Thơ hán nôm Việt Nam

登佛跡山

足躡天重上，
身居第一層。
回頭天下凡，
晃若雨門豋。
偶因乘興到礹前，
稳步雲樛上坦然。
鳥語喚迎松下客，
花容靜對峒中仙。
足超塵世三天介，
手摘星神只尺天。
施埽石臺描佌景，
詩成筆以動山川。

Đăng Phật Tích sơn - Hậu Lê - Phùng Khắc Khoan

Túc nhiếp thiên trùng thượng,
Thân cư đệ nhất tằng.
Hồi đầu thiên hạ phàm,
Hoảng nhược Vũ môn đăng.

Ngẫu nhân thừa hứng đáo nham tiền,
Ổn bộ vân cù thướng thản nhiên.
Điểu ngữ hoán nghênh tùng hạ khách,
Hoa dung tĩnh đối động trung tiên.
Túc siêu trần thế tam thiên giới,
Thủ trích tinh thần chỉ xích thiên.
Thi tảo thạch đài miêu thử cảnh,
Thi thành bút dĩ động sơn xuyên.

Lên núi Phật Tích (Người dịch: Tham Tuyền)

Cất gót nghìn trùng tới
Nơi đây đệ nhất tầng
Ngoảnh đầu trông xuống thấp
Ô! vượt Vũ môn chăng

Bỗng đâu nảy hứng tới rừng thiền
Nhẹ bước đường mây bước thản nhiên
Chim dưới bóng thông chào đón khách
Hoa trong hang núi lặng nhìn tiên
Hái sao một với trời vin tới
Gạt bụi ba nghìn cõi sấn lên
Vách đá phủi rêu đề cảnh đẹp
Thơ thành bút khuấy động sơn xuyên.

- // -

有空 - 道行禪師

作有塵沙有，
為空一切空。
有空如水月，
勿著有空空。

Hữu không - Đạo Hạnh thiền sư

Tác hữu trần sa hữu,
Vi không nhất thiết không.
Hữu, không như thuỷ nguyệt,
Vật trước hữu không không.

Có và không (Người dịch: Huyền Quang tam tổ)

Có thì có tự mảy may
Không thì cả thế gian này cũng không
Kìa xem bóng nguyệt lòng sông
Ai hay không có, có không là gì ?

- // -

題鎮武廟 - 高伯适

惜遊無計復登樓，
斜倚欗杆望碧流。
君亦多情到煙水，
我猶遺恨滿汀洲。
日斜天地雙蓬鬢，
春凈江湖一白鷗。
遙想當年行樂處，
殘花猶自故宮頭。

Đề Trấn Vũ miếu - Nguyễn - Ca Bá Quát

Tích du vô kế phục đăng lâu,
Tà ỷ lan can vọng bích lưu.
Quân diệc đa tình đáo yên thủy ?
Ngã do di hận mãn đinh châu!
Nhật tà thiên địa song bồng mấn,
Xuân tĩnh giang hồ nhất bạch âu.
Dao tưởng đương niên hành lạc xứ,
Tàn hoa do tự cố cung đầu...

Đề thơ đền Trấn Vũ (Người dịch: Nguyễn Tấn Hưng)

Thẩn thơ dạo bước lên lầu,
Tựa lan can ngắm một màu hồ Tây.
Ai tìm đến thú nước mây ?
Ðể ta ray rứt hận đầy bãi, nương.
Tóc cằn nhuộm ánh tà dương,
Âu trời xuân liệng soi gương nước hồ.
Vui xưa, tưởng nhớ bây giờ
Buồn sao, hoa rụng hững hờ cố cung!

- // -

寒夜吟 - 高伯适

寒極不能眠，
起改新詩句。
燭盡唤奴添，
奴臥身吟久。
敠蓆去匆匆，
卻把奴兒覆。

Hàn dạ ngâm - Nguyễn - Ca Bá Quát

Hàn cực bất năng miên,
Khởi cải tân thi cú.
Chúc tận hoán nô thiêm,
Nô ngoạ thân ngâm cửu.
Xuyết tịch khứ thông thông,
Khước bả nô nhi phú.

Bài ngâm đêm lạnh (Người dịch: Phụng Hà)

Rét đậm khó lòng ngủ,
Thử dậy chữa thơ xem.
Dầu cạn gọi nhỏ rót,
Sao nhỏ cứ nằm rên.
Vội vàng cầm manh chiếu,
Đắp lên người chú em.

