Truyện Thiền Đối Thoại

Thiền của người kể truyện

Encho là người kể truyện rất nổi tiếng. Những truyện tình anh kể làm rung động con tim của người nghe. Khi anh kể truyện chiến tranh, người nghe có cảm tưởng như là họ đang ở trên bãi chiến trường.

Ngày nọ Encho gặp Yamaoka Tesshu, một người thường sắp đạt đỉnh cao của Thiền. “Tôi hiểu,” Yamaoka nói “anh là người kể truyện hay nhất trong nước ta và anh làm người ta khóc hay cười khi anh muốn. Vậy hãy kể cho tôi nghe truyện Cậu Đào mà tôi yêu thích.

Hồi còn bé tôi hay nằm ngủ bên cạnh mẹ, và mẹ hay kể cho tôi huyền thoại đó. Vào khoảng giữa truyện tôi hay thiếp ngủ. Hãy kể cho tôi như là mẹ tôi kể.”

Encho không dám thử. Anh xin một tí thời gian để nghiên cứu. Vài tháng sau anh đến gặp Yamaoka và nói: “Cho tôi cơ hội để kể truyện cho anh.”

“Để khi khác đi,” Yamaoka trả lời.

Encho rất thất vọng. Anh nghiên cứu thêm và thử lại lần nữa. Yamaoka từ chối anh nhiều lần. Khi Encho bắt đầu nói Yamaoka liền chận lại và nói: “Anh chưa giống mẹ tôi.”

Encho tốn mất 5 năm để có thể kể cho Yamaoka chuyện huyền thoại như mẹ Yamaoka đã kể cho anh.

Bằng cách này, Yamaoka đã truyền Thiền cho Encho.

Lời Bình:

• Yamaoka là kiếm sĩ, sau này thành thiền sư, và là thầy của Thiên hoàng.

• Muốn kể truyện được như mẹ của Yamaoka, Encho phải làm vài chuyện:

1. Làm cho tâm của mình hoàn toàn trống rỗng, không con một tí tư tưởng và cảm xúc gì của mình trong đó.

2. Hiểu được tình cảm và xúc cảm của hai mẹ con Yamaoka đối với nhau.

3. Nói được với Yamaoka với mọi tình cảm và xúc cảm như mẹ Yamaoka, và phải thật đến độ Yamaoka tưởng là mình đang nghe mẹ.

Tức là Encho phải làm được tâm trống rỗng hoàn toàn, hiểu được tâm của người khác rất sâu sắc, và hành động như người khác hành động.

Chỉ cần đạt được bước số một, để tâm trống rỗng hoàn toàn, là đã đạt được Thiền rồi.

* Thiền là sống ở đây lúc này với tâm rỗng lặng. Có nhiều cách để đạt Thiền, không nhất thiết là phải ngồi Thiền và tụng kinh.

(Trần Đình Hoành dịch và bình)[/color]

Không Trộm Được Mặt Trăng

Thiền sư Ryokan sống cuộc đời đơn giản nhất trong một căn chòi nhỏ
dưới chân núi. Buổi tối nọ một tên trộm vào chòi chỉ để khám phá ra là
chẳng có gì trong đó để trộm.



Ryokan trở về, bắt gặp tên trộm, “Có lẽ anh đã đi một quãng đường dài
để thăm tôi,” thiền sư nói với tên trộm, “và anh không nên về không.
Vậy hãy nhận áo quần của tôi làm quà tặng.”

Tên trộm sửng sốt. Hắn nhận áo quần và lẩn đi.

Ryokan ngồi trần truồng, ngắm trăng. “Tội nghiệp,” thiền sư nghĩ thầm, “Ước gì mình có thể cho anh ta mặt trăng đẹp đẻ này.”

