Nói nghĩa là gì?

Trà Mi đã viết:

Cái cười trong ngôn từ Việt Nam

Trầm Thanh Hùng

B. Đàn ông cười

Tác giả xin dành riêng một phần hẳn hòi để bàn về những cái cười bê bối của đàn ông mà chắc là ai cũng đã có nghĩ đến và biết qua khá nhiều. Không phải tác giả là người hẹp hòi, có ác cảm với giới mày râu – vì thực ra tác giả cũng chỉ là một kẻ tu mi nam tử như ai vậy – nhưng là vì bọn đàn ông mình cứ nhiều cái cười không chê vào đâu được!

Thích thú một điều gì, ít khi nào – ít khi chứ không phải không bao giờ – dân đàn ông có cái cười trong sạch đâu. Tự nhiên dù là vui vì một chuyện rất đàng hoàng, tiếng cười lúc bật lên bao giờ cũng nghe có pha một vẻ gì đáng ghét và dơ dáy lạ.

Cười nham nhở là thường tình nhất. Cái cười nham nhở không bật ra thành tiếng như những cái cười khác, mà nó thể hiện qua gương mặt của người cười. Cười nham nhở thì hay toét mồm ra nên có khi người ta cũng gọi trệch đi là cười nhăn nhở. Đồng nghiệp của cười nham nhở là cười khả ố. Cười khả ố thì không được yên lặng như cái cười nham nhở, nó bật ra một tràng dài toàn là những tiếng nghe mà ngứa ngáy cái lỗ nhĩ. Thực ra, tiếng cười khả ố không xác định hẳn hòi thành một thanh âm nào cả, nó có thể hô hô hô…, hê hê hê…, he he he…, hi hi hi… nghĩa là rặt những thanh âm khởi đầu chữ h và không có dấu. Khi tiếng cười có bỏ dấu vào thì lại khác, chừng đó tiếng cười không còn kéo dài bất tận như tiếng cười khả ố nữa mà nó là cái cười gióng một, bật ra thành từng cặp hai tiếng, từng cặp hai tiếng mà thôi. Đó là cười thô bỉ, cười bỉ lậu. Tiếng sẽ là hế hê, hé he, hố hô, hí hi v.v…Tác giả không kể hét ra đây vì những tiếng cười này không có gì để mà đo lường nó được cả, cái số lượng của nó tùy thuộc vào người sử dụng cái cười có sáng kiến hay không…

Đồng nghĩa với cười nham nhở, cười khả ố, cười thô bỉ là cười hềnh hệch, cười sàm sỡ. Cười sàm sõ còn là biểu hiệu của người không đứng đắn nữa trong khi những cái cười kể trên có thể là của một tên xưa nay vẫn hiền lành nhưng trong một phút bốc đồng muốn quên cái sự đời nên mới bật miệng mà văng ra như vậy. Cười sàm sỡ quá lố, nhất là khi đối diện với phái nữ – tức địch quân của bọn râu mày – thì bị chửi cho là cười mất dạy, cười tục tằn, bỉ ổi. Đó là nhẹ, gặp nương tử nào đáo để thì tác giả của cái cười sẽ bị ban cho một tiếng rất nặng là cười dê xồm, cười ba mươi lăm.

Nghe hai cô cong cóc kháo nhau:

“Mày quen thằng đó à?"

"Ừ, rồi sao?"

"Nó ‘dê’ lắm!"

"Sao mày biết?”

“Nghe nó cười tao biết ngay!”

Nghe cười mà biết ngay là dê thì cái cười quả là gớm ghiếc thật. Chữ cười dê thì chỉ có “địch quân” mới ban cho ta chứ thực ra, dân mày râu với nhau không ai lại chơi nhau đau vậy. Tuy nhiên, tác giả cũng công nhận một điều là đáng ghét. Sáng sớm mới bước ra khỏi cửa – nhất là mấy cô vì với bọn đàn ông thì ăn thua gì – nghe những tiếng cười hẻ hẻ, hề hề, he he nó đuổi theo đằng sau thì thật là muốn tặng cho mấy guốc quá!

