25 năm quan hệ Việt – Mỹ

Tiêu đề: 25 năm quan hệ Việt – Mỹ Sat 11 Jul 2020, 13:58

Ngày 13/7/2000, tại cuộc họp báo ở Nhà Trắng vài phút sau khi Hiệp định thương mại Việt - Mỹ (BTA) được ký, Tổng thống Mỹ Bill Clinton gửi lời cảm ơn tới ba người Việt Nam đã đóng góp vào quá trình đi đến hiệp định này. Đó là ông Vũ Khoan – Bộ trưởng Thương mại, ông Nguyễn Đình Lương, Trưởng đoàn đàm phán BTA và ông Lê Văn Bàng - Đại sứ Việt Nam.
20 năm sau, trả lời VnExpress, vẫn với chất giọng sang sảng của một nhà đàm phán, ông Nguyễn Đình Lương kể: "Hồi đó tôi tự nhủ có chết trên bàn đàm phán cũng phải làm bằng được. Cả thế giới cần Mỹ để phát triển, Việt Nam không thể đứng ngoài. Bất cứ ai bảo thủ sẽ bị bánh xe lịch sử đẩy ra".
25 năm quan hệ Việt – Mỹ NDL2-2898-1594430669

25 năm quan hệ Việt – Mỹ NDL2-2898-1594430669

25 năm quan hệ Việt – Mỹ NDL3-4812-1594428090

- Bối cảnh khi ông được giao hiệp định thương mại này như thế nào?
- Khi nhận nhiệm vụ, tôi đã có gần 20 năm trong nghề này nhưng chủ yếu là đàm phán với các nước xã hội chủ nghĩa. Họ có quan hệ đồng chí, cùng một thể chế, hệ thống pháp luật tương đồng với Việt Nam. Còn BTA thì khác hẳn.
Khi Liên Xô tan vỡ, tôi có đi đàm phán với một số nước như Singapore, Thuỵ Sỹ, Na Uy... nhưng họ không phải Mỹ. Tôi lúc này không hiểu gì về Mỹ, chỉ biết là đàm phán với họ rất khó. Ngay cả những người châu Âu, Nhật Bản, Trung Quốc cũng ngán ngẩm khi đàm phán với Mỹ.
Thời điểm đó lãnh đạo đã xác định mục tiêu đàm phán là bình thường hoá quan hệ kinh tế, thương mại, để hoàn tất quá trình bình thường hoá quan hệ với Mỹ. Trước đây Việt Nam đã bình thường được quan hệ ngoại giao rồi.
Tuy nhiên, trong khi đàm phán, chúng tôi hiểu phải có thêm hai mục tiêu. Thứ nhất là để Việt Nam gia nhập WTO, từ đó, hội nhập với thế giới. BTA sẽ là nền tảng và điều kiện cần có.
Thứ hai là xây dựng quan hệ đối tác để làm ăn lâu dài với Mỹ. Đây là điều rất quan trọng. Mục đích này phải có một phương pháp đàm phán phù hợp để tạo được sự tin cậy giữa hai bên. Nhờ cách đó và cũng qua quá trình trao đổi thẳng thắn, trung thực, đoàn đã tạo dựng được quan hệ tốt đẹp với các nhà đàm phán Mỹ. Khi tin tưởng nhau, mọi việc sẽ đơn giản hơn. Cuối cùng, sau 5 năm marathon, cả 3 mục tiêu đấy đều được quán triệt.
25 năm quan hệ Việt – Mỹ NDL4-4735-1594428090

25 năm quan hệ Việt – Mỹ NDL4-4735-1594428090

- Vậy ông đã làm thế nào để hiểu người Mỹ trước khi đi đàm phán?
- Tôi đọc. Đây là việc chiếm nhiều thời gian nhất của tôi trong 5 năm đàm phán. Tôi tìm sách viết về Mỹ, cả về lịch sử, văn hoá, chính trị, luật pháp, đặc thù phát triển.
Từ đó, tôi nhận biết được sức mạnh kinh tế của nước Mỹ. Tôi nhận ra họ đang chi phối các tổ chức kinh tế quốc tế như thế nào. Ngồi nói chuyện với người Mỹ phải hiểu họ mới có thể tiếp tục được.
Tôi cũng nghiên cứu các hiệp định mà Mỹ đã ký với các nước khác, các văn bản quy định của các tổ chức kinh tế thương mại như GATT, WTO. Nếu không nắm được luật chơi WTO sẽ không thể ngồi đàm phán với người Mỹ được.
- Theo ông, khó khăn lớn nhất khi đàm phán BTA với Mỹ là gì?
- Đó là niềm tin. Di sản của chiến tranh ở Việt Nam quá nặng nề, đau thương. Xã hội mỗi khi nghĩ đến nước Mỹ là nghĩ đến chiến tranh, bom đạn, cái chết. Từ lãnh đạo đến người dân rất khó chấp nhận sự trở lại của người Mỹ và vẫn lo lắng Mỹ đang âm mưu phá Việt Nam. Ngược lại, do thất bại trong chiến tranh, người Mỹ cũng có những nghi ngờ về thiện chí của Việt Nam.
Tháng 9/1999, Hiệp định BTA đáng ra được ký ở Auckland - New Zealand, nhưng bất thành do hai nước đã thiếu niềm tin với nhau. Sau đó, các nhà đàm phán đã rất vất vả để tìm cách xây dựng sự đồng thuận xã hội, để có cái nhìn chung hướng về tương lai.
25 năm quan hệ Việt – Mỹ NDL5-9055-1594428090

25 năm quan hệ Việt – Mỹ NDL5-9055-1594428090

Ngoài ra, chúng ta còn gặp một số điểm khó khác như người Việt lúc này thiếu thông tin. Báo chí thời đó có viết về Mỹ đâu, nói tốt về Mỹ còn là điều cấm kỵ. Còn bối cảnh cuộc đàm phán rất không thuận lợi.
Việt Nam đàm phán BTA trong thời đại toàn cầu hoá. Tuy nhiên, một số nhà lý luận trong nước nhận định toàn cầu hoá là trò chơi của tư bản, chỉ mang về nghèo đói, doãng rộng phân cách tầng lớp giàu nghèo... Vì thế, Việt Nam không hề tiếp cận với những thay đổi chóng mặt trong nền kinh tế thế giới. WTO ra đời năm 1995, khi tôi đi đàm phán BTA, trong nước hầu như không có nhiều thông tin về tổ chức này.
Nền kinh tế trong nước khi đó là bao cấp, là kế hoạch, là độc quyền. Có những chuyện rất lặt vặt như giá điện, nước, máy bay, tàu hoả, tham quan... có tận 2 giá, phân biệt người trong nước và nước ngoài.
Giá trị của BTA là thúc ép Việt Nam bỏ đi nền kinh tế bao cấp, xoá bỏ mớ lùng nhùng này. BTA buộc nền kinh tế Việt Nam đi sang một đường ray khác, phải chơi theo luật quốc tế.
25 năm quan hệ Việt – Mỹ NDL6-6827-1594428090

