SONG ĐIỆP và thơ LƯỠNG ĐẦU XÀ

SONG ĐIỆP và thơ LƯỠNG ĐẦU XÀ

SONG ĐIỆP (song: đôi; điệp: trùng nhau) là lối thơ mỗi câu hoặc ở đâu hoặc ở cuối có đặt hai cặp điệp tự (chữ lặp lại). Trong tác phẩm Việt Nam Văn Học Sử Yếu của GS Dương Quảng Hàm có ghi chép lại một bài thơ (duy nhất) có sử dụng SONG ĐIÊP. Vì hai cặp từ được lặp lại ấy nằm ở đầu câu của bài Thất Ngôn Bát Cú, nên tôi tạm xếp bài thơ ấy vào loại SONG ĐIỆP TIỀN. 

Có TIỀN, tất phải có HẬU, có TRUNG và nhiều hơn thế nữa. Sau nhiều năm nghiên cứu, tổng kết và sáng tạo mới, tôi xin phép được giới thiệu với quý bạn đọc bài viết này để có một cái nhìn tổng quát hơn về MỸ TỪ PHÁP SONG ĐIỆP.

Nói chung, SONG ĐIỆP có thể tạm chia ra thành 10 loại, bao gồm

-Song điệp tiền
-Song điệp trung
-Song điệp hậu
-Song điệp điên đảo càn khôn
-Song điệp tiền hậu song trùng
-Song điệp Lưỡng đầu xà
-Song điệp Lã đầu xường.
-Song điệp Liên hoàn chữ Chi, cũng được gọi là  Liên hoàn Ziczac (Chữ Z) 
-Song điệp Liên hoàn thủ vỹ
-Song điệp Song Vỹ Hổ 

Năm 2001, khi sơ kết về SONG ĐIỆP, tôi đã xếp các loại SONG ĐIỆP này vào mười loại thơ khác nhau, tạm gọi là THẬP LOẠI TÚY THI (Mười món thơ SAY)


1-SONG ĐIỆP TIỀN.  

Vất vất vơ vơ cũng nực cười!
Căm căm cúi cúi có hơn ai?
Nay còn chị chị anh anh đó,
Mai đã ông ông mụ mụ rồi.
Có có không không, lo hết kiếp
Khôn khôn, dại dại chết xong đời.
Chi bằng láo láo lơ lơ vậy,
Ngủ ngủ, ăn ăn, nói chuyện chơi

Vô danh
(Trích Việt Nam Văn Học Sử Yếu – Dương Quảng Hàm)

Trong bài này có 5 lần sử dụng SONG ĐIỆP TIỀN



2-SONG ĐIỆP TRUNG

Vất vất vơ vơ cũng nực cười!
Căm căm cúi cúi có hơn ai?
Nay còn chị chị anh anh đó,
Mai đã ông ông mụ mụ rồi.
Có có không không, lo hết kiếp
Khôn khôn, dại dại chết xong đời.
Chi bằng láo láo lơ lơ vậy,
Ngủ ngủ, ăn ăn, nói chuyện chơi

Vô danh
(Trích Việt Nam Văn Học Sử Yếu – Dương Quảng Hàm)

Cũng trong bài thơ ấy, 3 lần SONG ĐIỆP TRUNG đã được sử dụng



3-SONG ĐIỆP HẬU

Gẫm nực cười vất vất vơ vơ
Căm căm cúi cúi đến bao giờ
Tiền đầy bị anh anh chị chị
Túi rỗng không xác xác xơ xơ…. [HSN]

Trong 4 câu thơ viết lại này có 3 lần sử dụng SONG ĐIỆP HẬU



4-SONG ĐIỆP ĐIÊN ĐẢO CÀN KHÔN

Vơ vất vất vơ cũng nực cười!
Cúi căm căm cúi có hơn ai?
Chị anh anh chị vừa còn đó,
Ông mụ mụ ông đã sớm thôi.
Không có có không, lo hết kiếp
Dại khôn, khôn dại chết xong đời.
Láo lơ lơ láo cho xong vậy,
Ăn ngủ, ngủ ăn, nói chuyện chơi
[HSN viết lại]

Trong bài viết lại này 8 lần sử dụng SONG ĐIỆP ĐIÊN ĐẢO CÀN KHÔN. Trong thơ Lục bát thủ pháp này cũng rất thường được vận dụng. Thí dụ:

Nguyệt hoa hoa nguyệt não nùng 
Đêm xuân ai dễ cầm lòng được chăng ? 
.....................................(Nguyễn Du-Kiều) 

Lửng lơ lơ lửng cánh diều 
Lênh đênh theo sóng bọt bèo lênh đênh 
...................(HSN-Bọt bèo lênh đênh) 



5-SONG ĐIỆP TIỀN HẬU SONG TRÙNG

Vất vơ chân bước, mãi vất vơ
….

Loại điệp ngữ này thường gặp trong thơ Lục bát hơn là trong Thất ngôn bát cú:

Sá chi liễu ngõ hoa tường 
Lầu xanh lại bỏ ra phường lầu xanh
.....................................(Nguyễn Du-Kiều) 

Xót thay đào lý một cành 
Một phen mưa gió, tan tành một phen 
.....................................(Nguyễn Du-Kiều) 

Phận bèo bao quản nước sa 
Lênh đênh đâu nữa cũng là lênh đênh
.....................................(Nguyễn Du-Kiều) 

Anh hùng mới biết anh hùng
Rày xem phỏng đã cam lòng ấy chưa ? 
.....................................(Nguyễn Du-Kiều) 

Giá đành trong nguyệt trên mây 
Hoa sao hoa khéo đoạ đày bấy hoa ? 
Tức gan riêng giận trời già 
Lòng này ai hiểu cho ta hỡi lòng ? 
.....................................(Nguyễn Du-Kiều) 

Dẫu rằng vật đổi sao dời 
Tử sinh cũng giữ lấy lời tử sinh
.....................................(Nguyễn Du-Kiều) 

Thân tàn gạn đục khơi trong 
Là nhờ quân tử khác lòng người ta 
Mấy lời tâm phúc ruột rà 
Tương tri dường ấy, mới là tương tri
.....................................(Nguyễn Du-Kiều) 

Lá dâu thưa lá vườn dâu 
Giàn hoa thiên lý phai màu giàn hoa 
Bèo ken đặc kín ao nhà 
Vườn mênh mông cỏ, xót xa không vườn ? 
...................(HSN-Áo anh sứt chỉ đường tà) 

Lửng lơ lơ lửng cánh diều 
Lênh đênh theo sóng bọt bèo lênh đênh
...................(HSN-Bọt bèo lênh đênh) 



6-SONG ĐIỆP LƯỠNG ĐẦU XÀ

Lưỡng Đầu Xà (Rắn hai đầu) là một hình thức Mỹ Từ Pháp, thuộc họ SONG ĐIỆP (2 lần dùng điệp ngữ), với đặc trưng : Hai chữ cuối trong câu thơ là từ LẬT NGƯỢC lại của hai chữ đầu câu, khiến cho câu thơ có dạng như một con rắn hai đầu đang ngúc ngoắc vậy. 

Trong các thư tịch cổ, hầu như không thể tìm thấy loại mỹ từ pháp này, riêng trong toàn bộ truyện Kiều cũng chỉ tìm thấy một câu có sử dụng Lưỡng Đầu Xà như sau : 

Nay hoàng hôn đã, lại mai hôn hoàng

Nhưng câu này không phải là Lưỡng Đầu xà chính tông, vì 2 chữ "hoàng hôn" ấy không nằm ở đầu câu 

Khi sáng tạo ra thể thơ Thất Ngôn Bát Cú đặc biệt này, năm 2000, tôi đặt tên cho nó là thơ LƯỠNG ĐẦU XÀ, bác Bảy Hồng Thất Công thì gọi kiểu thơ Lưỡng Đầu Xà này là THƠ RẮN HỔ. Dưới đây là một số thí dụ minh họa cho TNBC Lưỡng Đầu Xà: 

1-BĂNG ĐĂNG
-Lưỡng Đầu Xà-

HOA ĐÈN nhấp nháy ánh ĐÈN HOA
TÀ NGUYỆT nghiêng nghiêng bóng NGUYỆT TÀ
ĐỔ TUYẾT trùng trùng hoa TUYẾT ĐỔ
SA SƯƠNG lóng lánh giọt SƯƠNG SA
MÃ HÀ lui tới hằng HÀ MÃ
XA TRỰC ngược xuôi hoành TRỰC XA
BÓNG NGẢ lầu đài nghiêng NGẢ BÓNG
SA TRƯỜNG chẳng phải, ấy ... TRƯỜNG SA ! 

Hàn Sĩ Nguyên 

2-XUÂN THÁN
-Lưỡng Đầu Xà-

AI MỪNG năm mới, tớ MỪNG AI ?
BÀI BẠC thâu canh mải BẠC BÀI
CHÉN CẠN xoay vòng, mơ ... CẠN CHÉN
CHAI ĐẦY dốc ngược, mộng ... ĐẦY CHAI !
CÓC KHINH bù tọt, đời KHINH CÓC 
NAI GIẢ cầy tơ, điếm GIẢ NAI
TÚI THỦNG trỏng trơ, buồn THỦNG TÚI
NGÀY QUA tháng lại, nhậu ... QUA NGÀY !

Hàn Sĩ Nguyên

3-CHÚC XUÂN ( Thơ ... Lưỡng đầu xà )

RỒNG RẮN lên mây, hết RẮN RỒNG
CÔNG THÀNH mã đáo tất THÀNH CÔNG
CHÚC XUÂN ba chữ chờ XUÂN CHÚC
MỪNG TẾT dăm câu đợi TẾT MỪNG
LÃO GIẢ vô ưu , ưu GIẢ LÃO (1)
ĐỒNG NHI bất dục, dục NHI ĐỒNG (2)
CHÉN ANH chén chú mời ANH CHÉN
KHÔNG XỈN không về, có XỈN KHÔNG ? 

Hàn Sĩ Nguyên

Ghi chú :
(1)-Người già không lo, lo còn trẻ mà giả bộ già háp thôi.
(2)-Con trẻ nó không muốn, cứ ... muốn ... trẻ con !



