nhọn ở đầu, hơi hẹp và thót hẹp ở gốc, màu lục, khía dọc; hạt dài 14mm, rộng 2mm, màu nâu; lông màu trắng dài 2cm.
Hoa tháng 4-8, quả tháng 10-12.
Nơi mọc: Loài đặc hữu của miền Trung Việt Nam, từ Quảng Nam - Ðà Nẵng tới Khánh Hoà, Ðắc Lắc, Ninh Thuận.
Công dụng: Lá được nấu lên dùng làm thuốc uống lợi tiểu.

1.368- MỨC LÔNG
MỨC LÔNG
 
Cây gỗ nhỏ, lá thuôn bầu dục
Thót ở đầu, hai mặt có lông
Hoa vàng vàng, trắng hay hồng
Lá tươi trị nhọt, (Cao Bằng: vàng da).
 
BXP
 
Sưu tập
 
Mức lông - Wrightia tomentosa, chi Wrightia, phân họ Apocynoideae - Trúc đào, họ Apocynaceae - La bố ma, Bộ Long đởm Gentianales.
 
 
Mô tả: Cây nhỡ hay cây gỗ nhỏ cao tới 15m, có nhánh có lông nhung. Lá thuôn, hình bầu dục, có mũi nhọn, thót lại ở đầu và có đuôi nhiều hay ít, có lông ít hay nhiều ở mặt trên, có lông nhung và sáng hơn ở mặt dưới, dài 6-15cm, rộng 3-6cm. Hoa trắng, hồng hay vàng vàng, xếp thành xim tận cùng dạng ngù. Quả có hai đại dính nhau, màu đen, khía dọc, có rãnh dọc sâu. Hạt rất nhiều, hình dải, hơi thắt lại ở đầu, màu nâu sáng, khía dọc.
Hoa tháng 3-8, quả tháng 8-2.
Nơi mọc: Ở nước ta, cây mọc trong rừng thưa, trên đồi đá vôi và cả ở các hàng rào quanh các làng xóm ở Vĩnh Phú, Hà Tây, Hà Bắc.
Công dụng: Ở nước ta, lá tươi có thể nghiền đắp trị nhọt độc. Có nơi ở Cao Bằng nhân dân dùng làm thuốc chữa vàng da sau khi sốt.

1.369- MỨC LÔNG MỀM
 
 

MỨC LÔNG MỀM
 
Cây trung, nhiều mủ, lá thuôn
Tên em gọi Mức lông mềm ...dày lông
Hoa vàng vàng, trắng hay hồng
Vị đắng, tính mát ...tùy dùng khỏe thân.
 
BXP
 
Sưu tập
 
Mức lông mềm, Lòng mức lông - Wrightia pubescens - Wrightia tomentosa Roem. et. Schult. var. cochinchinensis, chi Wrightia, phân họ Apocynoideae - Trúc đào, họ Apocynaceae - La bố ma, Bộ Long đởm Gentianales.
 
Mô tả: Cây gỗ lớn cao 6-15m hay hơn; cành lá có lông mịn dày; mủ trắng, nhiều. Lá có phiến thuôn, đầu có đuôi ngắn, gốc tù nhọn. Xim cao 5cm; hoa trắng, hồng hay vàng vàng; miệng tràng có 2 thứ vẩy; 5 đài, 5 ngắn; bao phấn có tai. Quả đại dài 13-28 (15-30) cm, rộng 1,1-1,4 (1-2)cm; có cánh; hạt dài 18mm, có lông màu hung.
Hoa tháng 4-8, quả tháng 8-2 năm sau.
Nơi mọc: Cây mọc ở rừng thưa vùng đồng bằng, cả ở thôn xóm, cũng như ở bãi biển thấp. Ở nước ta, thường phổ biến phân loài - subsp, lanata (Blume) Ngân.
Công dụng: Vị hơi đắng, tính mát, có ít độc.
Ở Trung Quốc, rễ, vỏ thân, lá dùng trị lao hạch cổ, phong thấp đau nhức khớp, đau ngang thắt lưng, lở ngứa, mụn nhọt lở loét, viêm phế quản mạn.
Ở Ấn Độ, vỏ cây dùng làm thuốc chữa bệnh về kinh nguyệt và bệnh thận.

1.370- MAI CHỈ THIÊN
 
 
   
MAI CHỈ THIÊN
 
Tên Mai nhưng chẳng là Mai
Lá xoan xanh bóng, thuộc loài Chỉ thiên
Hoa chùm trắng muốt dịu hiền
"Hướng lên" là bản tính em trụ đời.
 