25 năm quan hệ Việt – Mỹ NDL6-6827-1594428090

- Vậy khi Hiệp định đi vào hiệu lực, Việt Nam đối diện với những vấn đề gì?
- Đã cam kết rồi thì phải thực hiện. Việt Nam phải sửa luật cho phù hợp. Để thực hiện, Chính phủ đã giao Bộ Tư pháp chủ trì, phối hợp với các Bộ, ngành rà soát toàn bộ hệ thống luật, đối chiếu với những cam kết trong BTA. Từ đó lập chương trình xây dựng luật để trình quốc hội. Chúng ta phải kiểm tra luật nào, luật nào cần phải sửa, bổ sung... Thời đó, nhiều luật của ta cứ như trên trời!
Tôi còn nhớ có Luật Thương mại ban hành năm 1995 mà đến năm 2000 khi tôi đàm phán xong BTA không có điều khoản nào đi vào cuộc sống.
Hay chương Sở hữu trí tuệ, dài tận 80 điều, nhưng ngay gần Bộ Thương Mại (nay Bộ Công Thương) trên phố Tràng Tiền, đoàn chuyên gia Mỹ bắt gặp cái đĩa của Microsoft in lậu 5.000 đồng, trong khi giá có bản quyền là 50 USD. Họ không nổi khùng mới lạ. Nhưng chúng ta không xử lý được vì luật không có điều khoản thi hành, không giao ai xử lý được sai phạm.
Sau khi rà soát xong, tôi nhớ là phải sửa, bổ sung 173 luật. Quốc hội nhiệm kỳ tiếp theo suốt ngày phải viết, sửa luật!
- Bây giờ, khi nhìn lại BTA sau 20 năm, điều gì về quá trình đàm phán khiến ông thấy tiếc nuối mà lẽ ra có thể giúp Việt Nam có lợi hơn?
- Kỳ thực tôi thoả mãn với những gì đã đạt được. Lúc chúng tôi đi đàm phán, không nhiều người hiểu được BTA là gì. Đó cũng là cái vừa dở, nhưng vừa hay, bởi chúng tôi đạt được mục đích là phá vỡ những bảo thủ, để luật chơi của Việt Nam tiệm cận với thế giới.
25 năm quan hệ Việt – Mỹ NDL7-3860-1594428090

25 năm quan hệ Việt – Mỹ NDL7-3860-1594428090

Trong các tờ trình báo cáo đàm phán, chúng tôi chỉ tập trung giải trình những lợi ích của BTA, sự cần thiết phải có quan hệ thương mại với Mỹ.
Còn cam kết thực hiện, phải thay đổi, dỡ bỏ cái này cái kia thì cứ để sau khi Hiệp định có hiệu lực tự khắc phải xử lý.
Tất nhiên cũng có những "âm mưu" không thành. Ví dụ như Hiệp định mua sắm chính phủ, chúng tôi rất khó chịu về cách chỉ định thầu, không công khai, minh bạch. Chúng tôi tìm cách "lừa lừa" để được thông qua, để các dự án phải được đấu thầu công khai, nhưng cuối cùng vẫn bị phát hiện nên thua...! (Cười lớn).
- Ông hình dung sẽ ra sao nếu khi ấy không đàm phán được Hiệp định BTA?
- Hiệp định thương mại Việt - Mỹ có hiệu lực từ tháng 12/2001. Tất cả hàng hoá xuất từ Việt Nam sang Mỹ được hưởng mức thuế quan tối huệ quốc, hay còn gọi là quan hệ thương mại bình thường vô điều kiện. Nguyên tắc cơ bản là khi hai bên dành cho nước thứ ba quy chế gì tốt nhất thì cũng phải dành cho bên kia như vậy.
Đàm phán BTA rất khó nhưng tôi nghĩ là phải làm được. Cả thế giới họ đua nhau vào thị trường Mỹ để phát triển, ví dụ như Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc... Vậy tại sao mình lại đứng ngoài?
Tôi không nghĩ rằng đàm phán sẽ thất bại. Bằng mọi cách chúng tôi phải làm được. Có chết trên bàn đàm phán cũng phải ký xong!
- Là một trong những người có đóng góp thúc đẩy mối quan hệ Việt Mỹ, ông đánh giá thế nào về mối quan hệ giữa hai nước, trong đó đặc biệt là về kinh tế sau 25 năm?
- 25 năm qua Mỹ và Việt Nam từ thù thành bạn, thành đối tác. Trong quá trình phát triển này, kinh tế là trụ cột. Kinh tế càng phát triển nhanh bao nhiêu thì giao lưu càng nhiều, càng hiểu, càng củng cố, tạo dựng được niềm tin.
Hiện nay Việt Nam và Mỹ đã có lòng tin với nhau. Từ đó, mới phát triển được các vấn đề hợp tác khác, đơn cử như an ninh quốc phòng.
Bên cạnh đó là yếu tố về địa chính trị. Vị trí của Việt Nam trong mắt người Mỹ rất quan trọng. Nước Mỹ muốn triển khai chiến lược gì ở châu Á – Thái Bình Dương không thể bỏ qua Việt Nam, họ cần sự ủng hộ của Việt Nam.
- Những thành tựu về kinh tế trong mối quan hệ của hai nước hiện như thế nào so với mong muốn ban đầu của các ông 25 năm trước?
- Kết quả như hiện nay là điều tôi không dám nghĩ ở thời đi đàm phán. Không ai nghĩ được rằng kim ngạch xuất nhập khẩu hai nước hôm nay đạt gần 80 tỷ USD so với con số 450 triệu USD hồi năm 1995. Cũng không ai dám tưởng tượng Mỹ với Việt Nam có quan hệ đối tác toàn diện.
25 năm quan hệ Việt – Mỹ NDL8-9229-1594428090