7-SONG ĐIỆP LÃ ĐẦU XƯỜNG

LÃ ĐẦU XƯỜNG chính là LƯỠNG ĐẦU XÀ nói lái, trong đó 2 chữ cuối mỗi câu là từ nói lái của 2 chữ đầu câu. Lúc mới khai sinh ra thể thơ này (năm 2001) tôi gọi tên nó là LƯỠNG ĐẦU XÀ NGHỊCH THIỆT, trong đó chữ THIỆT nghĩa là lưỡi, cái lưỡi. Nghịch Thiệt là trẹo lưỡi, nói lái. Bác Bảy H7C gọi nôm na là THƠ RẮN LỤC vì nó độc và khó làm hơn thơ rắn hổ gấp nhiều lần. 

1-XÀ TINH 

XÀ TINH khơi gợi mối TÌNH XA 
TỪ GIÃ không xong, bị GIỮ TÀ 
CÁ ĐỐI sa đà vào CỐI ĐÁ 
PHA SƯƠNG vẫn nhớ khách PHƯƠNG XA 
CÁO BÒ lộn ngược ra CÒ BÁO 
MA SÁT rêm mình vẫn MÁT XA 
CHƯA CHÁN nghĩa tình còn CHAN CHỨA 
CẠ MÔNG hát mãi khúc MỘNG CA 

Hàn Sĩ Nguyên 


2-THÀY GIÁO THÁO GIÀY. 
-Lã Đầu Xường-

THÀY GIÁO thương ôi phải THÁO GIÀY
THÀY QUÂN quẫn quẫn chẳng QUẦN THAY
PHÚ THI ngâm ngợi thôi THU PHÍ
GÀ CÁY nhâm nhi phải GÁ CÀY 
GIÁO ÁN tiêu tùng đem DÁN ÁO
MANG CÀY ngẫm lại thấy CÀNG MAY
ĐẠO CẦU không đặng nên ĐẦU CẠO
XAY BẾP(1) chờ thời đợi XẾP BAY 

Hàn Sĩ Nguyên 

(1)Xay bếp : cách nói dân gian miền Nam, nghĩa là “xoay bếp”, xoay ông Táo sang hướng khác, hy vọng được may mắn hơn ! 

3-MỠ CHÀI .... 
-Lã Đầu Xường- 

CHỜ MÃI cô em, miếng MỠ CHÀI 
VÀI TÊ (1) bay biến, chửa TỀ VAI 
MỐI GÀI cò gạt, cam ... MÀI GỐI 
XÀI HÁCH tiêu hăng, chỉ ... XÁCH HÀI 
TỊCH SUỐT ba thu, xe TUỘT XÍCH 
CHÀI TINH giày rách (2), khối TÌNH ... CHAI 
TRÁNH ĐÂU cho khỏi, chờ TRÂU ĐÁNH 
BÀI XÉ tiền chung, mặc BÉ XÀI !!! 

Hàn Sĩ Nguyên

(1) Vài tê : Vài triệu đồng
(2) Quăng chài, thu được toàn là giày rách



8-SONG ĐIỆP LIÊN HOÀN CHỮ CHI (LH zigzag)

Trong 7 loại Song điệp đã nêu, ta thấy 2 cặp điệp tự đều nằm trong cùng một câu. Bây giờ nếu 2 cặp Song điệp ấy nằm vắt qua 2 câu : Một ở cuối câu trên, một ở đầu câu dưới thì sao? Thì lúc đó ta vẫn có SONG ĐIỆP dưới hình thức chữ CHI (hay chữ Z), còn được gọi là Liên hoàn zig zag. Dưới đây là một số thí dụ về Song điệp liên hoàn chữ CHI:

Ai đã hay đâu tớ chán đời
Đời chưa chán tớ, tớ còn chơi
Chơi cho thật chán, cho đời chán
Đời chán nhau rồi, tớ sẽ thôi
(CÒN CHƠI – Nguyễn Khuyến)

Nhớ mi nhớ quá nên ông đến
Đến thì mi hỏi: Đén mần chi?
Mần chi? Ông chửa mần chi đặng
Mần đặng, ông mần đã chán khi !
(NHỚ - Khuyết Danh)

Giã từ, từ giã, giã từ từ
Từ từ giã giã cối không hư
Không hư vừa giã vừa từ giã
Giã suốt đêm rồi, từ chán chưa?
(GIÃ TỪ - Hàn Sĩ Nguyên)

Trong ba thí dụ trên đây, từ được lặp lại có khi 1 chữ, có khi 2 chữ, đó là Song điệp … lai (!). Song điệp chính tông buộc phải lặp lại 2 chữ, như các thí dụ này:

Những lúc say sưa cũng muốn chừa, 
Muốn chừa nhưng tỉnh lại hay ưa. 
Hay ưa nên nỗi không chừa được. 
Chừa được nhưng mà cũng chẳng chừa.
(CHỪA RƯỢU – Nguyễn Khuyến)

Ông ở nhà ông ông nhớ mi
Nhớ mi ông mới bước chân đi
Chân đi đi mãi nên ông đến
Ông đến thời mi đã ngủ khì
(NHỚ - Khuyết Danh)

Ta chửa xa nhau, đã nhớ nhau
Nhớ nhau nhưng vẫn phải xa nhau
Xa nhau chỉ khiến lòng thêm nhớ
Thêm nhớ nhau hoài, thêm xót đau!
(NHỚ NHAU - Khuyết Danh)

Chán chưa? Tình nghĩa ấy chứa chan
Chứa chan nên lệ đổ hai hàng
Hai hàng chan chứa, tình chưa chán
Chưa chán sao lòng nghe nát tan!
(GIÃ TỪ - Hàn Sĩ Nguyên)



9-SONG ĐIỆP LIÊN HOÀN THỦ VỸ

-Khác với Song điệp liên hoàn chữ CHI chỉ một điểm nhỏ, là 2 chữ cuối cùng KẾT THÚC bài thơ cũng chính là 2 chữ MỞ ĐẦU. Cách viết này khiến cho bài thơ giống như một cái vòng tròn, liên miên không dứt

GIÃ TỪ 
(Liên Hoàn Thủ Vỹ Ngâm) 

Giã từ, từ giã, giã từ từ
Từ từ giã giã cối không hư
Không hư vừa giã vừa từ giã
Giã suốt đêm rồi, từ chán chưa?

Chán chưa? Tình nghĩa ấy chứa chan
Chứa chan nên lệ đổ hai hàng
Hai hàng chan chứa, tình chưa chán
Chưa chán sao lòng nghe nát tan!

Nát tan chua xót buổi tiễn đưa
Tiễn đưa sao chẳng thấy … tiền đưa?
Đưa tiền ắt hẳn hơn đưa tiễn
Tiễn có đưa tiền mới giã từ!

Hàn Sĩ Nguyên

-Ở thơ 5 chữ, 7 chữ, kiểu Song điệp Liên hoàn này có thể không thực hiện ở cuối mỗi câu, mà là ở cuối mỗi khổ (một khổ =4 câu). Thí dụ:

CHIM HÓT TRONG LỒNG
(Liên Hoàn Thủ Vỹ Ngâm) 

Ngẩn ngơ ngơ ngẩn biết bao ngày
Dáo dác tìm phương chắp cánh bay
Căm phẫn thốt ra lời nguyền rủa
Chúng nhân ca ngợi :-“Chim ... hót hay” ! 

Hót hay sao được lúc đau lòng
Lâm phải cảnh này mới cảm thông
Trời rộng đất dài đang bay nhảy
Sa cơ một phút hóa chim lồng 

Chim lồng biết đến thuở nào ra ?
Thương lũ con thơ, xót mẹ già.
Hỏi người "quân tử" nghe chim hót :
-"Ai nhốt ngươi, mà ngươi nhốt ta ?" 

Ta trách các ngươi, lũ đốn hèn
Chẳng biết thương ai, chỉ hám tiền
Trời hỡi ! Bao giờ ta thoát được
Ta thề xa lánh lũ người điên 

Lũ người điên đảo, hiểu hay không ?
Chí ta bay bổng giữa không trung
Lồng vàng chén bạc cùng then khóa
Quyết phá cho tan mới hả lòng

Lòng ta nhất mực hướng về quê
Nhớ tổ ta xưa, nhớ bạn bè
Một mai nếu có ngày ra thoát
Đường xưa còn nhớ nẻo quay về ? 

Về đâu ? Thân ở giữa lồng son
Nước bạc cơm vàng cũng chẳng ngon
Ước gì có thể ngừng tiếng "hót"
Thà chết còn hơn sống mỏi mòn ! 

Mỏi mòn sống mãi kiếp sống thừa,
Giam cầm tù rạc đến bao giờ ?
Mơ tưởng trời cao cùng đất rộng,
Bâng khuâng xao xuyến dạ ngẩn ngơ .... 

Hàn Sĩ Nguyên

-Với Thất ngôn Bát Cú, Song điệp liên hoàn này được thực hiện ở cuối mỗi bài. Các chữ cuối bài trước là từ mở đầu bài sau, hình thành một LIÊN HOÀN KHÚC liên miên bất tuyệt. Thí dụ:

======================= 
Liên Hoàn Thập Tam Khúc 
Lục Ngôn Thể 
HOÀN BẠCH VÂN 
by Hoàng Vũ Luân & Hàn Sĩ Nguyên 
======================= 

-1- 

Cung sầu dứt, cuộc tình phân 
Trời nổi phong ba cuốn bụi trần 
Quãng vắng quằn vai vẹt gót 
Đường xa mỏi gối mòn chân 
Tình chu nhất phiến quy hư ảo 
Y cẩu song hành hoàn bạch vân (1) 
Bão nổi, chớp giăng, sấm dậy 
Nửa đời vang vọng tiếng đàn ngân 

Hàn Sĩ Nguyên 

(1)-Một chiếc thuyền tình từ hư ảo mà đến, lại trở về cùng hư ảo 
Mây trắng (cho ảo giác áo trắng và chó xanh cùng trôi trong chốc lát) cuối cùng vẫn chỉ là … mây trắng 

-2- 

Đàn ngân, tâm lệ, sầu dâng 
Chén đắng, môi khô, gót chùng 
Trăng xoáy hồ thu sương bảng lảng 
Gió vờn mắt biếc giọt rưng rưng 
Thiên An thủ thỉ đêm cô mộ 
Đại Nội trầm ngâm lối lãnh cung 
Gối điệp hoàng lương hư huyễn 
Tri âm vọng tiếng vô cùng 

Hoàng Vũ Luân 

-3- 

Vô cùng thiên địa chén giao hòa 
Đàn nhỏ cung sầu giọt lệ sa 
Hương thủy mênh mang dòng chảy 
Nam Giao đẫm đẫm sương pha 
Lung linh trăng chiếu vần thơ lạc 
Lững thững thuyền trôi ánh nguyệt tà 
Lạc phách, chùng tơ, cạn trí 
Rưng rưng hồ rượu nẻo về xa !!! 

