VƯỜN CÂY ĐV II

1.327- NGÚT NHỚT
        
NGÚT NHỚT
 
Lá xoan ngược, mép răng khía lượn,
Xim lưỡng phân, hoa trắng, một bên
Quả tròn dạng trứng, nhẵn, vàng
Vỏ dùng trị nấm, Miền Nam có nhiều.
 
BXP
 
Sưu tập
 
Ngút nhớt - Cordia myxa, Chi Cordia, Phân họ Cordioideae, họ Vòi voi - Boraginaceae, Bộ Boraginales - Mồ hôi, Vòi voi
 
Mô tả: Cây gỗ cao 8-10m, có các nhánh trăng trắng. Lá xoan hay xoan ngược, khía lượn, nhẵn hay hơi ráp ở dưới, dài 3,5-10cm, mỏng. Hoa trắng, gần như ở về một bên, không nhiều, thành xim lưỡng phân, ở ngọn các nhánh ngắn có lá. Quả dạng trứng, nhọn nhiều hay ít, nhẵn, vàng, đường kính 12mm; đài hoa hơi đồng trưởng; hạch 2-3 hạt.
Nơi mọc: Loài của Ấn Độ, Mianma và Nam Việt Nam.
Công dụng: Quả ăn được, có nhớt dịu và tăng trương lực. Vỏ được xem như là bổ. Hạt được dùng tán thành bột làm thuốc đắp trị bệnh nấm.

1.328- NGÚT TO
    http://www.randoreunion.fr/v060526_d.jpg" style="width: 320px;height: 280px" border="0" alt=""/>



NGÚT TO
 
Phiến lá xoan, hình tim ở gốc
Hoa trắng thành ngù, quả dạng trứng, mầu hồng
Phân bổ từ tỉnh Lạng đến Quảng Nam
Quả chứa nhiều chất nhầy rất dính
 
BXP
 
Sưu tập
 
Ngút to - Cordia grandis, Chi Cordia, Phân họ Cordioideae, họ Vòi voi - Boraginaceae, Bộ Boraginales - Mồ hôi, Vòi voi
 
Mô tả: Cây nhỡ cao 3-4m, có khi cao hơn, với nhánh trải ra, màu nâu nâu. Lá xoan, cụt hay hình tim ở gốc, tù, ráp ở mặt trên do có nhiều lông dạng củ màu trắng, có lông mềm như bông ở mặt dưới, dài 9-15cm và nhiều hơn, rộng 9-12cm; cuống lá ít lông, dài 3-4cm. Hoa nhiều, màu trăng trắng, thành cụm hoa dạng ngù ở ngọn. Quả bầu dục, dạng trứng, màu hồng, cao đến 1cm, có đài ôm đến một nửa; hạch cứng, ráp, có 4 cạnh, chỉ có 1 ô.
Nơi mọc: Rất phổ biến ở miền Bắc nước ta, nhất là ở vùng Lạng Sơn, trên đất sét vôi qua Nam Hà đến Quảng Nam - Đà Nẵng.
Công dụng: Quả chứa nhiều chất nhầy rất dính, có thể dùng làm keo. Có thể dùng làm thuốc dịu, làm long đờm và thu liễm như Ngút Wallich.

1.329- CÙM RỤM NHỌN


   
  
CÙM RỤM NHỌN
 
Cây gỗ nhỏ, dễ hãm thành cây uốn thế
Cụm hoa chùy, màu trắng, rất thơm
Cây mọc khỏe, ít chăm sóc, dễ trồng
Cây bóng nát ven đường, cũng dùng làm thuốc.
 
BXP
 
Sưu tập
 
Cùm rụm nhọn - Ehretia acuminata, Chi Ehretia, Phân họ Cordioideae, họ Vòi voi - Boraginaceae, Bộ Boraginales - Mồ hôi, Vòi voi
 
Mô tả: Cây gỗ nhỏ, thường xén tỉa thành bụi hay hãm thành cây uốn thế. Lá mọng mịn. Cụm hoa dạng chuỳ mang nhiều hoa. Hoa nhỏ, màu trắng, thơm. Quả hạch có 4 hạt. Cây được trồng rộng rãi vì dễ trồng, ít phải chăm sóc. Cây mọc khỏe, hoa nở rộ, hấp dẫn. Nhân giống bằng hạt hay giâm cành, trồng ở chậu hay trong vườn đều thích
Nơi mọc: Nhật Bản, Trung Quốc, Bhutan, Nepal, Lào, Việt Nam, New Guinea và Australia.
Công dụng: Cườm rụng nhọn được sử dụng để trồng ven đường lấy bóng mát, xây dựng, gỗ nội thất, cũng như trong y học cổ truyền.