25 năm quan hệ Việt – Mỹ NDL8-9229-1594428090

- Khi kỷ niệm 10 năm BTA, ông đánh giá vốn FDI của Mỹ vào Việt Nam chưa như kỳ vọng. 10 năm sau, nhiều chuyên gia vẫn nhắc lại điều này. Theo ông, vấn đề là gì?
- Lý do thứ nhất là Việt Nam ở cạnh một thị trường 1,4 tỷ dân, quá hấp dẫn. Gần như các tập đoàn kinh tế lớn của Mỹ đã dồn sự quan tâm khai thác thị trường Trung Quốc. Yếu tố này là khách quan, với nhà đầu tư, lợi ích cao hơn hết.
Thứ nữa là môi trường pháp lý, kinh doanh của Việt Nam chưa "sạch" dù đã nỗ lực cải thiện. Luật thì chồng chéo, thủ tục giấy tờ, hành chính còn nhiêu khê, tham nhũng vẫn còn nhiều...
Các tập đoàn Mỹ làm ăn có bài bản không thích kiểu "đánh quả". Để vào một thị trường nào, họ phải nghiên cứu, xây dựng chiến lược dài hơi. Họ sẽ đầu tư chỉ khi nào thực sự yên tâm với đồng tiền bỏ ra.
25 năm quan hệ Việt – Mỹ NDL9-2882-1594428090

25 năm quan hệ Việt – Mỹ NDL9-2882-1594428090

- Ông đánh giá thế nào về cơ hội hút đầu tư FDI từ Mỹ, đặc biệt khi đại dịch Covid-19 gần đây đang thúc đẩy sự dịch chuyển sản xuất?
- Doanh nghiệp Mỹ sẽ tính xem lợi ích của việc rời khỏi Trung Quốc, theo kêu gọi của Trump và của việc ở lại, cái nào sẽ chiếm ưu thế cả về trước mắt lẫn lâu dài.
Nếu phải chuyển nhà máy, họ sẽ tính toán kỹ điểm đến để đồng tiền tiếp tục sinh lời. Họ sẽ cân nhắc rất thận trọng. Tóm lại, họ sẽ theo chỉ đạo của nguyên tắc lợi ích chứ không phải của tổng thống hay bất cứ ai. Nên tôi nghĩ sẽ chưa có ngay một "dòng vàng ròng cắm cờ hoa" chảy vào lãnh thổ Việt Nam như một số người dự đoán.
Bên cạnh đó, tôi thấy đâu đó có thông tin Mỹ sẽ cùng Việt Nam tái cấu trúc chuỗi cung ứng toàn cầu. Tuy nhiên, đây cũng chỉ là ý tưởng, chưa phải là chính sách. Tôi thấy chưa có điều gì là cụ thể.
Sau này, nếu có thì quyết định nằm ở phía Việt Nam. Chúng ta liệu có một môi trường pháp lý, kinh doanh tốt, minh bạch để họ muốn vào đầu tư hay không?
- Mỹ dưới thời Donald Trump tỏ ra muốn giảm hợp tác đa phương, ưu tiên quan hệ song phương. Ông cho rằng hợp tác kinh tế với Mỹ sắp tới nên thế nào, nhất là khi mối quan hệ giữa các nước ngày càng đa chiều, phức tạp?
25 năm quan hệ Việt – Mỹ NDL10-6441-1594428090

25 năm quan hệ Việt – Mỹ NDL10-6441-1594428090

- Giới chính trị Mỹ nhìn vấn đề toàn cầu hoá mỗi thời một khác. Thời Tổng thống Bill Clinton, Barack Obama đều cổ vũ toàn cầu hoá, thúc đẩy các tập đoàn kinh tế Mỹ khai thác sự mở cửa, nguồn lực của kinh tế thế giới. Chiến lược này trong thời gian dài đã mang lại lợi ích lớn cho kinh tế Mỹ.
Đến thời Tổng thống Trump, ông ấy cho rằng đã qua rồi thời kỳ nước Mỹ đi bao cấp cho thế giới, phải chấm dứt việc các tập đoàn Mỹ ra bên ngoài làm lợi cho các nước khác. Với Trump, nước Mỹ là trên hết.
Ông ấy không bỏ toàn cầu hoá nhưng chính sách đưa ra lại mang tính bảo hộ. Tuy nhiên, nền kinh tế Mỹ cũng không thể nào tách khỏi kinh tế toàn cầu. Do vậy, Trump muốn viết lại luật chơi.
Trump không thể sửa ngay lập tức luật chơi đã hình thành trong các tổ chức kinh tế quốc tế. Thay vào đó, ông ấy sửa với từng khối, từng nước một như NAFTA, Hàn Quốc, Nhật Bản..., sắp tới là Anh và EU. Khi sửa được ở song phương, Tổng thống Trump sẽ tính chuyện cải tổ WTO theo hướng đảm bảo cân bằng lợi ích và tính hiệu lực của tổ chức.
Hiện vướng mắc lớn nhất của Việt Nam với Mỹ là thâm hụt thương mại, khoảng hơn 40 tỷ USD trong năm 2019. Mỹ đã đặt vấn đề này nhưng không quá nặng nề với chúng ta. Mặt khác, Việt Nam đã tiếp cận, thể hiện sự quan tâm để cải thiện tình hình. Hai bên đã thiết lập cơ chế để xử lý, để cùng rà soát tồn đọng trong quan hệ thương mại.
Việt Nam cũng tích cực mua thêm hàng hoá của Mỹ, từ nông sản, đến máy bay... Thật ra tôi nghĩ có một cách nữa tốt hơn, là chúng ta cải thiện môi trường kinh doanh để thu hút nhiều hơn đầu tư từ Mỹ. Điều này sẽ giúp quan hệ kinh tế, thương mại hai nước thêm cân bằng, bền vững.
Phương Ánh

Tổng số bài gửi : 37480 Age : 86 Registration date : 28/02/2012

Pompeo cam kết đưa quan hệ Việt - Mỹ thành hình mẫu quốc tế
Ngoại trưởng Mike Pompeo ca ngợi hợp tác Việt - Mỹ trong 25 năm qua và cam kết đưa quan hệ song phương thành hình mẫu quốc tế.

"Trong một phần tư thế kỷ vừa qua, hai quốc gia chúng ta đã xây dựng mối quan hệ đối tác và tình hữu nghị trên cơ sở lợi ích chung, sự tôn trọng lẫn nhau và quan hệ giữa nhân dân hai nước", Ngoại trưởng Mỹ Michael Pompeo cho hay trong tuyên bố hôm 10/7, nhân kỷ niệm 25 năm quan hệ ngoại giao giữa Mỹ và Việt Nam.