Hàn Sĩ Nguyên 

- 4 - 

Nẻo về xa khuất mắt chơi vơi 
Cô nhạn nghiêng mình chắp cánh lơi 
Tiêu lạc tiếng loang gió lạnh 
Ngựa buồn bờm rủ đêm rơi 
Một dòng hương cũ muôn năm hỡi! 
Trăm nẻo bụi hồng vạn thuở ơi! 
Mái đẩy Vân Lâu vọng nhớ 
Luyến tình cố quận ru hời

Hoàng Vũ Luân 

-5- 

Ru hời lảnh lót động ngàn lau 
Vạch bụi tìm thơ người ở đâu ? 
Thấp thoáng hiên Tây gót ngọc 
Mênh mang biển Bắc lời châu 
Đông phong nổi, khơi niềm nhớ 
Dạ cổ vang, chạnh mối sầu 
Gỡ đám rong rêu tìm chút dấu 
Dốc đời hiu quạnh đã hèn lâu ! 

Hàn Sĩ Nguyên 

- 6 - 

Lâu hồng mắt đỏ nhạn mù tăm 
Xao xác trùng lau mạch suối ngầm 
Vọng lớp phù sinh loang sóng nhớ 
Xuôi bờ cỏ dại nhắn tri âm 
Lục bình chao bóng say cơn gió 
Hồng diệp ngậm sương lướt ánh trăng 
Cạn chén tình chung lệ cạn 
Phổ cầm hoàn khúc bâng khuâng

Hoàng Vũ Luân 

-7- 

Bâng khuâng tâm sự trải mông mênh 
Sóng dậy triều dâng thuyền nhẹ tênh 
Huynh đệ tình như thủ túc 
Uyên ương nghĩa tựa thuỷ bình ! 
Canh Sằn, đất rắn hoa không nở 
Điếu Vị, sông sâu mộng khó thành 
Phá cách, nghịch thi, đảo phách, 
Hồ trường dốc ngược thỏa bình sinh ! 

Hàn Sĩ Nguyên 

- 8 - 

Bình sinh thi mộng gửi hoa viên 
Liễu thuý rủ bờ vỗ giấc yên 
Bóng toả cầu chi danh lợi 
Sương giăng xoá vết muộn phiền 
Bể dâu biến đổi đêm tròn khuyết 
Con tạo vần xoay cuộc đảo điên 
“Họa hổ” bất thành tâm vẫn tại 
Tri âm hạnh ngộ ấy kỳ duyên 

Hoàng Vũ Luân 

-9- 

Kỳ duyên kỳ ngộ chẳng cơ cầu 
Nhác thấy ngoài song thoảng vó câu 
Gió tốc lật manh áo vá 
Sương giăng điểm bạc mái đầu 
Tiếng tơ chùng, hồ rượu nhạt 
Cờ lạc nước, người về đâu ? 
Hồng phấn phôi pha ra bạch cốt 
Vương hầu mòn mỏi hóa khô lâu !!! 

Hàn Sĩ Nguyên 

- 10 - 

Khô lâu trầm mặc nét hoàng hôn 
Ngẫm chuyện ba sinh chẳng lệ buồn 
Danh ảo phù dung, mấy vạn 
Tiếng đời Kỷ-Trụ, ngàn muôn 
Đêm gieo mộng, hương loang mộ 
Gió vọng âm, phách gọi hồn 
Đất mẹ ngọt ngào ru thập giá 
Tĩnh Tâm sen nở cánh huyền môn 

Hoàng Vũ Luân 

-11- 

Huyền môn sen nở, tâm an bình ? 
Một cõi hư hao thoắt tượng hình 
Than lạnh, lạnh cung phím lỡ 
Tro tàn, tàn bã hư vinh 
Đốt lư trầm, khai tuyệt bút 
Nâng chén rượu, phá sầu thành 
Mây trắng hoàn nguyên mây trắng 
Tỉnh say say tỉnh cuộc phù sinh 

Hàn Sĩ Nguyên 

- 12 - 

Phù sinh bảng lảng giấc cô liêu 
Trăng lạnh đồng hoang ánh hắt hiu 
Xương trắng tàn y cố quận 
Cỏ xanh phế tích hoàng triều 
Mây ngưng tụ - thân bèo ngã 
Gió vũ vần - mắt nhạn xiêu 
Kỳ trận mê cung, ôi tự huyễn! 
Định thân nghe sáo trỗi loang chiều 

Hoàng Vũ Luân 

-13-
Bài kết 

Chiều rơi hiu hắt bến giang đầu 
Bặt tiếng từ lâu khúc Phượng Cầu 
Cám cảnh tang điền thuơng hải 
Cũng đành thuận thủy thôi châu 
Ráng chiều nhuộm tím khung trời tím 
Sóng cả khơi đau lòng biển đau 
Rót chén tri giao khi tiễn biệt 
Đó đây đây đó vẳng cung sầu 

Trở lại từ đầu :”Cung sầu dứt, …..” 

Hàn Sĩ Nguyên 

-Nổi tiếng nhất trong thể loại Liên hoàn thủ vỹ này chính là 10 bài thơ liên hoàn "Giang san ba tỉnh" trong cuộc bút chiến tóe lửa giữa TÔN THỌ TƯỜNG và PHAN VĂN TRỊ (Xem ở phần PHỤ LỤC)



10-SONG ĐIỆP SONG VỸ HỔ (Hổ 2 đuôi)

Giống như 2 loại Song điệp liên hoàn kể trên, SONG VỸ HỔ là một loại THẤT NGÔN BÁT CÚ đặc biết, trong đó SONG ĐIỆP nằm vắt qua 2 câu trong 4 câu giữa của bài bát cú. Cụ thể: 

-2 hoặc 3 chữ cuối câu 4 là từ nói lái của 2 hoặc 3 chữ cuối câu 3
-2 hoặc 3 chữ cuối câu 6 là từ nói lái của 2 hoặc 3 chữ cuối câu 5

Tóm lại, trong thơ Song Vỹ Hổ sẽ có 2 cặp LÃ ĐẦU XƯỜNG rơi vào các câu THỰC, LUẬN.

Thí dụ

QUAN ĂN VỤNG
-Song Vỹ Hổ, Bát Cú Nhất Vận-

Quan bà mấy thuở vắng tư dinh
Phải chớp thời cơ đến cửa… mình
Cụ lớn nhăn răng, HÔ phải TỊNH
Cô hàng hé lợi, HỘ còn TINH?
Mão quan úp ngược vui MÀ QUÝNH
Yếm lá rơi xuôi đỏ MÁ QUỲNH
Một khắc chưa qua đà xính vính
Nửa đêm viên mãn tụng huỳnh đình

Hàn Sĩ Nguyên

PHỤ LỤC 1
Thơ LƯỠNG ĐẦU XÀ
của HÀN SĨ NGUYÊN



1-BĂNG ĐĂNG
-Lưỡng Đầu Xà-

HOA ĐÈN nhấp nháy ánh ĐÈN HOA
TÀ NGUYỆT nghiêng nghiêng bóng NGUYỆT TÀ
ĐỔ TUYẾT trùng trùng hoa TUYẾT ĐỔ
SA SƯƠNG lóng lánh giọt SƯƠNG SA
MÃ HÀ lui tới hằng HÀ MÃ
XA TRỰC ngược xuôi hoành TRỰC XA
BÓNG NGẢ lầu đài nghiêng NGẢ BÓNG
SA TRƯỜNG chẳng phải, ấy ... TRƯỜNG SA !

Hàn Sĩ Nguyên

2-XUÂN THÁN
-Lưỡng Đầu Xà-

AI MỪNG năm mới, tớ MỪNG AI ?
BÀI BẠC thâu canh mải BẠC BÀI
CHÉN CẠN xoay vòng, mơ ... CẠN CHÉN
CHAI ĐẦY dốc ngược, mộng ... ĐẦY CHAI !
CÓC KHINH bù tọt, đời KHINH CÓC
NAI GIẢ cầy tơ, điếm GIẢ NAI
TÚI THỦNG trỏng trơ, buồn THỦNG TÚI
NGÀY QUA tháng lại, nhậu ... QUA NGÀY !

Hàn Sĩ Nguyên

3-CHÚC XUÂN 
-Lưỡng đầu xà-

RỒNG RẮN lên mây, hết RẮN RỒNG
CÔNG THÀNH mã đáo tất THÀNH CÔNG
CHÚC XUÂN ba chữ chờ XUÂN CHÚC
MỪNG TẾT dăm câu đợi TẾT MỪNG
LÃO GIẢ vô ưu , ưu GIẢ LÃO (1)
ĐỒNG NHI bất dục, dục NHI ĐỒNG (2)
CHÉN ANH chén chú mời ANH CHÉN
KHÔNG XỈN không về, có XỈN KHÔNG ?

Hàn Sĩ Nguyên

Ghi chú :
(1)-Người già không lo, lo còn trẻ mà giả bộ già háp thôi.
(2)-Con trẻ nó không muốn, cứ ... muốn ... trẻ con !

4-HOÀI THƯƠNG
-Lục ngôn thể Lưỡng Đầu Xà-

TRƯỜNG CANH lạc nhịp giữa CANH TRƯỜNG
HƯƠNG PHẤN phù du rũ PHẤN HƯƠNG
VẬN ĐỎ theo người ĐỎ VẬN
TƯƠNG SẦU dỗ giấc SẦU TƯƠNG
SẮC KHÔNG tình hận, dao KHÔNG SẮC
VƯƠNG VẤN tiền duyên, bút VẤN VƯƠNG
CỔ ĐỘ lân la ĐỘ ... CỔ
THƯƠNG HOÀI cố lý, dạ HOÀI THƯƠNG !