1.330- HOA VÒI VOI
 
http://plants.usda.gov/gallery/standard/hein_002_shp.jpg" style="width: 320px;height: 240px" border="0" alt=""/> 

HOA VÒI VOI
 
Hoa cong cong giống vòi voi
Trắng pha mầu tím xinh tươi dịu hiền
Cỏ hoang - Ai biết đến em
Em mang hạnh phúc ấm êm cho người.
 
BXP
 
Sưu tập
 
- Hoa Vòi voi hay Dền voi - Heliotropium indicum, chi Heliotropium, Phân họ Heliotropioideae, họ Vòi voi - Boraginaceae, Bộ Boraginales - Mồ hôi, Vòi voi
 
Mô tả: Cây thảo cao khoảng 25-40cm, có thân khỏe, cứng mang nhiều cành. Trên thân và cành có nhiều lông ráp, thân già nhẵn. Lá mọc đối, hình trái xoan, chóp lá hơi nhọn, gốc lá thuôn đầu men theo cuống, cả hai mặt lá đều có nhiều lông, mép lá hơi lượn sóng hoặc có răng cưa không đều. Hoa màu tím nhạt hoặc trắng, không cuống, mọc so le, nhưng đều nhau, trên hai hàng, tạo thành cụm hoa xim bọ cạp, dài 8-11cm ở ngọn cành hay ở nách lá. Quả gồm 4 quả hạch con hình tháp.
Nơi mọc: Loài liên nhiệt đới, mọc hoang trên các bãi cỏ, nương vườn bỏ hoang ở nhiều nơi. Thu hái cây, rễ quanh năm, chủ yếu vào mùa hè thu, dùng tươi hoặc phơi hay sấy khô dùng dần.
Công dụng: Vị đắng, nhạt, hơi cay, mùi hăng, tính bình. Thường dùng trị: Phong thấp sưng khớp, lưng gối nhức mỏi, loét cổ họng bạch cầu, viêm phổi, viêm mủ màng phổi, ỉa chảy, lỵ, viêm tinh hoàn, nhọt sưng tấy và viêm mủ da.
Dùng ngoài lấy cây tươi giã nát đắp trị mẩn ngứa.
Ghi chú: Người già yếu cơ thể suy nhược, tỳ vị hư hàn, ỉa chảy lâu ngày hay chân lạnh, không nên dùng.

1.331- PHONG BA
      
PHONG BA
 
Em cùng chị Bàng vuông gắn bó
Để Trường Sa sóng gió bớt cô liêu
Dâng tất cả tình em cho lính đảo
Giữ biển trời Tổ quốc thân yêu.
 
BXP
 
Sưu tập
 
Phong ba - Heliotropium foertherianum, chi Heliotropium, Phân họ Heliotropioideae, họ Vòi voi - Boraginaceae, Bộ Boraginales - Mồ hôi, Vòi voi
 
ST lại Bài 248
Mô tả: Cây gỗ nhỏ, cao 3–6 m, dù có thể đạt chiều cao tới 10–15 m, thường xanh, hay mọc ở những nơi đất cát. Thân gỗ mềm, cong queo, phân cành thấp. Lá đơn mọc cách, thường tập trung ở phía đầu cành, phiến lá hình trứng ngược, đỉnh tròn hay tù, gốc hình nêm, mép nguyên. Cụm hoa xim bò cạp xếp hai dãy nhỏ màu trắng, nhỏ chỉ 5 mm. Quả hạch tròn đường kính khoảng 5–8 mm, mọc thành chùm. Quả tươi màu xanh lục, nhưng do tác động của nhiệt độ và ánh nắng có thể ngả màu vàng hoặc nâu.
Mùa hoa tháng 3 - 5, mùa quả chín tháng 10 - 12.
Nơi mọc: Tại Việt Nam cây mọc tự nhiên tại các đảo Cồn Cỏ (Quảng Trị), Côn Đảo, Bãi Canh (Bà Rịa-Vũng Tàu), quần đảo Trường Sa (Khánh Hoà). Vùng biển Khánh Hoà đến Ninh Thuận cũng còn một ít cá thể sống rải rác.
Công dụng: Do cây có biên độ sinh trưởng rộng: có thể phát triển tốt ở các vùng biển, đảo, chịu được gió bão, nước mặn và có thể sống tốt trên bãi cát san hô nên thường được trồng ven biển để chắn gió cố định cát. Do có thân, tán, hoa đẹp nên cây cũng được sử dụng làm cây bóng mát ven biển, cây cảnh quan cho các công trình. Lá cây có thể làm thuốc chữa rắn biển cắn.
 