Ông nhấn mạnh hai nước đã tăng cường quan hệ thương mại và đầu tư, hợp tác chiến lược và phối hợp trong các vấn đề nhân đạo và các vấn đề chiến tranh để lại, trong đó có tìm kiếm những người mất tích trong chiến tranh. Mỹ và Việt Nam cũng tăng cường và mở rộng Quan hệ Đối tác Toàn diện trên cơ sở tầm nhìn chung về một khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương ổn định và hòa bình, cũng như tôn trọng độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ và thể chế chính trị của nhau.

25 năm quan hệ Việt – Mỹ Ad15d362-2e39-11e9-80ef-0255f1-4900-9409-1594436486

25 năm quan hệ Việt – Mỹ Ad15d362-2e39-11e9-80ef-0255f1-4900-9409-1594436486

Ngoại trưởng Mike Pompeo trong cuộc họp báo hồi tháng hai ở Hungary. Ảnh: AFP

Ngoại trưởng Mỹ bày tỏ trân trọng những thành tựu của Việt Nam khi giữ cương vị Chủ tịch ASEAN trong năm nay, đặc biệt trong việc điều phối sự ứng phó của ASEAN với đại dịch COVID-19 và các vấn đề liên quan tới phục hồi kinh tế.

Ông cho hay mối quan hệ giữa nhân dân Mỹ và Việt Nam ngày càng gắn kết, trong đó một phần nhờ cộng đồng người gốc Việt tại Mỹ. Có gần 30.000 sinh viên Việt Nam hàng năm học tập tại Mỹ và hơn 1.200 người Mỹ đang học tập tại Việt Nam.

"Việt Nam đã hai lần chào đón Tổng thống Donald Trump đến Hà Nội và bày tỏ sự tin tưởng rằng Tổng thống và nhân dân Hoa Kỳ sẽ hợp tác với các đối tác và đồng minh của chúng tôi để mang đến một kỷ nguyên thịnh vượng mới tại khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương", ông nói. "Chúng tôi cam kết thực hiện mục tiêu đó và đưa 25 năm tiếp theo của quan hệ song phương trở thành hình mẫu về hợp tác và quan hệ đối tác quốc tế".

Cùng ngày, tại trụ sở Bộ Ngoại giao Mỹ, Đại sứ Hà Kim Ngọc đã tham dự cuộc gặp mặt kỷ niệm 25 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam - Mỹ, theo thông cáo của Bộ Ngoại giao. Đại sứ Hà Kim Ngọc và Giám đốc cao cấp phụ trách Châu Á, Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ Allison Hooker đã trao đổi thư chúc mừng của Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng và Tổng thống Donald Trump nhân dịp này.

Trong thư, Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng bày tỏ niềm tin rằng với tinh thần gác lại quá khứ, vượt qua khác biệt, phát huy tương đồng, hướng tới tương lai, quan hệ Đối tác toàn diện Việt Nam - Mỹ ngày càng bền vững, đóng góp cho an ninh, hòa bình và thịnh vượng tại khu vực và trên thế giới.

Thư của Tổng thống Donald Trump khẳng định Mỹ duy trì cam kết tăng cường và mở rộng hơn nữa quan hệ giữa hai nước trên cơ sở tầm nhìn chia sẻ về một khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương hòa bình và thịnh vượng cũng như tôn trọng chủ quyền lẫn nhau và luật lệ.

25 năm quan hệ Việt – Mỹ 107892466-315778486257745-6042-6906-6158-1594436486

25 năm quan hệ Việt – Mỹ 107892466-315778486257745-6042-6906-6158-1594436486

Đại sứ Hà Kim Ngọc (thứ ba từ phải sang) tham dự cuộc gặp mặt kỷ niệm 25 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam - Mỹ tại trụ sở Bộ Ngoại giao Mỹ chiều 10/7. Ảnh: Bộ Ngoại giao

Đại sứ Hà Kim Ngọc cho rằng Việt Nam và Mỹ còn rất nhiều tiềm năng để nâng quan hệ lên tầm cao mới, xây dựng một tương lai tươi sáng cho các thế hệ trong 25 năm tiếp theo.

Đại sứ Hà Kim Ngọc và trợ lý ngoại trưởng Stilwell đã chứng kiến Giám đốc Chương trình Hòa bình Jody Olsen ký văn bản cam kết sẽ ký Thỏa thuận triển khai Chương trình Hòa bình, triển khai hoạt động hợp tác giảng dạy tiếng Anh tại Việt Nam.

Tổng thống Bill Clinton ngày 11/7/1995 tuyên bố bình thường hóa quan hệ với Việt Nam, đánh dấu "quả ngọt" sau một quãng thời gian dài quá trình thương lượng gặp nhiều chông gai, do những nghi kỵ trong chiến tranh. Thương mại hai chiều tăng từ 450 triệu USD năm 1994 lên 77 tỷ USD năm 2019. Trong nhiều năm, Mỹ là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam, còn Việt Nam là một trong những thị trường xuất khẩu có mức tăng trưởng cao nhất của Mỹ.

Tổng số bài gửi : 37480 Age : 86 Registration date : 28/02/2012

25 năm Việt - Mỹ từ cựu thù đến đối tác toàn diện
Từ thù địch, Việt - Mỹ đạt được những bước tiến quan trọng để bình thường hóa quan hệ và ngày càng vun đắp mối bang giao trong 25 năm qua.

Khi Tổng thống Bill Clinton ngày 11/7/1995 tuyên bố bình thường hóa quan hệ với Việt Nam, Thượng nghị sĩ Mỹ John McCain gọi đây là "quyết định đòi hỏi sự can đảm".

Tổng thống Mỹ Bill Clinton và Thủ tướng Võ Văn Kiệt thông báo Việt - Mỹ bình thường hóa quan hệ ngày 11/7/1995. Video: AP.