Hàn Sĩ Nguyên

5-CÒN KHÔNG ?
-Lưỡng Đầu Xà-
(Bài ghẹo bác Bảy H7C)

KHÔN, CÀN lăn lóc cõi CÀN KHÔN
MÒN MỎI, thương ôi đã MỎI MÒN
TRỐNG HỐC ! Buồn tênh vì HỐC TRỐNG
CÒN KHÔNG ? Vỡ lở hoá ... KHÔNG CÒN
THỦY CHUNG chẳng muốn, đành CHUNG THỦY
SON SẮT không màng, phải SẮT SON
MỐC ĐÓNG, từ nay cam ĐÓNG MỐC
TRÒN, VUÔNG, móp, méo kể ... VUÔNG TRÒN !

Hàn Sĩ Nguyên

6-CHIỀU HONG SẮC TÍM
-Lưỡng đầu xà-

CHIỀU HONG sắc tím, tím HONG CHIỀU
XIÊU ĐỔ hạc lầu, bóng ĐỔ XIÊU
GIÓ CỢT mây đùa, buồm CỢT GIÓ
TRIỀU DÂNG nước dậy, sóng DÂNG TRIỀU
BẾN XA mong ngóng thuyền XA BẾN ?
TIÊU VỌNG ru hồn khách VỌNG TIÊU !
VẮNG LẶNG cung đàn thu LẶNG VẮNG
CHIỀU MUÔN lá đổ, nhớ MUÔN CHIỀU.

Hàn Sĩ Nguyên

7-TỬU KỲ
-Lưỡng Đầu Xà-

NGỜ ĐÂU cố hữu, biết ĐÂU NGỜ
THƠ BẤY nhiêu dòng, cực BẤY THƠ
PHÁO DIỆT trung Binh, Xa DIỆT PHÁO
BỒ HĂM thất Mã, Chốt HĂM BỒ (1)
TRỰC XA thẳng tiến, tiêu XA TRỰC
HÀ MÃ ham công, tử MÃ HÀ
TRỐNG GIÓNG chiêng rung ai GIÓNG TRỐNG?
THƠ HÒA kỳ cuộc, rượu HÒA THƠ!

Hàn Sĩ Nguyên

-Bồ : Quân Tượng trong bàn cờ tướng


8-HÀN NGỌC
-Lưỡng Đầu Xà-

ĐÀN SÁO vi vu tiếng SÁO ĐÀN
TAN SƯƠNG lóng lánh giọt SƯƠNG TAN
TUYẾT BĂNG trong trắng vùng BĂNG TUYẾT
HÀN NGỌC thanh tao mảnh NGỌC HÀN
HỘI HỮU tương phùng thân HỮU HỘI
ĐÀN THI giao hưởng rộn THI ĐÀN
THỦY BÌNH mấy thuở vui BÌNH THỦY
NHÀN TẢN đôi câu lúc TẢN NHÀN

Hàn Sĩ Nguyên


9-GỬI NGƯỜI CHÂN MÂY 09
-Lưỡng Đầu Xà-

SAN SẺ đôi dòng chén SẺ SAN
TRÀN DÂNG ai oán lệ DÂNG TRÀN
TRÚC MAI cách biệt tàn MAI TRÚC
LAN HUỆ phân ly héo HUỆ LAN
BÓNG LẺ xót xa sầu LẺ BÓNG
ĐÀN AI thanh thoát ngỡ AI ĐÀN
DẶM NGÀN ngăn cách tình NGÀN DẶM
TAN NÁT đời hoa, mộng NÁT TAN

Hàn Sĩ Nguyên

Em đã để Sticky bài biên khảo của anh Nguyên rồi.

Cám ơn Ý NHI nhiều lắm



PHỤ LỤC 2

Thơ LÃ ĐẦU XƯỜNG
của HÀN SĨ NGUYÊN



1-XÀ TINH 
-Lã Đầu Xường-

XÀ TINH khơi gợi mối TÌNH XA
TỪ GIÃ không xong, bị GIỮ TÀ
CÁ ĐỐI sa đà vào CỐI ĐÁ
PHA SƯƠNG vẫn nhớ khách PHƯƠNG XA
CÁO BÒ lộn ngược ra CÒ BÁO
MA SÁT rêm mình vẫn MÁT XA
CHƯA CHÁN nghĩa tình còn CHAN CHỨA
CẠ MÔNG hát mãi khúc MỘNG CA

Hàn Sĩ Nguyên 

2-THÀY GIÁO THÁO GIÀY
-Lã Đầu Xường-

THÀY GIÁO thương ôi phải THÁO GIÀY
THÀY QUÂN quẫn quẫn chẳng QUẦN THAY
PHÚ THI ngâm ngợi thôi THU PHÍ
GÀ CÁY nhâm nhi phải GÁ CÀY
GIÁO ÁN tiêu tùng đem DÁN ÁO
MANG CÀY ngẫm lại thấy CÀNG MAY
ĐẠO CẦU không đặng nên ĐẦU CẠO
XAY BẾP(1) chờ thời đợi XẾP BAY

Hàn Sĩ Nguyên

(1)Xay bếp : cách nói dân gian miền Nam, nghĩa là “xoay bếp”, xoay ông Táo sang hướng khác, hy vọng được may mắn hơn !

3-MỠ CHÀI ....
-Lã Đầu Xường-

CHỜ MÃI cô em, miếng MỠ CHÀI
VÀI TÊ (1) bay biến, chửa TỀ VAI
MỐI GÀI cò gạt, cam ... MÀI GỐI
XÀI HÁCH tiêu hăng, chỉ ... XÁCH HÀI
TỊCH SUỐT ba thu, xe TUỘT XÍCH
CHÀI TINH giày rách (2), khối TÌNH ... CHAI
TRÁNH ĐÂU cho khỏi, chờ TRÂU ĐÁNH
BÀI XÉ tiền chung, mặc BÉ XÀI !!!

Hàn Sĩ Nguyên

(1) Vài tê : Vài triệu đồng
(2) Quăng chài, thu được toàn là giày rách

4-HOA KHAI
-Lục ngôn thể Lã Đầu Xường-

AI ĐÀNH chọc ghẹo Chúc ANH ĐÀI ?
VƯƠNG ÁI tình chi để ... VƯỚNG AI
THÒ CÁNH thư : không THÀNH CÓ
HÁI HOA xinh : một HÓA HAI
DIỆP HẠ thi viên nên ... HIỆP DẠ
HOA TẠI phòng trung chuốc ... HỌA TAI
HỒ QUẢI tư niên thương HOÀI ... CỔ
HAI KHOA trượt mãi đợi ... HOA KHAI !!!

Hàn Sĩ Nguyên

5-NHỚ BOLSA
-Lã Đầu Xường-

BA SON lặng lẽ nhớ BOLSA
TÒNG BÁ buồn hiu rũ BÓNG TÀ
ÁO ĐỎ tung tăng, con Ó ĐẢO
HOA VÀNG lả tả, chén VANG HÒA
VỢ THÔI, băm bổ câu THƠ VỘI
ĐĂNG PHÁ, lặng thầm giọt ĐẮNG PHA
MỘT CÚC một mai chờ MỤC CỐT
BA TÀ khuấy động cõi TA BÀ

Hàn Sĩ Nguyên

ĐĂNG : Một công cụ bắt cá, thường đặt ngang qua một khúc sông, để bắt cá … vãng lai(!)

6-THU TÀN
Lục Ngôn Thể - Lã Đầu Xường

THAN TÙ than túng, buổi THU TÀN
CHƯA CHÁN tình ơi, lệ CHỨA CHAN
TÓC CỤ cụ se, mơ CÓC TỤ (1)
ĐÀN TA ta gảy, mộng ĐÀ TAN
SÂM BA TÁ, XA BA TẤM
BẠN CẢ ĐỜI, ĐỢI CẢ BÀN
VỤT LẮNG cung tơ, sầu VÚT LẶNG
HÀN ÔN mong đợi mảnh HỒN AN (2)

Hàn Sĩ Nguyên

(1)-Cóc : Không
(2)-Hàn ôn : (Nói chuyện) ấm lạnh

7-TÌNH XA BAY

SAY BA bốn cữ, tình XA BAY
VẦN ĐẪY hơi men mộng VẪN ĐẦY
TUYẾT TỰ băng đăng khai TỨ TUYỆT
PHONG TẦY vũ bão tỏa PHÒNG TÂY
GẠO BA nếp bảy tay GA BẠO
MỒNG DẠI rằm khôn giấc MỘNG DÀI
CỤ GIÁ buồn tình ham CẠ DZ...
MAY SÀ hũ nếp tỉnh MÀ SAY

Hàn Sĩ Nguyên

8-RỤNG TRÁI SẦU

SONG ĐẤU chẳng ham nổi SÓNG ĐÂU
SẦU ĐONG cũng bởi rắn SONG ĐẦU
MÁ HAI GỒNG, tuyển GÀ HAI MỐNG
CẬU TÁM MƠ, xin MỢ TÁM CÂU
SỢ MẤT đai, phải dâng MẬT SỚ
DẦU BANH áo, cũng để DÀNH BÂU
VAY KHÔNG TRẢ, TRA KHÔNG... GIÃY
TRẦU SÁI mùa cau, rụng TRÁI SẦU

Hàn Sĩ Nguyên

9-LỠ THƯƠNG ... THƠ LƯỠNG (Đầu Xà)
-Lục Ngôn Thể, Lã Đầu Xường-

TRƯỜNG KIỀU xao động nước TRIỀU CƯỜNG
THƠ LƯỠNG đầu xà trót LỠ THƯƠNG
VƠI KHỔ OẢN, OAN KHỔ VỢI
VƯỚNG TÌNH AI, ÁI TÌNH VƯƠNG
BÀ TÔ MỐI chỉ, BỒI TÔ MÁ
DƯỢNG HỎI ĐÒ ngang, DỌ HỎI ĐƯỜNG
MỘ KHÚC ngâm nga, chờ MỤC KHỐ
ĐƯỜNG NAO tha thẩn gặp ĐÀO NƯƠNG

Hàn Sĩ Nguyên

10-ĐÌNH TA
-Lã Đầu Xường, Tập Danh-

ĐÌNH TA ta gõ chiếc ĐINH TÀ
AI HÓA phù vân luyến ÁI HOA
CỦ VẪN tròn xoe chờ CẨN VŨ
HOA ĐỒNG méo xẹo đợi ĐÔNG HÒA
THÍCH VUI chưa thỏa, buồn THUI VÍCH
XANH LÁ chẳng hờn, tủi LÁNH XA
TRĂNG nhứ đầu non đầu như TRẮNG
ĐÌNH TA ta gõ chiếc ĐINH TÀ

Hàn Sĩ Nguyên

-LÁ XANH : Thanh Diệp, penname cũ của Thiên Hùng
-THUI VÍCH : Nướng con ba ba
-Đinh Tà, Ái Hoa, Cẩn Vũ, Đông Hòa, Thích Vui, Thanh Diệp, Trăng là penname hoặc Nickname của một số bạn thơ có thật.