HẾT BỘ VÒI VOI

1.332- Ô RÔ BÀ
        
Ô RÔ BÀ
 
Cây nhỏ, khô đen, nhánh lưỡng phân
Phiến thuôn mũi mác, mép thưa răng
Cụm chùy, mẫu bốn, hoa đơn tính
Chữa bỏng, chống đau, ngã tổn thương.
 
BXP
 
Sưu tập
Ô rô bà - Aucuba chinensis, chi Aucuba,  Họ Giảo mộc - Garryaceae, Bộ Giảo mộc - Garryales
 
Mô tả: Cây gỗ nhỏ, phân nhánh lưỡng phân, cành màu đen khi khô; cành non có lông thưa, sau nhẵn. Lá mọc đối, hay sát gần nhau ở đỉnh cành; phiến lá hình đường - mũi mác hay bầu dục, phía dưới hẹp dần thành hình nêm, mép có răng cưa to và thưa, ở đỉnh hay ở 2/3 mép phía trên răng rất nhọn, đầu nhọn hay có mũi nhọn, chất dai, mặt trên nhẵn, mặt dưới có lông thưa hay nhẵn, gân giữa có thể mang một số lông cứng, gân bên 6 - 7 đôi; cuống dài 2cm, nở ở gốc, hơi có lông thưa hay nhẵn.
Cụm hoa chùy ở đỉnh cành, có lông. Hoa đơn tính, khác gốc, mẫu 4. Cụm hoa đực nhiều hoa, cuống dài 5mm, không lá bắc. Cánh hoa hình bầu dục, đỉnh có mũi nhọn dài, cong. Nhị 4, xen kẽ với cánh hoa; bao phấn hình bầu dục. Đĩa mật hình 4 cạnh. Cụm hoa cái ít hoa, có lông; có đốt; 2 lá bắc nhỏ. Bầu hình trụ, nhẵn. Quả mọng hình bầu dục, chứa 1 hạt.
Nơi mọc: Có ở Nhật Bản, Nam Trung Quốc và Bắc Việt Nam. Ở Việt Nam có gặp ở Mẫu Sơn, tỉnh Lạng Sơn
Công dụng: Có thứ có lá có bớt và đốm trắng được trồng làm cảnh.
Lá cây được sử dụng làm thuốc chống đau (chỉ thống). Ở Vân Nam (Trung Quốc), lá dùng trị đòn ngã tổn thương, bỏng lửa, bỏng nước, bệnh trĩ.

1.333- ĐỖ TRỌNG
     
ĐỖ TRỌNG
 
Cây gỗ nhỡ, em là Đỗ trọng
Bẻ vỏ ra, nhựa trắng mảnh như tơ
Hoa mọc thành chùm, lá mọc so le
Phong thấp, đau lưng, thận hư - đặc trị.
 
BXP
 
Sưu tập
 
Đỗ trọng - Eucommia ulmoides, chi Eucommia, Họ Eucommiaceae  Đỗ trọng, Bộ Giảo mộc - Garryales
 
Mô tả: Cây nhỡ hay cây to cao 10m hay hơn. Vỏ thân và lá có nhựa mủ trắng, vỏ màu xám, khi bẻ đôi sẽ thấy những sợi nhựa trắng mảnh như tơ nối giữa các mảnh vỏ. Lá mọc so le, hình trứng rộng, dài 6-8cm, rộng 3-7,5cm, màu lục bóng, mép khía răng. Lá cũng có gôm tựa gutta percha như ở vỏ. Hoa đơn tính khác gốc; hoa đực và hoa cái không có bao hoa; hoa đực mọc thành chùm; hoa cái tụ tập 5-10 cái ở nách lá. Quả hình thoi dẹt, màu nâu.
Hoa tháng 3-5; quả tháng 7-9.
Nơi mọc: Cây của Trung Quốc, ta nhập trồng năm 1958, đã nhân giống và trồng ở một số nơi khác ở Vĩnh Phú. Lai Châu, Thanh Hoá, Gia Lai, Lâm Đồng, cây sinh trưởng tốt.
Công dụng: Vỏ Đỗ trọng dùng trị thận hư, đau lưng, chân gối yếu mỏi, phong thấp, sưng tê phù, cao huyết áp, di tinh, liệt dương, có thai đau bụng, động thai ra huyết, hay đi đái đêm, bại liệt.
 