Trong nhóm cười dê thì có: cười suồng sã hay cười cợt nhã, chớt nhã là giai đoạn khởi đầu nhé, rồi mới qua đến cười xỏ lá. Trong nhiều trường hợp, chữ cười xỏ lá không có nghĩa là dê cụ, dê non gì hết. Nó còn có thể là cái cười của mấy chị đàn bà nữa. Tiếng cười xỏ lá thường sau một câu khen hão, khen để chọc gan người ta, làm cho người ta biết là bị chọc quê mà không trả thù được.

Sau cái cười xỏ lá thì lại là cười híp mắt. Cười híp mắt đi đôi với thành ngữ – rất nặng – mặt lợn mồm bò cười híp mắt! Cười híp mắt có lẽ là một trong những hình thức cười đáng ghét nhất vì nó biểu lộ hẳn hòi trên khuôn mặt.

Ở trên có đề cập đến chữ cười cợt nhã hay cười cớt nhã. Cười cợt nhã hay cười cớt nhã khác với cười cợt. Cười cợt ngụ một ý tưởng vui tươi, tự nhiên, còn cười cợt nhã hay cười cớt nhã lại ngụ một ý tưởng, một cử chỉ không đàng hoàng, không đứng đắn.

Cười đểu cáng là một lối cười đặc biệt, có thể bật lên thành tiếng và có thể chỉ là một cái nhếch mép. Cười đàng điếm hay cười sở khanh cũng đồng nghĩa với cười đểu cáng. Cười dâm ô hay cười dâm đãng là cái cười dơ dáy nhất, nó cũng giông giống như cái cười đểu cáng: có thể bật lên thành tiếng hay chỉ là một cái nhếch mép mà thôi. Điển hình nhất của tiếng cười này là cái cười của các ông vua, ông quan trên sân khấu hay trên màn ảnh v.v…

Cười tiếu lâm là cái cười biểu lộ sự khoái trá, thích thú với lập pháp! Tác giả của cái cười này thường sử dụng nó về sau khi kể hay nghe được chuyện tiếu lâm vớ vẩn. Trong nhiều trường hợp, cái cười tiếu lâm còn đi đôi với cười xỏ lá để quậy cho người ta tức thêm. Cười đê mạt là tiếng gọi chung các thứ cười ở trên, nó còn có chữ đồng nghĩa là cười hạ cấp. Cười man rợ thì chắc chắn là bật lên thành tiếng và tiếng này hẳn là nghe nó khốn nạn, nó… duy vật lắm; nặng hơn thì lại là cười thú vật.

Cười xấc xược, cười hỗn láo, cười láo xược, cười lấc cấc và cười vênh váo tỏ một ý tưởng ương ngạnh, trong đó, tiếng cười vênh váo còn ngụ ý hỗn hào và kiêu căng nữa.

Đối với những tên cướp, những tên sắp giết người, tiếng cười của chúng được tặng cho một tên tuy không có thật nhưng lại rất tượng hình, đó là cười sặc mùi máu, cười tanh tưởi, cười lạnh cả gáy, lạnh cả xương sống. Còn đối với các bợm nhậu thì tên gọi thực hơn: đó là cái cười sặc mùi rượu.

Trên là những lối cười điển hình cho giới đàn ông râu ria lởm chởm. Tiếng cười tuy tệ hại thật nhưng ít ra nó cũng đã nói lên ít nhiều sự biểu lộ tư tưởng của họ qua giọng cười. Tuy vậy, không ai có thể trách móc hay ép buộc giới đàn ông phải từ bỏ những cái cười ấy. Đàn bà không có giọng cười giống như vậy nên lối cười đó là một độc quyền, một biểu hiệu của phái đàn ông mà có lẽ, nếu ai không có một trong những cái cười đó thì chắc là không “xứng đáng” để làm đàn ông nữa!

(còn tiếp)

Cười cũng có muôn điệu cười á TM. PN thích nhất là nhìn trẻ thơ cười. Đáng yêu lắm. Thích nữa là nhìn nụ cười hạnh phúc của ai đó. Tưởng như mình cũng hạnh phúc lây
Ông tác giả này người quê đâu ta? Cợt nhả mà ổng viết cợt nhã hihi