- // -

薄晚醉歸 - 高伯适

酩酊歸來不用扶，
一江烟竹正模糊。
喃喃自與蓮花說，
可得紅如酒面無。

Bạc vãn tuý quy - Nguyễn - Ca Bá Quát

Mính đính quy lai bất dụng phù,
Nhất giang yên trúc chính mô hồ.
Nam nam tự dữ liên hoa thuyết,
Khả đắc hồng như tửu diện vô?

Chiều tà, say trở về (Người dịch: Nguyễn Văn Bách)

Chuếnh choáng say về không đợi dắt,
Mịt mù khói trúc một dòng sông,
Rì rầm ghé tới hoa sen hỏi:
"Hoa có hồng như mặt rượu không?".

- // -

登橫山 - 高伯适

山外青山萬里程，
山邊野草送人行。
英雄莫挽千年國，
征戰空存一壘名。
北嶺斷雲收宿雨，
南莊疏曉帶新晴。
下山返覺登山苦，
自嘆悠悠委俗情。

Đăng Hoành Sơn - Nguyễn - Ca Bá Quát

Sơn ngại thanh sơn vạn lý trình,
Sơn biên dã thảo tống nhân hành.
Anh hùng mạc vãn thiên niên quốc,
Chinh chiến không tồn nhất luỹ danh.
Bắc lĩnh đoạn vân thu túc vũ,
Nam trang sơ hiểu đái tân tình,
Há sơn phản giác đăng sơn khổ,
Tự thán du du uỷ tục tình!

Lên núi Hoành Sơn (Người dịch: Nguyễn Quý Liêm)

Muôn dặm đường đi núi lẫn đồi,
Bên non cỏ nội tiễn đưa người.
Ai tài kéo nước nghìn năm lại ?
Trăm trận còn tên một lũy thôi.
Ải bắc mây tan mưa dứt hạt,
Thôn nam nắng hửng sớm quang trời.
Xuống đèo mới biết lên đèo khổ,
Trần lụy, sao đành để cuốn lôi ?

- // -

山居漫興

南去長安千里餘，
群峰深處野人居。
柴門晝靜山雲閉，
藥圃春寒隴竹疏。
一片鄉心蟾影下，
經年別淚雁聲初。
故鄉弟妹音耗絕，
不見平安一紙書。

Sơn cư mạn hứng - Nguyễn Du 阮攸 (1766 - 1820)

Nam khứ Trường An thiên lý dư,
Quần phong thâm xứ dã nhân cư.
Sài môn trú tĩnh sơn vân bế,
Dược phố xuân hàn lũng trúc sơ.
Nhất phiến hương tâm thiềm ảnh hạ,
Kinh niên biệt lệ nhạn thanh sơ.
Cố hương đệ muội âm hao tuyệt,
Bất kiến bình an nhất chỉ thư.

Dịch nghĩa:

Cách Trường An nghìn dặm về phía nam,
Có một người quê mùa ở trong núi sâu.
Ban ngày yên tĩnh, mây núi che kín cổng tre.
Mùa xuân lạnh, hành trúc quanh vườn thuốc trông thưa thớt.
Thơ thẩn dưới bóng trăng, lòng nhớ quê hương.
Tiếng nhạn đầu mùa khơi thêm dòng lệ biệt ly từ bao năm.
Em trai em gái ở nơi quê nhà, bấy lâu bặt hắn tin tức,
Không nhận được lá thư nào nói cho biết có bình yên hay không?

Ở núi cảm hứng (Người dịch: Nguyễn Thạch Giang)

Kinh đô khuất nẻo dặm ngàn xa,
Giữa chốn non xanh một túp nhà.
Ngày lặng cửa sài mây phủ kín,
Trời xuân vườn thuốc trúc lơ thơ.
Lòng quê lai láng gương thiềm rọi,
Lệ cũ đầm đìa tiếng nhạn thưa
Xa cách các em tin tức bặt
Bình yên mấy chữ thấy đâu mà.

- // -

幽居其一

桃花桃葉落紛紛，
門掩斜扉一院貧。
住久頓忘身是客，
年深更覺老隨身。
異鄉養拙初防俗，
亂世全生九畏人。
流落白頭成底事，
西風吹倒小烏巾。

U cư kỳ 1 - Nguyễn Du 阮攸 (1766 - 1820)

Đào hoa, đào diệp lạc phân phân,
Môn yểm tà phi nhất viện bần.
Trú cửu đốn vong thân thị khách,
Niên thâm cánh giác lão tuỳ thân.
Dị hương dưỡng chuyết sơ phòng tục,
Loạn thế toàn sinh cửu uý nhân.
Lưu lạc bạch đầu thành để sự,
Tây phong xuy đảo tiểu ô cân.