11-VẠN LÝ TÌNH
-Lục Ngôn Thể, Lã Đầu Xường-

LÍNH MẤT QUAN rồi QUÁN MẤT LINH
TÌNH XA một thuở hóa … XÀ TINH
THƯƠNG CHƯA ĐỦ độ, ĐU CHƯA THƯỞNG
LĨNH VẪN TRƠ màu, LỠ … VẪN TRINH
TU KHÓ NGHỈ, TI KHÓ NGỦ
KÍNH MÀ YÊU, YẾU MÀ KINH
TÍNH CAI, xa béng con TINH CÁI
LỲ TÍNH, chưa thôi vạn LÝ TÌNH

Hàn Sĩ Nguyên

LĨNH : quần lĩnh, váy lĩnh
TU : Uống bằng cách dốc chai
TI : ngậm núm nipple
LỲ TÍNH : Tính lỳ, tính ì, thói quen cũ chưa bỏ được

Thắc mắc của YÊN LINH:

"Yên Linh muốn hỏi qua chú HSN những cách đối, quy tắc đối trong những bài thơ minh họa này ạ. Có gì mạn phép xin được lượng thứ"


HSN reply:

YÊN LINH thân mến,

Cám ơn Yên Linh đã đặt ra câu hỏi về quy tắc đối trong những bài thơ nêu trên. CHỈ HỎI THÔI là Yên Linh đã có thiện ý rồi. Tôi cám ơn nhiều. Thật nhiều. 

Trước đây đã từng có các bạn thơ CHỈ TRÍCH : “Đoạn này … phi niêm”, “Câu kia … thất luật”, “Cặp Thực, Luận nọ … không đối”. Tất cả những chỉ trích ấy đều ĐÚNG HOÀN TOÀN, vì các bạn thơ ấy đứng trên cương vị “Thơ ĐƯỜNG LUẬT”, nhận xét LÃ ĐẦU XƯỜNG theo quy luật của Thơ Đường Luật.

Trong các trường hợp như thế, tôi đều nhẹ nhàng giải thích rằng : Lục Ngôn Thể, Lưỡng Đầu Xà, Lã Đầu Xường không phải là thơ Đường Luật của người Trung Hoa, mà đây là VIỆT THI của người Việt. Tất cả các loại thơ này đều là THẤT NGÔN BÁT CÚ BIẾN CÁCH, một nhánh thoát ra từ Thơ Đường Luật, nhưng chỉ tuân thủ LUẬT RIÊNG của TNBC BIẾN CÁCH mà thôi. Cụ thể là :

1-BỐ CỤC và VẦN : chấp nhận theo đúng kiểu thơ ĐL
2-Về NIÊM : Muốn niêm thì niêm, không niêm cũng chẳng sao cả
3-Về ĐỐI : Đối được càng tốt, không đối cũng chẳng hề gì
4-Về LUẬT : Chỉ tuân thủ NHỊ TỨ PHÂN MINH mà thôi. Chứ thứ 6 cho phép hoàn toàn linh động tự do, muốn TRẮC hay BẰNG gì cũng được

Đó là một QUAN ĐIỂM riêng, rất riêng, mấy chục năm nay tôi vẫn luôn chủ trương như thế. Và điều đó hình thành ra một lối thơ riêng của VIỆT THI. Cũng là THẤT NGÔN BÁT CÚ nhưng phóng khoáng, tự do hơn thơ Đường Luật. Và có lẽ rất thích hợp với tâm hồn bay bổng của người mình.

Do đó, Yên Linh ạ, trong các bài thơ nói trên, nếu chỗ nào có ĐỐI, thì cũng đối như kiểu thơ Đường Luật mà thôi. Còn chỗ nào KHÔNG ĐỐi, thì đó là trong cặp câu ấy, đã bỏ qua, không đối. Chứ không có quy tắc khác biệt nào về đối cả.

Thật ra, Lục ngôn thể và Lưỡng Đầu Xà thì còn dễ làm, dễ tôn trọng Niêm, Luật, Đối, chứ riêng LÃ ĐẦU XƯỜNG mà muốn giữ nghiêm ngặt cả Vần-Luật-Niêm-Đối lại kiêm cả nói lái ở đầu và cuối câu thì e rằng … khó lắm. Hơn nữa VIỆT THI linh động không đòi hỏi phải chặt chẽ về Niêm, Luật, Đối đâu.

Chúc Yên Linh luôn vui

P/S: Tôi vẫn thường nói với các bạn trẻ rằng : Khi mới học thơ ĐL cần thiết phải tuân thủ chặt chẽ Luật của thơ ĐL cho vững vàng, cứng cáp đi đã. Không nên vội theo những BIẾN CÁCH này, mà căn bản sẽ hỏng. BIẾN CÁCH và PHÁ CÁCH chỉ nên học hỏi, áp dụng ở bước sau. 

HSN

==============
PHỤ LỤC 3

Thơ LƯỠNG ĐẦU XÀ
của các bạn hữu
==============

1-TƯƠNG SẦU

Tương sầu, ừ nhỉ, mối sầu ... tương (1)
Vương vấn nhau hoài, bút vấn vương
Mật lớn, Nhà Quê người ... lớn mật
Cường cương, Khất Cái kẻ ... cương cường
Chất quê mòn mỏi còn quê chất
Trường tình gai góc nản tình trường
Chén cạn châm đầy mau cạn chén
Sương như xuân vũ (2), lệ như sương

Hồng Thất Công

2-SẦU TƯƠNG

NHƯ SƯƠNG nhè nhẹ giọt SƯƠNG NHƯ
MÙ MỊT làng quê phủ MỊT MÙ
GẬY CHỐNG dò đường hoài CHỐNG GẬY
DÙ CHE đón nẻo mãi CHE DÙ
LẮM TÌNH Cái nghĩ chưa TÌNH LẮM
DƯ NGHĨA Canh lo chửa NGHĨA DƯ
NHỚ NHỚ ải ai , ai NHỚ NHỚ
U ĐẦU bác cháu đụng ĐẦU  U

Chu Hà

3-TRƯỜNG GIANG ĐỘC ẨM TƯ CỐ NHÂN
-Bến sông tìm bạn-

Xuân sang trời đất đã sang xuân
Chân tới hồ xưa nước tới chân
Chắn gió mong người - mây, gió chắn
Ngăn sông tìm bạn - núi, sông ngăn
Uống say hũ cạn còn say uống
Ngân ngấn tình khơi lệ ngấn ngân
Gió sóng dâng tràn, đời sóng gió
Lần mấy bờ sông biết mấy lần.

Tâm Đạo

4-BÈO BỌT

Trầu xanh nắng hạn hết xanh trầu
Bèo bọt lênh đênh kiếp bọt bèo
Túi thủng râu phờ còn ... thủng túi
Chèo khua nước cạn vẫn ... khua chèo
Ó o gà gáy ò o ó
Eo óc bụng sôi óc óc eo
Nọc đóng chưa xong, thôi đóng nọc
Điều tiêu ế ẩm, chịu tiêu điều

NguPhu

5-THUYỀN CHÀI và LÃO ĂN MÀY 10

Kinh hồn ngọn sóng vía hồn kinh
Rình rập hùm beo mãi rập rình
Trốc lốc thuyền câu cơn lốc trốc
Thành xây hang cái khói xây thành
Bọt bèo chẳng thiết đời bèo bọt
Vinh nhục không màng kiếp nhục vinh
Khổ ải vùi đầu, qua ải khổ
Bình an sải cánh, mộng an bình.

Hồng Thất Công

6-LÃO ĂN MÀY và THUYỀN CHÀI 11

An bình cuối chợ giấc bình an
Nhàn tản đầu sông mộng tản nhàn
Nổi gió mơ màng cơn gió nổi
Tan sương thao thức giọt sương tan
Nhóc nheo thương xót người nheo nhóc
Gàn bướng khó ưa kẻ bướng gàn
Rỗng túi ngân nga bài túi rỗng
Tàn canh vang vọng trống canh tàn

NguPhu

7-NGƯ TIỀU CA 08

Tôi luyện đêm ngày, chí luyện tôi
Bồi tài chưa thỏa mộng tài bồi
Bánh xèo lót dạ, eo xèo bánh
Trôi nước no lòng, kệ nước trôi
Sóng giỡn ngư ông, Khương giỡn sóng
Mồi quăng kình ngạc, Lã quăng mồi
Lưỡi câu thẳng tắp, đành câu lưỡi
Bôi đãi bạn hiền chẳng đãi bôi

NguPhu

8-NGƯ TIỀU CA 09

Bôi đãi bạn hiền chẳng đãi bôi
Xuôi trôi một kiếp hận trôi xuôi
Thẩn thơ đầu núi ngồi thơ thẩn
Lơi lả cuối ghềnh hát lả lơi
Chí lập Ức Trai non lập chí
Trời gầm Nguyễn Trãi thác gầm trời
Nguyện thề đá núi ghi thề nguyện
Cười mỉm nghìn thu vẫn mỉm cười

Sói Đồng Hoang

9-GỬI NGƯỜI CHÂN MÂY 10

TAN DẦN hy vọng, mộng DẦN TAN
HÀN NGỌC vỡ đôi mảnh NGỌC HÀN
HÁT KHÚC sinh ly, chùng KHÚC HÁT
ĐÀN CUNG từ biệt, dứt CUNG ĐÀN
HỮNG HỜ hoa tuyết rơi HỜ HỮNG
CHAN CHỨA lệ sầu nhỏ CHỨA CHAN
BÓNG NGẢ tường hoang chiều NGẢ BÓNG
NGÀN MÂY lơ đãng, vọng MÂY NGÀN

Hàn Ngọc Tuyết Băng

10-THƠ THẨN ĐÊM TRĂNG
 
Mơ mộng xa rồi những mộng mơ
Chờ mong cay đắng nỗi mong chờ
Rụng rơi từng giọt sầu rơi rụng
Tơ, phìm, chia lìa xót phím, tơ !
Buốt giá chiều đông sương giá buốt
Thơ tình ấm lạnh chút tình thơ
Gió mây trôi nổi đời mây gió
Hờ hững trăng nghiêng bóng hững hờ !

