Phép làm câu đối

Tiêu đề: Phép làm câu đối Thu 01 Apr 2010, 04:08

Phép làm câu đối

(trích Thú Chơi Câu Đối của Nguyễn Văn Ngọc, 2001)

Câu đối: Câu đối là những câu văn đi đôi với nhau.

Liễn: Lối thơ, văn các câu đi đôi với nhau gọi là Liễn

liễn

liên

聯

liễn

doanh liên

楹聯

doanh thiếp

楹帖

Vế câu đối - câu đối có hai câu, mỗi câu gọi là một vế.
Khi tự mình làm lấy cả hai câu, muốn phân biệt câu nọ với câu kia, thì gọi một vế là vế trên, một vế là vế dưới – Khi người ta làm một vế để cho mình làm vế kia, thì vế người ta làm gọi là vế ra, vế mình là vế đối.

Số chữ trong câu đối – Kể ra, thì có thể đối từ một chữ trở lên đến nhiều chữ.

Những câu đối từ một đến ba chữ gọi là câu tiểu đối.
Những câu đối năm chữ hay bảy chữ, thuộc về thể Thơ, nên gọi là câu đối thơ.
Những câu đối bốn chữ hay sáu chữ cũng là câu đối thơ, vì thơ cũng có lối tứ ngôn và lục ngôn. Nhưng những câu ấy không theo luật thơ .
Những câu đối tám chữ, thì cho thuộc về thể thơ hay thể phú cũng được.
Những câu từ chín chữ trở lên thuộc về thể phú (Song quan, cách cú) nên gọi là câu đối phú.

bốn

năm

bảy

tám

bảy

tám

bốn,

năm

Những câu đối dài có khi đến sáu bảy mươi chữ cũng thuộc về hạng câu đối phú.

Luật bằng trắc – Cứ kể, thì đáng lẽ chữ vế trên này trắc thì chữ vế bên kia phải bằng, hay chữ vế bên này bằng, thì chữ vế bên kia phải trắc.

Những câu đối phú hoặc đoạn trên, hoặc đoạn dưới bảy chữ, thì đoạn bảy chữ ấy theo bằng, trắc như câu thơ thất ngôn.

Thí dụ :
Cung kiếm ra tay, thiên hạ đổ dồn hai mắt lại
Rồng mây gặp hội, anh hùng chỉ có một ngươi thôi

thiên hạ đổ dồn hai mắt lại

anh hùng chỉ có một ngươi thôi

Những câu đối phú chia làm nhiều đoạn, thì những chữ cuối cả bao nhiêu đoạn trên mà bằng, thì chữ cuối đoạn dưới cùng phải trắc ; trái lại những chữ cuối cả bao nhiêu đoạn trên trắc, thì chữ cuối đoạn dưới cùng phải bằng.

Thí dụ :
Đám công danh có chí thì nên : ơn làng giấy trắng, ơn vua giấy vàng ; chiếu trung đình ngất ngưởng ngồi trên, ngồi tiên chỉ đó cũng là rất đáng.
Nhờ phúc ấm sống lâu lên lão : anh cả bàn năm, anh hai bàn sáu ; đàn tiểu tử xênh xang múa trước, tranh tam đa ai khéo vẽ nên tranh.

nên

vàng

trên

đáng

lão

sáu

trước

tranh

Những câu đối dài năm, bảy mươi chữ cũng theo luật bằng, trắc như những câu đối phú, nghĩa là những chữ cuối các đoạn có thể chấm đậu cũng phải đúng bằng đối với trắc, trắc đối với bằng.
Nhưng có khi không theo đúng như thế cũng được. Cần nhất là chữ chấm đậu trước đoạn cuối cùng thế nào cũng phải giữ cho đúng luật bằng trắc thì thôi.

(còn tiếp)

Tổng số bài gửi : 19896 Registration date : 23/11/2007

Khổ độc - Khổ độc tức là đọc không được xuôi tai. Như trong một câu, chữ đáng bằng mà làm ra trắc, hay chữ đáng trắc mà làm ra bằng thế là khổ độc.

Mười mấy khoa còn gì, nhờ trời có phúc có phận
Năm mươi mấy tuổi thành tài, mừng ông càng dẻo càng dai.

Thất luật - Câu đối, mà vế trên chữ cuối cùng đã trắc, vế dưới chữ cuối cùng lại trắc, hay vế trên chữ cuối cùng đã bằng, vế dưới chữ cuối cũng bằng, thế gọi là thất luật.
Thí dụ

Lúa tám, gặt chín tháng một
Nồi tư, mua năm quan sáu

trắc

bên tay phải

phải của người đứng ở ngoài trông vào trong nhà

trắc

bằng

Một câu đối hay - Một câu đối hay thì:

Tư tưởng phải cho tự nhiên,
Ý Nghĩa phải cho minh bạch,
Mạch lạc phải cho liên tiếp.

Nhưng vì câu văn đối ít chữ, cho nên một đôi câu đối hay lại cân nhất ở chữ dùng và âm hưởng các chữ ấy.

Chữ dùng trong câu đối cốt phải cho:

Chỉnh, nghĩa là đều nhau, bằng nhau,

nhân

nghĩa

xanh

vàng

đỏ

ăn

uống

vô cùng

bất trị

Cân, nghĩa là chữ nặng phải đối với chữ nặng, chữ nhẹ phải đối với chữ nhẹ cho xứng đáng.

trắng

đen

chua

ngọt

Năm

tám

tao

nó

Hạ vũ

Xuân lôi

sắn váy quai cồng

buông quần lá toạ

lắm kẻ yêu hơn nhiều người ghét

một câu nhịn là chín câu lành

Khi nào các cữ đối với như đối đầu hẳn được với nhau Phật đối với ma, người đối với vật, hay đối với dở, lành đối với dữ, giàu sang đối với nghèo khổ như thế thì là đối chọi nhau.

Âm hưởng các chữ dùng trong câu thì phải cho giòn, nghĩa là khi đọc lên tiếng kêu nghe sang sảng.

(trích Thú Chơi Câu Đối của Nguyễn Văn Ngọc, 2001)