Bình:

• Gặp trộm thì la hét, đánh đập, chưởi bới. Đó là phản ứng của đại
đa số người. Đại đa số được “lập trình” như thế, và các phản ứng như
vậy chỉ là lập trình máy móc như robot. “Phản ứng” là bị động. “Phản
ứng theo lập trình” là nô lệ của lập trình.

Thiền sư hoàn toàn chủ động tâm mình. Xử với mọi người như khách
quý, dù hắn là ai. Đó là một tâm thức hoàn toàn tự do, hoàn toàn do
chính mình làm chủ.

Thiền sư cũng chẳng buồn hỏi “Tại sao anh làm thế?” để nghe giải
thích hợp lý như là “Con tôi đang bị bệnh, cần tiền mua thuốc.” Mọi
người là khách quý của thiền sư, thế thôi—không điều kiện, không ràng
buộc. Một tâm thức hoàn toàn tự do.



• Cũng như vị linh mục trong Les Miserables của Victor Hugo, dùng tình
yêu và ân cần mà xử với kẻ trộm, có thể làm cho người đó sửng sốt đến độ
sẽ không muốn làm sai nữa và chỉ muốn làm điều thiện.

• Còn cái đáng giá hơn cả bộ áo quần của thiền sư cả muôn nghìn
lần—cái đẹp hiền dịu của ánh trăng và những phút giây hạnh phút nhìn
ngắm nó. Đó mới là quà quý để tặng khách. Nhưng đương nhiên là không được.

• Thực ra, anh trộm cũng đã có mặt trăng rồi, và cũng đã có thể ngắm
trăng sung sướng rồi. Nhưng nếu anh không biết ngắm trăng thì đành
chịu. Người khác không thể cho anh mặt trăng và sự ngắm trăng.

• Mặt trăng là biểu tượng của tâm tĩnh lặng, tâm trong sáng, tâm giác
ngộ, tâm Phật—ai cũng đã có hết rồi. Thấy nó được hay không, hưởng nó
được hay không, là do chính mình. Chẳng ai có thể giúp mình làm được
điều đó.
(Trần Đình Hoành dịch và bình)

The Moon Cannot Be Stolen

Ryokan, a Zen master, lived the simplest kind of life in a little hut
at the foot of a mountain. One evening a thief visited the hut only to
discover there was nothing in it to steal.

Ryokan returned and caught him. “You may have come a long way to
visit me,” he told the prowler, “and you shoud not return emptyhanded.
Please take my clothes as a gift.”

The thief was bewildered. He took the clothes and slunk away.

Ryokan sat naked, watching the moon. “Poor fellow, ” he mused, “I wish I could give him this beautiful moon.”

Annotations:

• Catching a thief, then beating and scolding him. That is the
reaction of most people. Most of us are programmed that way, and such a
reaction is programmed and robotic. Reaction is passive, reactive.
Reacting as programmed means being a slave to the program itself.

The Zen master is always in total control of his mind. He treats
everyone as honor guest, whoever that person is. That is a totally free
mind, a mind under the full control of itself.

The Zen master didn’t even ask “Why did you do that?” to hear some
reasonable explanation such as “My child is sick, I need money for his
medicine.” Everyone is the master’s precious guest. That’s all. No
condition, no string attached. A totally free mind.

• Similar to the action of the priest in Victor Hugo’s Les
Miserables, using love and kindness to treat the thief may shock him so
much that he would never want to do wrong again and would turn around to
do good.
• There is something much more valuable than the Zen master’s
clothing—the gentle beauty of the moon and the blissful time one spends
watching it. That is a precious gift to give. Alas, it can’t be given.

• Indeed, the thief already has his moon and he may watch the moon
with bliss. But if he doesn’t know how to enjoy the moon, no one can
help him. No one can give him the moon and the art of moon watching.

• The moon is the symbol of the quiet heart, the bright heart, the
enlightened heart, the Buddha’s heart—everyone has it already. Whether a
person can see it and benefit from it depends on himself. No one can
do that for him.

(Trần Đình Hoành annotated)
st