Nhã Uyên                                

11-MƠ HOA...
 
Mơ hoa dìu dịu giấc hoa mơ
Chờ đợi hằn sâu nỗi đợi chờ
Phận số, ừ thôi giao số phận
Tơ duyên, đành phải phó duyên tơ
Thiết tha khắc lụn lòng tha thiết
Thơ thẩn canh tàn dạ thẩn thơ
Bóng ngã đường khuya trăng ngã bóng
Hờ ơ tạn mặt, bổng ơ hờ... !
 
Thiên Hùng

====================
PHỤ LỤC 4

Thơ LÃ ĐẦU XƯỜNG
của các bạn hữu
====================

1-NGƯ NỮ VUNG CHÀI ...

VUNG CHÀI ngư nữ hớp VÀI CHUNG
LỜ HỔNG nan thưa đáy ... HỞ LỒNG
THUYỀN TÁCH bến rồi sương THÀNH TUYẾT
SÔNG ÐÀ uốn khúc nước XA ÐỒNG
CÓ GIĂNG thiếu cuội buồm CĂNG GIÓ
KHÔNG TRÁCH mà than để KHÁCH TRÔNG
NÓNG NỰC khua dầm thêm ... NỨC NỌNG
HỒNG ÐÔI MÁ thắm, ÐÁ MÔI HỒNG !!!

Hồng Thất Công (H7C)

2-TRẦU XANH

Trầu xanh hái tặng kẻ ... sành trâu
Cầu gỗ chênh vênh một cỗ gầu
Bật mí làm chi cho mất bị
Cày sâu trúng đá đắng cay sầu
Cáo sò chén sạch, quay cò sáo
Hai ẩu làm liều, nướng hải âu
Cất đuốc soi đèn đi ... cuốc đất
Lầy sâu chẳng quản, mộng ... xây lầu

NguPhu
(Tặng huynh Chu Hà)

3-SẦU ĐÔNG

Sầu đông lặn lội giữa đồng sâu
Châu ngọc mất toi tội ... chọc ngâu
Thủy cáp rung rinh tòa quỷ tháp
Xà mâu vun vút đãng ma sầu
Vương không tịnh, khiến ... tinh không vượng
Đấu mấy cô, đành ... đố mấy câu
Chèo chống ngược dòng buồn chồng chéo
Cào, câu an phận hết ... cao cầu

NguPhu

4-ĐỒI THÔNG QUÁN

Đồi thông vốn ít, mấy đồng thôi
Bồi riết cho nên thiếp biết rồi
Ống sáo thổi hoài, cầm áo xống
Chơi đề thua mãi, chán chê đời
Chống chèo, công nợ thêm chồng chéo
Theo mối, vợ con mặt méo thôi
Sợ nổ, xin đừng ghi sổ nợ
Đuôi chàng cho thiếp nắm đàng chuôi.

Thisson & NguPhu

5-SAO ĐÀNH

SAO ĐÀNH bỏ lưới để SANH ĐÀO
TAO NGỘ, tiêu đời mấy TỘ NGAO
SÓNG CẢ tràn bờ, con CÁ SỔNG
CÀO CHO cạn lạch, cánh CÒ CHAO
THẢ CÂU ... chình, sấu .. đều THÂU CẢ
RÀO BUỘC ... gà, heo ... để RUỘT BÀO
CỰC MÁ sáng chiều phơi CÁ MỰC
DÀI MAO đêm tối ... vợ ... MÀI DAO

Chu Hà-Ngu Phu

6-NGƯ PHỦ & KHẤT CÁI

Sầu đo cả thước, dĩa sò đâu?
Bầu xát lòng ai thất bát sầu  
Cá chẻn cá tra đều chén cả
Sâu đuông chẳng dễ nhậu suông đâu
Nước trong, tôm tép đầy nong trước
Thau súng, thau sen chật thúng sau
Gác mái, Ông Ngư tìm gái mát
Câu đồ, Bác Cái gởi ... cô đầu

Chu Hà & NguPhu

7-LÁ XANH

LÁ XANH mơn mởn : gái lánh xa
Kỳ quá ! Đành mua tặng ký quà
Quý ẻm, ẻm chê : toan ém quỷ
Trà từ từ nhắp : rắp trừ tà
Ái si sân hận : không ai xí
Cà diếp húng tương : chịu kiếp già
Khóa cổ tui chi, tui khổ quá
Ra cầu tình tự khúc ... RẦU CA

NguPhu
(Tặng huynh Thanh Diệp)

8-HẾT XUI MÀ

Đá chanh cha đánh, chớ đánh cha
Rau má xơi nhiều đổ máu ra
Mừng sẻ mừng chia cho ... mè xửng
Chà gân chà cốt thưởng ... chân gà
Húc qua húc lại tiêu hoa cúc
Gồng mà chi nữa ấy ... mồng gà
Đóng bánh ai ơi đừng đánh bóng
Xa mùi quả phụ hết xui mà

Hồng Thất Công (H7C)

9-CŨNG RÁNG!
 
Ngồi thay giúp mẹ mấy ngày thôi
Đồi rủ sương khuya lạnh đủ rồi
Lúng rạ âm thầm chờ lá rụng
Trời đong phước phận sẳn trong đời
Chớ nhiều bia rượu say chiều nhớ
Tôi thết cả làng đến tết thôi
Chợ sẵn gần nhà nên chẳng sợ
Đuôi chằng cũng ráng tóm đằng chuôi !

Nhã Uyên  

10-NỮ CHÚA TÂY SA
 
Ta xây nền móng ở Tây Sa
Đà tạo uy danh khiếp đạo tà
Đợi lũ cuồng đồ gom đủ lợi
Thà quyên của để đắc thiên hòa
Một mai nếu lỡ đời mai một
Gia phả công đầu đâu giả, pha
Bảo điển trui rèn hùng biển đảo
Trà bưng phụng nghiệp Triệu, Trưng Bà

Thiên Hùng

11-THÀ XANH...
 
Thà xanh đến cuống cũng thành xa
Nhà, quận đèo heo khó nhận quà
Đã diếm chân tình nơi điếm dã
Và tan thiện tánh chốn gian tà
Kẻ tròn ái lạc khi còn trẻ
Đà giũ sân si lúc đủ già
Tiếng bất như danh cùng tất biến
Ta kình, rốt lại hợp tình ca
 
Thiên Hùng

===================
PHỤ LỤC 5

Thơ LÃ ĐẦU XƯỜNG
HỌA VẬN
của các bạn hữu
====================

LÃ ĐẦU XƯỜNg họa vận : BAY-ĐẦY-TÂY-DÀI-SAY.

12-TAY BA...

Tay ba ngồi đếm mộng ta bay
Bầy, đám buồn thương đến bám đầy
Nguyệt tỏ không màng khai ngỏ tuyệt
Mây tơ chẳng thiết dệt mơ tây
Oán ai chuông điểm hồi oan ái
Ngày vắn mưa tuôn giọt ngắn dài
Lạnh mắt nhìn nhau hay lánh mặt
May sao còn rượu để mau say  

Thiên Hùng

13-LẶNG LẼ SAY !  

Tay bóc thư tình nhớ tóc bay
Đây đồng lúa mới tuyết đông đầy
Chở nhiều thương nhớ nên chiều nhỡ
Mây tái tê sầu đợi mái tây  
Một giải sao rơi nhà mãi giột  
Mày ngang xơ xác nhớ ngàn mây  
Dặn lòng yên phận cho dòng lặng
Lay sẻ góc đời lặng lẽ say !

Nhã Uyên

14-TÌNH XA BAY

Say ba bốn cữ, tình xa bay
Vần đẫy hơi men mộng vẫn đầy
Tuyết tự  băng đăng khai tứ tuyệt
Phong tầy vũ bão tỏa phòng tây
Gạo ba nếp bảy tay ga bạo
Mồng dại rằm khôn giấc mộng dài
Cụ giá buồn tình ham cạ dz...
May sà hũ nếp tỉnh mà say

Hàn Sĩ Nguyên

LÃ ĐẦU XƯỜNG họa vận ĐÂU- ĐẦU-CÂU-BÂU-SẦU

15-THẢ CÂU !
 
Tranh đấu để rùi bít tránh đâu
Sầu đương hèo rụng trắng sương đầu
Tật to nhiu chiện phiền to tật
Lâu cắm phờ người bỡi lắm câu !
Tréo ngoẵng cuộc đời em trắng nghẽo
Dầu beo  há sợ áo dài bâu
Đất trời thôi để cho đời trất
Thâu cả sông dài ta thả câu !

Nhã Uyên  
                     
16-LẶNG CẢNH...
 
Dầu đo được diện, dạ dò đâu
Trầu đắng thà ăn chịu trắng đầu
Lặng cảnh đèn chao sao lạnh cẳng
Thâu canh tiếng bấc chẳng thanh câu
Gió khan giọng thán đời gian khó
Trăng bấu vai gầy áo trắng bâu
Vết bẩn dù phai, nhìn vẫn bết
Giầu sang con nước cuộn giang sầu

Thanh Diệp

17-RỤNG TRÁI SẦU

Song đấu chẳng ham nổi sóng đâu
Sầu đong cũng bởi rắn song đầu
Má Hai gồng, tuyển gà hai mống
Cậu Tám mơ, xin mợ tám câu
Sợ mất đai, phải dâng mật sớ
Dầu banh áo, cũng để dành bâu
Vay không trả, tra không ... dãy
Trầu sái mùa cau, rụng trái sầu

Hàn Sĩ Nguyên

LÃ ĐẦU XƯỜNG họa vận CƯỜNG-THƯƠNG-VƯƠNG-ĐƯỜNG-NƯƠNG

18-LỠ THƯƠNG ... THƠ LƯỠNG (Đầu Xà)

Trường kiều xao động nước triều cường
Thơ lưỡng đầu xà trót lỡ thương
Vơi khổ oản, oan khổ vợi
Vướng tình ai, ái tình vương
Bà tô mối chỉ, bồi tô má
Dượng hỏi đò ngang, dọ hỏi đường
Mộ khúc ngâm nga, chờ mục khố
Đường nao tha thẩn gặp Đào nương

Hàn Sĩ Nguyên

19-VÕ NƯƠNG...