Dịch nghĩa:

Hoa đào, lá đào rụng lả tả.
Cánh cổng xiêu vẹo, mái nhà bần bạc.
Trú ngụ ở đây lâu ngày, quên bẵng mình là khách,
Trải qua nhiều năm tháng, biết tuổi già đã đến rồi!
Ở nơi đất khách quê người, đành giả vụng, đề phòng động đến kẻ tục,
Sống buổi loạn lạc, muốn giữ toàn tính mệnh, thấy ai cũng sợ.
Xiêu giạt đến bạc đầu mà nào được việc gì đâu!
Ngọn gió tây thổi rơi chiếc khăn đen nhỏ!

Ở nơi u tịch kỳ 1 (Người dịch: Nguyễn Thạch Giang)

Hoa lá vườn đào rụng tả tơi,
Một nhà bần bạc cổng xiên cài.
Ở lâu quên bẵng mình dân ngụ,
Sống mãi hay đâu tuổi lão rồi!
Đất khách giả ngây phòng kẻ tục,
Giữ mình thời loạn sợ lòng người.
Linh đinh đầu bạc không nên chuyện,
Ngọn gió tây thổi chiếc khăn rơi.

- // -

幽居其二

十載風塵去國賒，
蕭蕭白髮寄人家。
長途日暮新遊少，
一室春寒舊病多。
壞壁月明蟠蜥蜴，
荒池水涸出蝦蟆。
行人莫誦登樓賦，
強半春光在海涯。

U cư kỳ 2 - Nguyễn Du 阮攸 (1766 - 1820)

Thập tải phong trần khứ quốc xa,
Tiêu tiêu bạch phát ký nhân gia.
Trường đồ nhật mộ tân du thiểu,
Nhất thất xuân hàn cựu bệnh đa.
Hoại bích nguyệt minh bàn tích dịch,
Hoang trì thuỷ hạc xuất hà ma.
Hành nhân mạc tụng "Đăng lâu phú",
Cưỡng bán xuân quang tại hải nha (nhai).

Dịch nghĩa

Bỏ quê hương đi suốt mười năm trong gió bụi,
Đầu bạc lốm đốm, còn phải ăn nhờ ở đậu,
Cảnh hiện nay của ta là cảnh đường đi còn dài mà trời đã về chiều, lại không tìm ra bạn mới!
Giữa mùa xuân, nhà lạnh ngắt, bệnh cũ tái phát.
Dưới ánh trăng, thạch sùng leo trên vách nát.
Chiếc ao hoang, nước cạn khô, chỉ còn thấy ếch nhái.
Ai xa quê hương chớ đọc bài phú Đăng lâu.
Quá nửa đời người, ta còn ở nơi chân trời góc biển.

Ở nơi u tịch kỳ 2 (Người dịch: Quách Tấn)

Mười năm gió bụi biệt gia hương,
Nương cửa người phơ mái tóc sương!
Bạn ít ngày chiều đường diệu vợi
Bệnh nhiều xuân vắng quán thê lương
Trăng soi vách thủng khoanh lằn mối
Nước cạn đầm hoang rộn ễnh ương
Già nửa xuân quang thân góc bể
Qua đường chớ đọc phú lầu Vương.

Chú thích:- Đăng lâu phú: Bài phú tỏ lòng nhớ quê nhà của Vương Xán, một trong Kiến An thất tử.

- // -

題 道 仕 水 雲 菴 期 一

数 緣 隐 隐 白 雲 洼
疑 是 孤 山 處 仕 家
夕 霁 在 天 風 忽 起
残 霞 照 水 雁 横 沙

黎 聖 宗

Đề đạo sĩ Thủy Vân am kỳ nhất

Sổ duyên ẩn ẩn bạch vân oa,
Nghi thị cô sơn xử sĩ gia.
Tịch tễ tại thiên phong hốt khởi,
Tàn hà chiếu thủy nhạn hoành sa.

Lê Thánh Tông

Dịch nghĩa:

Đề am Thủy Vân của Đạo sỹ bài 1

Mấy gian nhà lấp ló trong thung mây trắng,
Ngỡ là nhà của xử sĩ ở trong núi một mình.
Chiều hôm trời lạnh, gió bỗng nổi lên,
Ráng chiếu chiếu nước, nhạn bay ngang.

- Bản dịch thơ của Phụng Hà:

Trong thung mây trắng ẩn vài gian,
Ngỡ nhà xử sĩ biệt non ngàn.
Trời lạnh chiều hôm chợt gió nổi,
Ráng chiều soi nước, nhạn bay ngang.

- // -