Ngày 11/7/1995 đánh dấu "quả ngọt" sau một quãng thời gian dài quá trình thương lượng gặp nhiều chông gai, do những nghi kỵ xuất phát từ cuộc chiến khốc liệt đã kết thúc.
Việt Nam và Mỹ có những động thái đầu tiên thể hiện mong muốn bình thường hóa quan hệ với các cuộc tiếp xúc năm 1977 và 1978 dưới thời chính quyền Jimmy Carter, hai năm sau khi Tổng thống Gerald R. Ford tháng 5/1975 áp đặt cấm vận thương mại với Việt Nam. Ngày 4/5/1977, chính quyền Carter đồng ý để Việt Nam gia nhập Liên Hợp Quốc.
Tuy nhiên, đàm phán bế tắc do hai bên không đạt được thỏa thuận về bồi thường chiến tranh, tìm kiếm tù binh chiến tranh (POW) và mất tích trong chiến tranh (MIA). Tháng 9/1990, Bộ trưởng Nguyễn Cơ Thạch gặp người đồng nhiệm James Baker tại New York, đánh dấu cuộc gặp cấp cao chính thức đầu tiên giữa hai chính phủ từ sau Hiệp định Paris 1973. Hai ông đã thống nhất lộ trình bình thường hóa quan hệ.
"Đó là một tài liệu mang tính cột mốc", Virginia Foote, nguyên Chủ tịch Hội đồng Thương mại Mỹ - Việt (USVTC), người tham gia vào quá trình đàm phán trước bình thường hóa quan hệ giữa hai nước, từng nói với VnExpress.
"Khi nhìn vào bản kế hoạch thống nhất giữa ông Baker và ông Thạch, chúng tôi kêu trời, vì nó rất chi tiết và dài. Chúng tôi nhận thấy việc bình thường hóa quan hệ giữa hai nước sẽ rất khó khăn và quả thực nó như vậy", bà Foote nói thêm. "Tuy nhiên, nó vạch ra con đường cụ thể để mọi người đi theo và làm rõ các bước cần tiến hành là gì, theo khung thời gian nào".
Sau cuộc gặp trên, cơ quan chính thức đầu tiên của Mỹ được thiết lập tại Việt Nam. Văn phòng tìm kiếm quân nhân mất tích (MIA) của Mỹ đi vào hoạt động tại Hà Nội tháng 7/1991. Tuy nhiên, thời gian đầu mối quan hệ giữa hai bên có nhiều khó khăn vì Mỹ vẫn tin Việt Nam còn giam giữ tù binh sau chiến tranh.
Tháng 11/1991, Mỹ cho phép khách du lịch, cựu chiến binh, nhà báo, doanh nhân Mỹ thăm Việt Nam. Các địa điểm lịch sử và di tích chiến tranh trở thành điểm thu hút khách du lịch.
Tổng thống Mỹ George H. W. Bush tháng 12/1992 cho phép các công ty Mỹ mở văn phòng đại diện tại Việt Nam và ký kết hợp đồng sau khi lệnh cấm vận thương mại được bãi bỏ. Công ty Tư vấn đầu tư và thương mại Việt Nam - Mỹ (VATICO) là công ty đầu tiên mở văn phòng đại diện tại Việt Nam vào tháng 4/1993. "Chúng tôi đang nói với Việt Nam rằng đây là công ty đầu tiên của Mỹ chân thành mở cửa để làm ăn với Việt Nam và chúng tôi muốn mời gọi Việt Nam hợp tác", James Rockwell, một trong những người tham gia sáng lập văn phòng VATICO ở Việt Nam, nói vào năm 1993.
Ngày 3/2/1994, Tổng thống Bill Clinton thực hiện một bước đi lịch sử là dỡ bỏ cấm vận thương mại với Việt Nam. Các thương hiệu lớn của Mỹ bắt đầu đổ về Việt Nam tìm kiếm cơ hội kinh doanh.
Tháng 1/1995, Mỹ mở văn phòng liên lạc tại số 7 Láng Hạ, Hà Nội với người đứng đầu là cựu đại úy James Hall. Đồng thời, Văn phòng liên lạc của Việt Nam tại Washington D.C, do ông Lê Văn Bàng đứng đầu, cũng bắt đầu hoạt động. Đây là bước tiến quan trọng hướng tới quyết định lịch sử là Việt - Mỹ bình thường hóa quan hệ ngày 11/7/1995.
"Những gì chia cách chúng ta trước đây, hãy để chúng lui vào quá khứ", Tổng thống Mỹ Bill Clinton nói khi thông báo quyết định tại Nhà Trắng. Thủ tướng Võ Văn Kiệt nhấn mạnh quyết định này phù hợp với xu hướng của tình hình quốc tế, góp phần tích cực vào sự nghiệp hòa bình, ổn định và phát triển ở Đông Nam Á, cũng như trên thế giới.
"Phần lớn người Mỹ hiểu rằng sau 20 năm, sẽ chẳng đạt được lợi ích gì nếu tiếp tục một cuộc chiến với một đất nước không hề đối đầu họ", Thượng nghị sĩ John Kerry nói.
Một trong những nút thắt được gỡ để mở ra quan hệ hai nước là vấn đề tìm kiếm quân nhân mất tích Mỹ. "Vấn đề POW/MIA có đóng góp rất lớn với việc bình thường hóa quan hệ Việt - Mỹ. POW/MIA đã từng bước từng bước một để làm cho hai nước đến gần nhau", ông Đào Văn Kính, nguyên chỉ huy trưởng cơ quan MIA, từng cho biết. Sau hơn 30 năm hợp tác, Việt Nam đã hỗ trợ tìm kiếm 770 hài cốt lính Mỹ mất tích trong chiến tranh.
Tháng 8/1995, Việt - Mỹ mở đại sứ quán ở nước đối phương và trao đổi đại sứ vào tháng 5/1997. Hai nước ký kết Hiệp định Thương mại Song phương (BTA) vào tháng 7/2000.
"Từ quá khứ cay đắng, chúng ta gieo trồng hạt giống cho một tương lai tốt đẹp hơn", Tổng thống Bill Clinton nói khi thông báo về lễ ký kết.
Hiệp định đi vào hiệu lực từ tháng 12/2001. Tất cả hàng hoá xuất từ Việt Nam sang Mỹ được hưởng mức thuế quan tối huệ quốc, hay còn gọi là quan hệ thương mại bình thường (NTR) vô điều kiện. Nguyên tắc cơ bản là khi hai bên dành cho nước thứ ba quy chế gì tốt nhất thì cũng phải dành cho bên kia như vậy.

25 năm quan hệ Việt – Mỹ Zing-obama-clinton-1-159418573-4883-9508-1594267929

25 năm quan hệ Việt – Mỹ Zing-obama-clinton-1-159418573-4883-9508-1594267929

Tổng thống Mỹ Bill Clinton (trái) bắt tay người dân Việt Nam từ ban công một tòa nhà đối diện Văn Miếu - Quốc Tử Giám, Hà Nội tháng 11/2000. Ảnh: AP.