Giường cũ phòng khi lúc vũ cường
Sương thông nẽo khuất nhánh sông Thương
Hụt toàn mộng, mong hoàn tục
Đương vả tình, tỉnh đã vương
Thiện dễ trêu người ôm thể diện
Tường đông ai chối bỏ tông đường
Đối gang chợt kiến tay đang gối
Giương nỏ tên cùn thẹn Vỏ nương

Thiên Hùng

20-VỊNH BÀ BẦU

Cò nướng mà ăn khiến nó cường
Nường than mệt mỏi dẫu nàng thương
Sình vì giấu, sầu vì dính
Vướng bởi yêu, yếu bởi vương
Võng chửa căng to nằm giữa chõng
Tròng đương nở lớn gục trong đường
Tối rinh bệnh viện thành tin rối
Bướng nỏ nghe lời, bán bỏ nương

Ntd (ntd-mltn 568)

21-MỘNG TÌNH NƯƠNG

Giương càng chống lại gã gian cường
Dê thưởng cho người bạn dễ thương
Siêu chớ nín, xin chớ níu
Tượng còn văng, tặng còn vương
Vò thương nghể lá về thương ngõ
Lượn nhớ đài hoa lại nhớ đường
Mống giật tung mền bay giấc mộng
Nường tinh hiện đến ngỡ tình nương

Ngọc Tiên (ntd-mltn 569)

22-ƯƠN THIU... VẪN YÊU

Đường cược... dù huynh... chẳng được cường
Ươn thiu... chửa gác... chuyện yêu thương
Hoa còn động... hông còn đọa
Sương mãi vắt... sắc mãi vương
Mưa trước cổng nhoà... mong trước cửa
Hướng bên đồng rộ... hóng bên đường
Tối rằm gió thoảng... tơ tằm rối
Sên nướng nghe mùi... mộng sến nương

Việt Đường (13/01/2012)

========================
PHỤ LỤC 6

Thơ LÃ ĐẦU XƯỜNG
của CHU HÀ và bạn hữu
========================

Tôi vì bận rộn với cây đàn, nên ít có thời gian giao lưu trên Net, cũng may là nhờ có một nhân vật độc đáo, tam đệ CHU HÀ, góp công lớn quảng bá LÃ ĐẦU XƯỜNG đi khắp nơi nơi, giới thiệu, đối đáp, xướng họa bằng chính hình thức thơ này.

Vì LÃ ĐẦU XƯỜNG rất khó chơi, nên khi mới làm quen, một số bài thơ không tránh khỏi tình trạng … chuối dzú ép. Nhưng không sao, CỐT VUI, không CỐT HAY. Có huynh đệ bốn phương tham gia là đủ để cám ơn rồi. Dưới đây là một số trong vô vàn các bài LÃ ĐẦU XƯỜNG ấy:

1-VĂN CHƯƠNG

Vương chăn bó gối lục văn chương
Đàn tướng đàn xe tiêu tán đường
Giảo khám ba ngày thành giám khảo
Đương lò bốn bữa được đo lường
Họp, can chẳng chịu vào hang cọp
Thương lượng không thành rẽ Thượng, Lương
Phố nảo phố nao vang pháo nổ
Hường tâm hường giáp bị hầm tương

Chu Hà

2-ĐÀNG TRAI

Đàng trai đến cưới khách đài trang
Làng vọng xa xa đón lọng vàng
Kiệu cú lỏng then ông cụ kiếu
Màn buông bao kẻ nỗi buồn mang
Giỡn hồi đến lúc thôi hờn dỗi
Oan thán đã rồi hết oán than
Mỏ đá gian nan, thương má đỏ
Chàng đây chan chứa lệ đầy chan

Trường Tương Tư

3-LƯỠNG THƠ LỠ THƯƠNG

Lưỡng thơ gửi bậu bởi lỡ thương
Thường tấu nàng ơi xin thấu tường
Nuốt rạt trái mơ nên nát ruột
Tương hầm khổ quả mới tâm hường
Tạm thương qua thử đừng tham tượng
Mương lết đừng nha chớ mết lương (1)
Thỏ nhím chung nhà làm thím nhỏ
Nường than chi hỡi bớ nàng thương ?

Chu Hà
(1) mết =ham, mê, yêu, thích.

4-HOÀI NIỆM

Sầu tương trong bốn bức tường sâu
Vào động thiên thai để vọng đào
Cái buổi trăng treo người cuối bãi
Đầu con nước lớn bé còn đâu
Chán chưa ước hận tình chan chứa
Khâu lá dệt sầu mộng khá lâu
Ngỡ đó người quen nên ngó đỡ
Dè đâu lộn chỗ để de đầu

CCT

5-DZÔ DZÔ !!

Mà xơi nghe vọng tiếng mời xa
À có ai đang la ó cà
Mái gác neo thuyền em gái mát
Chày tra đợi bạn bé trai chà
Trọn nghe gió khảy lay tre ngọn
Tà duỗi chân co mỏi tuổi già
Cúc tửu say mềm thêm cửu túc
Mà mô ngủ dựa nấm mồ ma

Ái Hoa
Cửu túc là đầy đủ hết (phú quý phúc thọ khang ninh hỉ an lạc)

6-CHUYỆN XÀ TINH

Cà rắn hai đầu khó cắn rà
Xà tinh dang dở chuyện tình xa
Trái ngang dương thế làm trai ngán
Qua lũy hồng trần khiến quỷ la
Bóng sắc xà ma truy bắt sống
Tàn gia yêu nghiệt loạn gian tà
Hải tăng thắng trận nên hăng tải
Thư thả nghe rồi lại thử tha

CCT

7-CAI MÔ CÔ MAI

Cai mô chả thấy hở cô Mai
Hồi bút hôm qua, nay hút bồi
Niếu đổ tường che vang nổ điếu
Thôi liên, cù cứa, hẹn Thiên Lôi
Vái sơ ông Địa cho vơ sái
Ngồi ráp bàn tiên lại ngáp rồi
Tánh thích đi tìm bao tích thánh
Đồi thanh, cảnh phật cũng đành thôi .

Chu Hà

8-MƠ MÀNG

Mơ màng chắc tại kiếng mang mờ
Chờ thử tìm đâu một chữ thờ
Lại đó thi tài mong đọ lái
Ờ đây cất vó đã đầy ơ
Động Đào vui thú câu đồng đạo
Thơ lả lơi mời mắt thả lơ
Bế cổng e xông mùi cống bể
Giơ đầu chịu báng chạy đâu giờ ?

Ái Hoa

9-MAI LỠ

Tay buồn thảo viết, lệ tuôn bày
Bay khúc đoạn trường triển bút khai
Thấu ở tim gan từ thuở ấu
Cài sâu tâm khảm lúc sầu cay
Lỡ mai tình vỡ đừng lơ mãi
Hay giận duyên tàn chớ hận dai
Bóng lẻ cô đơn ngồi bẻ lóng
Năm ngày chẳng ngủ chắc nằm ngay

CCT

10-MỐNG CHUỒN

Trồng chông, cắm cọc mãi trông chồng
Đo giống, chọn dòng chịu gió đông
Cái Mẽn giăng tơ hoài kén mãi
Trông mơ, trông mộng mới trơ mông
Bỏ nhà xin ké làm bà nhỏ
Bò cống, bò ao miễn có bồng
Thế đỏ chàng ơi đừng thỏ đế
Chông chừa đợi đó thiếp chưa chồng

Chu Hà

11-NỖI NIỀM RIÊNG

Sâu dần tim óc dạ dâng sầu
Âu lỡ tình mình khó ở lâu
Để lậm không rời sanh đẫm lệ
Sầu buông chẳng bỏ sẽ buồn sâu
Xiết bao chờ đợi, rồi sao biết
Câu đó mong hoài cũng có đâu
Lỡ mối duyên phần không lối mở
Thâu đêm nào ngủ được thêm đâu

CCT

12-SỢ VỢ

Là bệnh ông mang sợ lệnh bà
Tha lầm vô cửa chỉ thầm la
Bít tai vợ mắng hồn bay tít
Ra nhắn đầu ông chớ rắn nha
Sáng trói chân giường đì sói trán
Thà bờ bụi sống khỏi thờ bà
Cả câm rán giữ đừng ca cẩm
Chà nhủ mình đâu phải chủ nhà

Ái Hoa

13-DÊ CỤ HÚC CÀN

Dê cụ húc càn gãy kệ you
Thua đi mấy bận vẫn thi đua
Dấm chua đụng trúng anh dâm chúa
Vua cỏ tiêu đời lép vỏ cua
Thế đỏ mong chi gan thỏ đế
Đường thua nắm chắc bởi thương đùa
Bạc lò chẳng đủ cho bò lạc
Đùa chến cầu hên phải đến chùa (1)

Chu Hà
(1)-Chến: đậu tiền chơi Tứ sắc

14-VỌNG PHU

Tang lòng cuốn lại để tòng lang
Đàn hẩm hiu rao lệ đẫm hàng
Bóng chiếc, mưa đơn, sao biết chống
Màn buông, gió kép, chỉ buồn mang
Biết tuồng dâu bể, sao buồn tiếc
Mang thải đi rồi, vẫn mãi than
Cảnh lặng im lìm ôi lạnh cẳng
Tàn canh liễu rụng lá cành tan

CCT

15-THỜ BÀ

Cha hù bảo tớ: nầy Chu Hà
Gà mái thường la bởi gái mà
Tạc túc, đẻ tài nên tục tác
Hà Đông rước đặng phước hồng đa
Tại bờ, tại nước, thua tài bợ
Coi giả, khen dồi vợ giỏi ca
Tá đỡ ai kìa, riêng tớ đã
Thà bờ đá nặng, quyết thờ bà

Chu Hà

16-BÓNG ĐỘ

Phiên hài tôi kể … thật hay phiền
Nghiên bút thở dài nghi ngút biên
Tới độ mùa banh là đợi tố
Điền đâu thua đó khiến đầu điên
Giản xa trước nhất … là gia sản
Tiền đổ ưu tiên … tới tổ điền
Bóng đả không vô … thì bả đóng
Tiền đâu để trả nợ đầu tiên

CCT

17-BIA ÔM

Mồi thêm nửa két ắt mềm thôi
Ngồi rán dăm ly thấy ngán rồi
Mấy ngón tay ngà chuyên món ngoáy
Đôi mi mắt chớp chực đi moi
Chịu đi kề má anh chi điệu
Vòi rả bên tai lão vã rồi
Bánh trước đổ thì sau bước tránh
Mời cha tìm thứ khác mà chơi