BXP
 
Sưu tập
 
Mai chỉ thiên - Wrightia antidysenterica chi Wrightia, phân họ Apocynoideae - Trúc đào, họ Apocynaceae - La bố ma, Bộ Long đởm Gentianales.
 
Nơi mọc: Nguồn gốc Sri lanka, nhập trồng ở Miền Nam Việt Nam.
Công dụng: Cây trồng thảm tạo nên những mảng hoa màu trắng, hoa trông giống như những ngôi sao xinh xắn, góp phần tạo nên vẻ đẹp hoàn hảo cho khu vườn.

1.371- MAI CHIẾU THỦY
          

MAI CHIẾU THỦY
 
Chị em với chị Chỉ Thiên
Nhưng em hướng đất, rõi miền nước non
Hoa em năm cánh, trắng, thơm
Loài cây cảnh đẹp trồng diềm, bonsai.
 
BXP
 
Sưu tập
 
Mai chiếu thuỷ - Wrightia religiosa chi Wrightia, phân họ Apocynoideae - Trúc đào, họ Apocynaceae - La bố ma, Bộ Long đởm Gentianales.
 
Mô tả: Cây gỗ có những nhánh dài mảnh, có lông mềm. Lá hình trái xoan - ngọn giáo, thuôn, hình dải - ngọn giáo, nhọn ở chóp, có góc ở gốc, hai mặt lá khác màu, hầu như không có cuống, dài 3-6,5cm, rộng 1-2,5cm. Hoa trắng, mọc thành xim dạng ngù ở ngọn các nhánh. Mỗi hoa cho ra 2 quả đại hình dải, có mũi và nhọn ở đỉnh, thót nhọn ở gốc, hơi rẽ đôi, màu đen đen, có khía dọc, dài 10-12cm, rộng 3-3,5mm. Hạt hình dải dài 6mm, rộng 1mm mang chùm lông mềm màu trắng. Ra hoa hầu như quanh năm.
Mai chiếu thủy có màu trắng, mùi thơm, mọc trên một cọng dài kết thành chùm. Hoa có 5 cánh nhìn thoáng qua giống hoa mai, nên có tên gọi là mai. Hoa mai chiếu thủy nở luôn luôn nhìn xuống mặt đất, nên gọi là chiếu thổ, chiếu thủy.
Mai chiếu thuỷ có 3 loại, Lá lớn, Lá Nhỏ (Lá Kim), Lá Trung, còn về màu da của cây trong 3 loại đó còn có Màu Đen, Xanh, Vàng, Trắng. Và hiện nay trên thị trường còn có nhiều loại mai được coi là bị đột biến gien và do vùng đất trồng nên loại cây đó, như: Mai Lá Tứ, Kim Thanh Mai, Thanh mai....
Nơi mọc: Cây của miền Ðông Dương, thường trồng chủ yếu làm cảnh.
Công dụng: Ở Campuchia, hoa của Mai chiến thuỷ có mùi thơm của hoa nhài, được dùng để ướp thơm nước phép.

1.372- CÂY XI RÔ
 
   
CÂY XI RÔ
 
Cây gỗ nhỡ, không lông; gai cứng
Lá bầu dục, tròn đầu, bóng xanh
Hoa em năm cánh trắng xinh
Quả em chín đỏ chế thành xi-rô
 
BXP
 
Sưu tập
 
Cây Xi-rô - Carissa carandas, chi Carissa, phân họ Apocynoideae - Trúc đào, họ Apocynaceae - La bố ma, Bộ Long đởm Gentianales.
 
Mô tả: Cây nhỡ cao 2-4m, không lông; gai cứng, chia nhánh; nhựa mủ trắng. Lá có phiến bầu dục, bóng, tròn hai đầu, dài 3-4cm; rộng 2-2,5cm; cuống 2-3mm. Xim ở ngọn; đài nhỏ, tràng có ống hồng, thùy đỏ; nhị không thò. Quả mọng dài 1,5-2,5cm, đường kính 1-2cm, đỏ rồi tím đậm; thịt đỏ, rất chua; hạt 1-2.
Ra hoa quanh năm.
Nơi mọc: Gốc ở Ấn Độ và Inđônêxia; được trồng làm cây cảnh và lấy quả, nhất là ở các tỉnh phía Nam.
Công dụng: Quả xanh có tác dụng thu liễm, quả chín làm mát và gây chua trong các bệnh về mật. Rễ có vị đắng; có tác dụng kiện vị, sát trùng và chống bệnh scorbut như các bộ phận khác của cây.
Quả non rất chua, có thể giã với ớt tỏi, làm nước mắm thay chanh. Quả chín có thể ăn được như nho, hoặc làm rượu, ngâm rượu, làm si rô, làm mứt .  Trái dùng làm màu đỏ trong xirô, ngày nay cây chỉ trồng làm kiểng. 