Năm 2000, Tổng thống Bill Clinton thăm Việt Nam, đánh dấu lần đầu tiên nguyên thủ Mỹ đến Việt Nam sau chiến tranh. Gia đình ông nhận được sự chào đón nồng nhiệt từ người dân. "Chúng ta không thể thay đổi quá khứ. Điều chúng ta có thể thay đổi là tương lai", ông Clinton phát biểu tại Đại học Quốc gia Hà Nội.
Chiến hạm USS Vandegrift cập bến thành phố Hồ Chí Minh tháng 11/2003, trở thành tàu hải quân đầu tiên của Mỹ đến Việt Nam kể từ khi chiến tranh kết thúc. Đây là hành động mang tính biểu tượng hướng tới việc tăng cường quan hệ quốc phòng giữa hai nước.
Tháng 6/2005, Thủ tướng Phan Văn Khải công du Mỹ, gặp Tổng thống George W. Bush, đánh dấu lần đầu tiên lãnh đạo Việt Nam thăm Nhà Trắng sau chiến tranh. "Sự kiện này cho thấy quan hệ Việt - Mỹ thực sự bước vào giai đoạn phát triển mới", Thủ tướng Phan Văn Khải phát biểu.
Mối quan hệ tiếp tục được vun đắp bằng các chuyến thăm của các lãnh đạo. Ngày 25/7/2013, Chủ tịch nước Trương Tấn Sang gặp Tổng thống Barack Obama trong chuyến công du Mỹ, xác lập quan hệ đối tác toàn diện giữa hai nước. Quan hệ đối tác toàn diện tạo ra các cơ chế hợp tác trên nhiều lĩnh vực, trong đó có chính trị, ngoại giao, thương mại - kinh tế, khoa học - công nghệ, giáo dục - đào tạo, môi trường - y tế, quốc phòng - an ninh, nhân quyền, văn hóa - thể thao, du lịch và giải quyết hậu quả chiến tranh.

25 năm quan hệ Việt – Mỹ 3-43012-1-1594192338-7300-1594267929

25 năm quan hệ Việt – Mỹ 3-43012-1-1594192338-7300-1594267929

Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng (trái) gặp Tổng thống Obama tại Nhà Trắng tháng 7/2015. Ảnh: AFP.

Tháng 7/2015, Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng thăm Mỹ, gặp Tổng thống Obama tại Nhà Trắng, đánh dấu bước phát triển đột phá trong quan hệ hai nước, thể hiện sự tôn trọng thể chế chính trị của nhau. Hai lãnh đạo ra Tuyên bố chung về Tầm nhìn quan hệ Việt - Mỹ.
Năm 2016, Tổng thống Obama thăm Việt Nam ngày 23-25/5, tuyên bố dỡ bỏ hoàn toàn lệnh cấm vận vũ khí với Việt Nam. Ông Obama cho biết động thái này nhằm đảm bảo Hà Nội được tiếp cận với vũ khí cần thiết để tự vệ. Nó cũng thể hiện cam kết của Mỹ nhằm bình thường hóa hoàn toàn quan hệ với Việt Nam, gồm cả quan hệ quốc phòng.
Tháng 11/2017, Tổng thống Trump thăm cấp nhà nước tới Việt Nam và dự Diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC) tại Đà Nẵng. Trong bài phát biểu trước lãnh đạo và doanh nhân các nền kinh tế thành viên (CEO Summit) ở APEC, ông nhắc đến Hai Bà Trưng khi nói về sự tự do, độc lập. "Những người yêu nước, anh hùng trong lịch sử nắm giữ câu trả lời cho những câu hỏi lớn về tương lai và thời đại của chúng ta. Họ nhắc nhở chúng ta là ai, sứ mệnh của chúng ta là gì", ông nói.
"Cùng với nhau, chúng ta có sức mạnh để nâng người dân và thế giới lên những tầm cao mới chưa từng có. Hãy chọn tương lai của lòng yêu nước, thịnh vượng, niềm tự hào chứ không phải nghèo đói hay sự tôi tớ. Hãy chọn một Ấn Độ - Thái Bình Dương tự do, rộng mở", Tổng thống Mỹ nhấn mạnh.
Khi thăm Hà Nội, Tổng thống Trump nói rằng "Việt Nam đã trở thành một điều kỳ diệu của thế giới" và nhấn mạnh Việt - Mỹ gắn kết vì "mục đích chung, lợi ích chung".
Tháng 3/2018, cụm tác chiến tàu sân bay USS Carl Vinson cập Cảng Tiên Sa, Đà Nẵng, đánh dấu lần đầu tiên một tàu sân bay Mỹ thăm Việt Nam trong hơn 40 năm. Giáo sư Carl Thayer, Học viện Quốc phòng Australia, Đại học New South Wales, đánh giá khi đưa tàu sân bay đến Việt Nam, Mỹ muốn khẳng định sẽ duy trì sự hiện diện của hải quân ở Biển Đông. Về phía Việt Nam, Hà Nội cho thấy luôn chào đón Hải quân Mỹ khi lực lượng này đóng góp vào bảo đảm hòa bình và ổn định ở khu vực.
Murray Hiebert, Phó giám đốc Chương trình Nghiên cứu Đông Nam Á tại Trung tâm Nghiên cứu chiến lược quốc tế (CSIS), nhận xét chuyến thăm cho thấy quan hệ Việt - Mỹ đang được cải thiện ở nhiều cấp độ, kể cả lĩnh vực quân sự.
Tháng 2/2019, Tổng thống Trump trở lại Hà Nội để dự hội nghị thượng đỉnh Mỹ - Triều lần hai. Tổng thống Mỹ gửi lời cảm ơn Việt Nam, cảm thấy ấn tượng với sự chuẩn bị cho hội nghị thượng đỉnh dù chỉ trong khoảng thời gian rất ngắn.
Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nhấn mạnh "tổ chức thượng đỉnh Mỹ - Triều đem lại vị thế mới cho đất nước", thể hiện tinh thần tích cực đóng góp vào công việc chung của thế giới.

25 năm quan hệ Việt – Mỹ Pham8535-jpg-1594353957-9576-1594353965

25 năm quan hệ Việt – Mỹ Pham8535-jpg-1594353957-9576-1594353965

Tổng bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng (phải) và Tổng thống Mỹ Trump tại Hà Nội tháng 2/2019. Ảnh: Ngọc Thành.