Ái Hoa

18-VƯƠNG VẤN

Thương hoa, tiếc ngọc mới thoa hương
Vân vướng chữ tình mãi vấn vương
Đổ lệ dằn tâm không để lộ
Hòa hương não dạ thiếu hoa hường
Điệu âm vọng mãi còn yêu đậm
Giai hưởng vang hoài chốn Hải Dương
Nuốt rạt trái mơ đà nát ruột
Nường than chi nữa hỡi nàng thương

Chu Hà

19-TỨ ĐỔ TƯỜNG

Đường Tổ bày chi Tứ đổ tường
Đương thì bỏ xó hổng đi thường
Vợ nương con náu ra vương nợ
Thường đấy bồi đây hết thấy đường
Chạy góc bia ôm ngồi chọc gái
Tương lai chỉ giỏi cái tay lươn(g)
Gái tiền quơ hết còn ghiền tái
Mơ tưởng có ngày xịt mỡ tương

CCT

20-THƠ NHÂN
Cảm tác nhân đọc "câu chuyện tình ABT&TH"

Thơ nhân gạt gẫm để thân nhơ
Lăn lở nhằm tay đứa lẳng lơ
Chết cả đời hoa tình chả kết
Mờ con mắt dại bụng còn mơ
Bẫy tài giấu áo che bài tẩy
Cờ khẽ buông tay dụ kẻ khờ
Nhắn chị đừng tin phường chí nhặng
Giơ bày ra hết mánh bây giờ

Ái Hoa

  

====================================
            PHỤ LỤC 7

Mười bài thơ liên hoàn thủ vỹ ngâm
           "Giang san ba tỉnh" 
của TÔN THỌ TƯỜNG và PHAN VĂN TRỊ
====================================

10 bài xướng của TÔN THỌ TƯỜNG

1-
Giang san ba tỉnh hãy còn đây,
Trời đất xui chi đến nỗi này ?
Chớp nhoáng thẳng bon dây thép kéo,
Mây tuôn đen kịt khói tàu bay.
Xăng văng thầm tính, thương đòi chổ,
Khấp khởi riêng lo, biết những ngày.
Miệng cọp hàm rồng, chưa dễ chọc,
Khuyên đàn con trẻ chớ thày lay !

2-
Thày lay lại chuốc lấy danh nhơ,
Ai mượn mình lo chuyện bá vơ ?
Trẻ dại, giếng sâu, lòng chẳng nỡ,
Đường xa, ngày tối, tuổi không chờ.
Áo xiêm chán thấy xăn tay thợ,
Xe ngựa nào toan gỡ nước cờ.
Rủi rủi may may đâu đã chắc ,
Miệng lằn lưỡi mối hãy tai ngơ !

3-
Tai ngơ mắt lấp buổi tan tành, ,
Nghĩ việc đời thêm hổ việc mình.
Nghi ngút tro tàn nhà đạo nghĩa,
Lờ mờ bụi đóng cửa trâm anh
Hai bên vai gánh ba giềng nặng,
Trăm tạ chuông treo một sợi mành.
Trâu ngựa dầu kêu, kêu cũng chịu,
Thân còn chẳng kể, kể chi danh !

4-
Kể chi danh phận lúc tan hoang,
Biển rộng trời cao nghĩ lại càng.
Lên núi bắt hùm chưa dễ láo,
Vào sông đánh cá, há rằng oan.
Người giương mắt ngạo đôi tròng bạc,
Kẻ ứa gan trung bảy lá vàng.
Chiu chít thương bầy gà mất mẹ,
Cũng là gắng gỏi, dám khoe khoang !

5-
Khoe khoang sức giỏi cậy tài khôn.
Múa mép khua môi cũng một phồn.
Tơ vấn cánh ruồi kinh trí nhện,
Gió đưa hơi cọp khiếp oai chồn.
Siêng lo há đợi cơm kề miệng,
Chậm tính nào ngờ nước đến trôn.
Hay dở chuyện đời còn lắm lối,
Múa men xin hãy chớ bôn chôn.

6-
Hãy chớ bôn chôn việc cửa nhà,
Sau này còn ngại nỗi đàng xa.
Ma duồng cơn ngặt lung hai trẻ,
Trời mỏn lòng thương xót một già.
Lái đã vững vàng cơn sóng lượn,
Thoi toan đan dệt lúc mưa sa.
Ở đời há dễ quên đời được,
Tính thiệt so hơn cũng gọi là ...

7-
Cũng gọi là người ắt phải lo,
Có hay chịu khó mới nên trò.
Bạc mông mênh biển cầu toan bắc,
Xanh mịt mù trời thước rắp đo.
Nước ngược chống lên thuyền một mái,
Gác cao bó lại sách trăm pho.
Lòng này dầu hỏi mà không hổ,
Lặng xét thầm soi cũng biết cho

8-
Đã biết cho chưa, hỡi những người,
Xin đừng tiếc hận, chớ chê cười !
Ví dầu, vật ấy còn roi dấu,
Bao quản thân này chịu dễ ngươi.
Trăng giữa ba thu mây cũng tỏ,
Hoa trong chín hạ nắng càng tươi.
Khó lòng mình biết lòng mình khó.
Lòn lỏi công trình kể mấy mươi.

9-
Kể mấy mươi năm nước lễ văn
Rắn dài, beo lớn, thế khôn ngăn
Bốn đời, chung đội ơn nuôi dạy
Ba tỉnh, riêng lo việc ở ăn.
Hết sức người theo trời chẳng kịp
Hoài công chim lấp biển không bằng.
Phải sao chịu vậy thôi thì chớ
Nhắm mắt đưa chân lỗi đạo hằng.

10-
Đạo hằng chi trước thảo cùng ngay,
Lỗi đạo sao cho đáng mặt thầy.
Đất quét đã đành bia lỗ miệng,
Chén tràn e nỗi trở bàn tay.
Nghĩa đen dạy trẻ tranh còn lấp,
Mặt trắng xem trời cánh khó bay.
Chí muốn ngày nào cho được toại ?
Giang san ba tỉnh hãy còn đây !

TÔN THỌ TƯỜNG

==========================

10 bài đáp của PHAN VĂN TRỊ:

1-
Hơn thua chưa quyết đó cùng đây,
Chẳng đã, nên ta mới thế này
Bến Nghé quản bao cơn lửa cháy,
Cồn Rồng dầu mặc bụi tro bay.
Nuôi muông giết thỏ còn chờ thủa,
Bủa lưới săn nai cũng có ngày.
Đừng mượn hơi hùm rung nhát khỉ,
Lòng ta sắt đá há lung lay !

2-
Lung lay lòng sắt đã mang nhơ,
Chẳng xét phận mình khéo nói vơ !
Người trí mảng lo danh chẳng chói,
Đứa ngu mới sợ tuổi không chờ.
Bài hòa đã sẳn trong tay thợ,
Việc đánh chưa thua giống cuộc cờ.
Chưa trả thù nhà đền nợ nước,
Dám đâu mắt lấp lại tai ngơ !

3-
Tai ngơ sao được lúc tan tành
Luống biết trách người chẳng trách mình.
Đến thế còn khoe danh đạo nghĩa,
Như vầy cũng gọi cửa trâm anh.
Khe sâu vụng tính dung thuyền nhỏ,
Chuông nặng to gan buộc chỉ mành.
Thân có, ắt danh tua phải có,
Khuyên người ái trọng cái thân danh.

4-
Thân danh chẳng kể, thiệt thằng hoang!
Đốt sáp nên tro lụy chẳng càn ...
Hai cửa trâm anh xô sấp ngửa,
Một nhà danh giáo xáo tan hoang.
Con buôn khấp khởi chưa từng ngọc,
Người khó xăng văng mới gặp vàng.
Thương kẻ đồng văn nên phải nhắc,
Dễ ta đâu dám tiếng khoe khoang.

5-
Khoe khoang việc phải mới rằng khôn.
Kẻ vạy người ngay há một phồn !
Hồng dẫu hư lông đâu sợ sẻ,
Hùm tuy thất thế dễ thua chồn.
Người Nhan há ngại dao kề lưỡi,
Họ Khuất nào lo nước đến trôn.
Tháy máy gặp thời ta sẽ động,
Muốn nên việc lớn chớ bôn chôn.

6-
Bôn chôn cũng bởi bận vì nhà,
Dám trách người xưa chửa tính xa?
Hăm hở hãy đang hăng sức trẻ,
Chìu lòn e cũng mỏn hơi già.
Mồi thơm cá quý câu không nhạy,
Cung yếu chim cao bắn chẳng sa.
Đáy giếng trông trời giương mắt ếch,
Làm người như vậy cũng rằng là ...

7-
Rằng là người trí cũng xa lo,
Nhuần nhã kinh luân mới phải trò.
Ngay vạy nảy ra cho biết mực,
Thấp cao trông thấy há rằng đo.
Xe Châu nào đợi kinh năm bộ,
Níp Tống vừa đầy sách nửa pho.
Chuốc miệng khen người nên cắc cớ:
Đạo trời ghét vạy há soi cho !

8-
Soi cho cũng biết ấy là người.
Chẳng tiếc thân danh, luống sợ cười;
Ba cõi may dầu in lại cũ,
Đôi tròng trông đã thấy không ngươi.
Ngọc lành nhiều vết coi sao lịch,
Thợ vụng ít màu nhuộm chẳng tươi.
Đứa dại trót đời, già cũng dại,
Lựa là tuổi mới một đôi mươi.

9-
Một đôi mươi uổng tính xăng văng,
Đất lở ai mà dễ dám ngăn ?
Nong nả dốc vun nền đạo nghĩa
Xốn xang nào tưởng việc làm ăn.
Thương người vì nước ngồi không vững,
Trách kẻ cầm cân kéo chẳng bằng.
Gió mạnh mới hay cây cỏ cứng,
Dõi theo người trước giữ năm hằng.

10-
Năm hằng vốn thiệt thảo cùng ngay,
Cuộc ấy ai xui khéo bận thầy.
Gặp lúc chẳng may nên ngậm miệng,
Chờ khi tháy máy sẽ ra tay.
Nổi chìm mặt thế tình dày mỏng,
Cao thấp dầu ta sức nhảy bay.
Một trận gió đưa xiêu ngã cỏ,
Hơn thua chưa quyết đó cùng đây.

PHAN VĂN TRỊ