1.373- THÔNG THIÊN
 
     
THÔNG THIÊN
 
Mặt trên bóng, phiến hình mác hẹp
Lá đơn, nguyên, người gọi Thông thiên
Hoa em sắc nắng, đẹp, thơm
Cây trồng làm cảnh nhà, đường, công viên.
 
BXP
 
Sưu tập
 
Thông thiên hay huỳnh liên - Thevetia peruviana, chi Thevetia, phân họ Rauvolfioideae, họ Apocynaceae - La bố ma, Bộ Long đởm Gentianales 
 
Mô tả: Cây Thông thiên cao chừng 4 – 5m, thân nhẵn, trên cành mang nhiều sẹo cuống lá đã rụng. Lá hình mác, hẹp, dài 8 – 15cm, rộng 4- 7mm, đơn, nguyên, nhẵn, đầu nhọn, mặt trên bóng, mặt dưới mờ, gân giữa nổi rõ. Hoa màu vàng tươi rất đẹp và thơm, mọc thành xim ở gần ngọn. Quả rất đặc biệt, lúc chưa chín có màu xanh bóng, khi chín có màu đen bóng nhưng nhăn lại và rất mềm. Toàn cây có nhựa màu trắng.
Nơi mọc: Cây này vốn nguồn gốc ở vùng nhiệt đới châu Mỹ, sau đó di thực sang châu Á. Cây được trồng làm cảnh tại nhiều tỉnh ở ViệtNam.
Công dụng: Lá và hạt cây thông thiên  vị rất đắng, có độc; trâu , bò, sâu bọ không ăn. Chủ yếu chiết xuất lấy hoạt chất chữa bệnh tim. Cây có hoa đẹp trồng làm kiểng

1.374- GIÁP TRÚC ĐÀO
      
GIÁP TRÚC ĐÀO
 
Cây nhỏ, lâu niên, nhánh mầu lục
Lá đơn, nguyên, mọc đối hay vòng.
Cuối Hè hoa nở thắm hồng
Toàn cây rất độc, người dùng chữa tim.
 
BXP
 
Sưu tập
Trúc đào - Nerium oleander, chi Nerium, phân họ Apocynoideae - Trúc đào, họ Apocynaceae - La bố ma, Bộ Long đởm Gentianales.
  
Ra hoa tháng 6-9. 
Nơi mọc: Gốc ở vùng Ðịa trung hải và Bắc Phi được nhập trồng làm cây cảnh trong các vườn hoa vì có hoa đẹp. Các bộ phận của cây có thể thu hái quanh năm, thường dùng tươi.
Công dụng: Cây hoa đẹp được trồng làm kiểng nhiều nơi. Lá rất độc, nguy hiểm. 
Các bộ phận của cây có vị chát, đắng có tác dụng bổ tim (làm mạnh lên và làm chậm nhịp tim, nâng cao huyết áp mạnh) và lợi tiểu không trực tiếp; còn có tác dụng sát trùng.

1.375- TRÚC ĐÀO THƠM
        
TRÚC ĐÀO THƠM
 
Cây gỗ nhỡ, nhánh tròn, mầu xám
Lá mác hẹp, mép uốn, mọc vòng.
Sắc hoa thắm đẹp tím hồng
Toàn cây rất độc, người dùng chữa tim.
 
BXP
 
Sưu tập
 
Trúc đào thơm, Bông trúc đào - Nerium indicum, chi Nerium, phân họ Apocynoideae - Trúc đào, họ Apocynaceae - La bố ma, Bộ Long đởm Gentianales.
Nơi mọc: Cây mọc ở những núi thấp của lục địa Nam á châu được trồng ở các nước châu á làm cây cảnh vì hoa đẹp và có mùi thơm dịu. Thường cũng được trồng cùng Giáp trúc đào trong các công viên.

1.376- GUỒI
       
GUỒI
 
Cây gỗ leo, thân nhiều mủ trắng
Lá mọc đối, gân rõ mặt trên
Hoa màu trắng, mọc trên nách lá
Cây chữa nhiều bệnh, quả ăn ngon.
 
BXP
 
Sưu tập
 
Guồi, Gùi - Willughbeia cochinchinensis, chi Willughbeia, phân họ Apocynoideae - Trúc đào, họ Apocynaceae - La bố ma, Bộ Long đởm Gentianales.
 
Hoa tháng 1-3, quả tháng 3-5.
Nơi mọc: Loài cây đặc hữu của miền Nam Việt Nam và Campuchia, mọc hoang ở rừng rậm hay rừng thưa. Thu hái dây, rễ và mủ cây quanh năm.