HẾT BỘ GIẢO MỘC

1.334- BA GẠC CHÂU PHI



 

BA GẠC CHÂU PHI
 
Bí vận sinh nhàm
Thơ đành gác lại
Sưu tập thoải mái
Bạn đọc cảm thông!
 
BXP
 
Sưu tập
 
1- Họ Trúc đào - Apocynaceae,
 
Ba gạc châu Phi hay Bầu giác - Rauvolfia vomitoria, chi Rauvolfia, họ Trúc đào - Apocynaceae, Bộ Long đởm Gentianales (nhánh 11)
 
Mô tả: Cây nhỡ cao 4-8m, thường là 3-4 m, phân nhánh nhiều. Thân cành màu nâu bạc, có nốt sần và vết sẹo của lá; nhựa mủ trắng, lá mọc vòng 3-5 cái, phần nhiều là 4, hình ngọn giáo đến bầu dục, dài tới 20cm, rộng 7cm. Hoa nhỏ, nhiều, màu trắng lục, mọc thành xim hai ngả hình tán ở nách lá và đầu cành. Cánh hoa xoăn, ống tràng phình ở hai đầu, vòi nhuỵ có lông ở gốc. Quả đại xếp từng đôi, có khi chỉ có 1 cái phát triển hình trứng hoặc hình cầu, khi chín màu đỏ cam, hạt dẹt cong, có khía.
Hoa tháng 7-8, quả tháng 9-12.
Công dụng: Cũng như các loài Ba gạc khác. Ðược dùng trị huyết áp cao, sốt cao và ăn uống không tiêu.

1.335- BA GẠC CU BA


BA GẠC CU BA
 
Bí vận sinh nhàm
Thơ đành gác lại
Sưu tập thoải mái
Bạn đọc cảm thông!
 
BXP
 
Sưu tập
 
Ba gạc Cuba, Ba gạc bốn lá - Rauvolfia tetraphylla, chi Rauvolfia, họ Trúc đào - Apocynaceae, Bộ Long đởm Gentianales (nhánh 11)
 
 
Nơi mọc: Gốc ở Trung Mỹ, được trồng ở nhiều nước: Ấn Độ, Trung Quốc, Malaixia... Ta nhập giống trồng từ Liên Xô (trước đây) và Cuba được trồng ở nhiều nơi thuộc vùng trung du và vùng đồng bằng Bắc bộ.
Công dụng: Viên cao Ba gạc Raucaxin bào chế từ bột rễ R. tetraphylla chứa 2 mg alcaloid toàn phần dùng điều trị bệnh tăng huyết áp đặc biệt đối với thể vừa và nhẹ. Thuốc có tác dụng êm dịu, xuất hiện từ sau một tuần lễ, thuốc dung nạp tốt, không gây buồn nôn, mệt mỏi. Bệnh nhân sau khi dùng thuốc, ngoài huyết áp hạ, cảm thấy đỡ nhức đầu, chóng mặt và dễ ngủ hơn trước.

1.336- BA GẠC LÁ TO
 




BA GẠC LÁ TO
 
Bí vận sinh nhàm
Thơ đành gác lại
Sưu tập thoải mái
Bạn đọc cảm thông!
 
BXP
 
Sưu tập
 
Ba gạc lá to hay cây Nhanh - Rauvolfia cambodiana, chi Rauvolfia, họ Trúc đào - Apocynaceae, Bộ Long đởm Gentianales (nhánh 11)
 
Mùa hoa tháng 3-5 quả tháng 8-11.
Nơi mọc: Cây đặc hữu của Ðông Dương, mọc hoang ở chỗ ẩm thấp trong rừng, vùng núi, các tỉnh phía nam: Quảng Nam - Ðà Nẵng, Bình Ðịnh, Gia Lai, Ðắc Lắc, Lâm Ðồng. Loài này có vùng phân bố tự nhiên và trữ lượng lớn hơn cả nhất là ở các tỉnh Tây Nguyên.
Công dụng: Vỏ rễ có vị đắng tính hàn. Thường dùng điều trị bệnh tăng huyết áp, giảm triệu chứng loạn nhịp tim trong bệnh cường giáp. Cũng dùng chữa lỵ. Dùng ngoài trị ghẻ lở và bệnh ngoài da, nhất là bệnh mẩn ngứa khắp người.
Chú ý: Những người loét dạ dày tá tràng, tiền sử có trạng thái trầm cảm và phụ nữ cuối thời kỳ có thai và cho con bú không nên