Sau 25 năm, hợp tác Việt - Mỹ đã "đơm hoa kết trái" trong nhiều lĩnh vực. Kim ngạch thương mại hai chiều Việt - Mỹ tăng từ mức 450 triệu USD năm 1994 lên 77 tỷ USD năm 2019. Trong nhiều năm, Mỹ là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam, còn Việt Nam là một trong những thị trường xuất khẩu có mức tăng trưởng cao nhất của Mỹ.
Trong ba năm qua, lực lượng Tuần duyên Mỹ đã chuyển giao 24 xuồng tuần tra và tàu tuần duyên tải trọng cao USCGC Morgenthau thuộc lớp Hamilton cho Cảnh sát biển Việt Nam. Khi thăm Việt Nam tháng 11/2019, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Mark Esper tuyên bố Mỹ sẽ chuyển giao tàu tuần duyên lớp Hamilton thứ hai cho Việt Nam.
Các sĩ quan Việt Nam đang tiếp tục tham gia chương trình đào tạo quân sự chuyên nghiệp tại các trường tham mưu của Mỹ. Thượng uý Đặng Đức Toại ngày 31/5 trở thành phi công quân sự Việt Nam đầu tiên tốt nghiệp khóa đào tạo trong Chương trình Lãnh đạo Hàng không (ALP) của không quân Mỹ. Thượng úy Toại là một trong hai phi công Việt Nam theo học khóa đào tạo kéo dài 52 tuần với máy bay huấn luyện sơ cấp T-6 Texan II ở Mỹ.
Việt Nam có gần 30.000 sinh viên đang theo học ở Mỹ. Đại học Fulbright Việt Nam, cơ sở giáo dục 100% vốn đầu tư nước ngoài, hoạt động phi lợi nhuận thành lập năm 2016 tại TP HCM, được coi là minh chứng cho sự phát triển sâu rộng của quan hệ song phương.
Trong bối cảnh Covid-19 hoành hành khắp thế giới, Việt - Mỹ cũng hợp tác để chống dịch hiệu quả. Mỹ hôm 17/4 công bố hỗ trợ 4,5 triệu USD cho Việt Nam nhằm ngăn chặn Covid-19. Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ hồi tháng 5 rót 3,9 triệu USD cho chi nhánh tại Việt Nam nhằm hỗ trợ công tác phòng ngừa, chuẩn bị và ứng phó Covid-19.
Hồi tháng 4, Hội Chữ thập đỏ Việt Nam và Hội Cựu du học sinh Việt -Mỹ (VUSAC) tại Hà Nội tặng Mỹ 420.000 khẩu trang. Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo hồi cuối tháng 4 ra tuyên bố cảm ơn các đối tác ASEAN đã hỗ trợ đẩy mạnh cung cấp thiết bị y tế quan trọng cho Mỹ, trong đó có việc Việt Nam đẩy nhanh thủ tục thông quan cho các chuyến bay vận chuyển 2,2 triệu bộ quần áo bảo hộ sang Mỹ.

Trong thông điệp đánh giá quan hệ Việt-Mỹ nhân dịp hai nước sắp kỷ niệm 25 năm thiết lập quan hệ ngoại giao, Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo cam kết ủng hộ một Việt Nam vững mạnh, độc lập. Kể từ sau khi bình thường hóa quan hệ, "Việt Nam và Mỹ đã xây dựng tình hữu nghị dựa trên lợi ích chung, sự tôn trọng lẫn nhau và quyết tâm táo bạo để vượt qua quá khứ, hướng tới tương lai", ông nói.

Tổng số bài gửi : 37480 Age : 86 Registration date : 28/02/2012

Pompeo ca ngợi 'bước tiến lịch sử' quan hệ Việt - Mỹ
Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo cam kết ủng hộ một Việt Nam vững mạnh, độc lập khi hai nước sắp kỷ niệm 25 năm thiết lập quan hệ ngoại giao.

"Năm 2020 đánh dấu 1/4 thế kỷ từ khi Mỹ và Việt Nam thiết lập quan hệ ngoại giao. Đó là một bước tiến mang tính lịch sử. Bước đi trước hết đòi hỏi chúng ta phải đối mặt với di sản chiến tranh đen tối giữa hai nước", Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo nói trong video đăng trên tài khoản Facebook của Đại sứ quán Mỹ tại Việt Nam hôm nay.

Theo Ngoại trưởng Pompeo, hai nước bắt đầu khắc phục hậu quả chiến tranh vào những năm 1980 khi phối hợp để hồi hương hài cốt của quân nhân Mỹ tại Việt Nam và chính thức bình thường hóa quan hệ năm 1995.

Theo Pompeo, kể từ khi bình thường hóa quan hệ, Việt Nam và Mỹ đã xây dựng tình hữu nghị dựa trên lợi ích chung, sự tôn trọng lẫn nhau và quyết tâm táo bạo để vượt qua quá khứ, hướng tới tương lai. "Mỹ tự hào đã và đang đóng góp cho sự phục hồi kinh tế phi thường của Việt Nam", Ngoại trưởng Mỹ nói.

Ngoại trưởng Pompeo đánh giá quan hệ Việt Mỹ nhân dịp hai nước sắp kỷ niệm 25 năm thiết lập quan hệ ngoại giao. Video: Đại sứ quán Mỹ tại Việt Nam.

Theo ông, trong hai thập kỷ qua, thương mại song phương đã tăng trưởng đáng kinh ngạc ở mức 7.000%. Việt Nam hiện là một trong những nền kinh tế phát triển nhanh nhất ở Đông Nam Á, giúp hàng triệu người thoát nghèo và các công ty Mỹ cũng đang tích cực hỗ trợ bằng cách đầu tư hàng tỷ USD vào Việt Nam.
Hoạt động giao lưu nhân dân giữa hai nước được mở rộng, trong đó có lĩnh vực giáo dục với gần 30.000 công dân trẻ Việt Nam đang học tập tại các trường đại học của Mỹ.
"Trong quá khứ chúng ta từng là đối thủ trên chiến trường, nhưng ngày nay hợp tác là nền tảng trong mối quan hệ an ninh giữa hai nước. Dưới thời Tổng thống Donald Trump, tàu sân bay USS Carl Vinson đã đến thăm Đà Nẵng, trở thành tàu sân bay đầu tiên của Mỹ đến thăm Việt Nam kể từ khi chiến tranh kết thúc. Sau khi Mỹ dỡ bỏ lệnh cấm vận vũ khí cách đây ba năm, quân đội hai nước đang cân nhắc tăng cường hợp tác an ninh hơn nữa", ông Pompeo nói.
Theo Ngoại trưởng Mỹ, dù vẫn còn tồn tại nhiều thách thức trong quan hệ, việc hai nước có thể thảo luận một cách trung thực khi xảy ra bất đồng chính là sự xác nhận về tiềm năng của hai bên.
"Nhân dịp kỷ niệm 25 năm quan hệ đối tác vào năm 2020, chúng tôi tái khẳng định cam kết ủng hộ một Việt Nam vững mạnh và độc lập cũng như một khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương hòa bình và thịnh vượng", ông nói.

Huyền Lê

Tổng số bài gửi : 37480 Age : 86 Registration date : 28/02/2012

Quan hệ Việt - Mỹ 'đang mang tầm Đối tác Chiến lược'
Hợp tác Việt - Mỹ đang mang tầm chiến lược, xét trên các khía cạnh kinh tế, an ninh - quốc phòng và mang lại hòa bình, ổn định cho khu vực, các chuyên gia đánh giá.

"So với hợp tác của Việt Nam và các đối tác chiến lược chính thức, hợp tác Việt - Mỹ nhìn chung tương đương. Do đó có thể coi mối quan hệ này thực chất là ở mức Đối tác chiến lược, dù tên gọi hiện là Đối tác toàn diện", Giáo sư Alexander Vuving, Trung tâm nghiên cứu an ninh châu Á - Thái Bình Dương, Mỹ, trao đổi với VnExpress nhân dịp Việt Nam và Mỹ kỷ niệm 25 năm bình thường hoá quan hệ ngoại giao.

Sau ngày 11/7/1995, khi Tổng thống Mỹ Bill Clinton tuyên bố bình thường hóa quan hệ với Việt Nam, chấm dứt nhiều thập kỷ thù địch, quan hệ hai bên đã có nhiều tiến triển vượt trội trên nhiều lĩnh vực.

Về kinh tế, Mỹ trở thành thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam, còn Việt Nam là một trong những thị trường xuất khẩu có mức tăng trưởng cao nhất của Mỹ. Kim ngạch thương mại hai chiều tăng vọt từ mức 450 triệu USD năm 1994 lên 77 tỷ USD năm 2019.

25 năm quan hệ Việt – Mỹ 5-8046-1594459274

25 năm quan hệ Việt – Mỹ 5-8046-1594459274

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc (trái) và Tổng thống Mỹ Donald Trump gặp nhau ở Hà Nội ngày 27/2/2019. Ảnh: AFP.

Hợp tác an ninh, quốc phòng, giữa hai nước, đặc biệt là trong lĩnh vực an ninh hàng hải, phát triển mạnh mẽ trong 25 năm qua. Mỹ năm 2016 dỡ bỏ hoàn toàn lệnh cấm vận vũ khí với Việt Nam và đã chuyển giao tàu tuần duyên USCGC Morgenthau cho Cảnh sát Biển Việt Nam, đồng thời lên kế hoạch chuyển giao tiếp tàu tuần tra thứ hai.

Mỹ cũng tăng cường đào tạo nhân lực cho Việt Nam với chương trình huấn luyện phi công. Cuối tháng 5/2019, Thượng uý Đặng Đức Toại trở thành phi công quân sự Việt Nam đầu tiên tốt nghiệp khóa đào tạo trong Chương trình Lãnh đạo Hàng không (ALP) của không quân Mỹ.

Nhóm tác chiến tàu sân bay USS Carl Vinson năm 2018 cập cảng Tiên Sa, Đà Nẵng, đánh dấu lần đầu tiên một tàu sân bay Mỹ thăm Việt Nam trong hơn 40 năm. Hồi tháng 3, tàu sân bay USS Theodore Roosevelt của hải quân Mỹ tiếp tục đến thăm Việt Nam.

Giáo sư Vuving cho biết thỏa thuận cử tàu sân bay tới thăm Việt Nam được đưa ra từ thời chính quyền Obama và vẫn được duy trì, coi trọng thời Trump, cho thấy ý nghĩa mang tính biểu tượng rất lớn về sự gia tăng hợp tác quốc phòng của hai bên, đặc biệt là sự tương đồng lợi ích tại khu vực Biển Đông. Các chuyến thăm cũng có thể là bước thăm dò để tiến tới thoả thuận Việt Nam cho phép tàu sân bay Mỹ tiếp cận một số cảng thường xuyên hơn.

"Nếu tàu chiến và máy bay Mỹ có thể thường xuyên tiếp cận một số vị trí chiến lược ven Biển Đông của Việt Nam và Philippines, Trung Quốc sẽ mất dần lợi thế của các đảo nhân tạo mà Bắc Kinh bồi đắp trái phép ở vùng biển này", ông Vuving nói.

Trung Quốc trong nhiều năm qua đã cải tạo, quân sự hóa phi pháp các đảo nhân tạo ở Biển Đông và tăng cường các hoạt động đòi chủ quyền trái luật pháp quốc tế ở khu vực này. Hải quân Mỹ đã thường xuyên tiến hành các cuộc tuần tra tự do hàng hải và diễn tập trên Biển Đông nhằm thách thức yêu sách chủ quyền phi lý của Trung Quốc.

Một điểm nổi trội nữa trong quan hệ Việt - Mỹ là các chuyến thăm cấp cao nhộn nhịp trong 5 năm qua, không chỉ mang ý nghĩa với hợp tác song phương mà còn mang thông điệp lớn với khu vực. Tháng 7/2015, Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng lần đầu đến thăm chính thức Mỹ, gặp Tổng thống Obama tại Nhà Trắng. Gần một năm sau, Tổng thống Obama đến thăm Việt Nam.

Tháng 5/2017, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc trở thành lãnh đạo Đông Nam Á đầu tiên đến thăm Mỹ sau khi Tổng thống Donald Trump nhậm chức. Tổng thống Trump sau đó đến Việt Nam dự Diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC) năm 2017 và trở lại vào năm 2019 để gặp thượng đỉnh với lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un tại Hà Nội.

Theo Giáo sư Vuving, thành tựu lớn nhất trong quan hệ Việt - Mỹ 25 năm qua là chuyển từ thù thành bạn. Đây là kết quả của cả một quá trình không chóng vánh, cũng không hoàn toàn suôn sẻ. Ông Vuving cho rằng quan hệ hai nước chỉ thực sự bình thường hoá khi Mỹ tuyên bố bãi bỏ lệnh cấm bán vũ khí sát thương cho Việt Nam vào 2016.

"Điều thú vị là ở Mỹ, nhiều người trong chính giới đang coi Việt Nam như một đồng minh chiến lược quan trọng ở châu Á. Điều này tương phản với tình hình cách đây 25 năm, khi nhiều chính khách Mỹ coi Việt Nam là một nước thù địch", ông nói.

Là người quan sát hợp tác Việt - Mỹ lâu năm, Giáo sư Carl Thayer, Học viện Quốc phòng Australia, Đại học New South Wales, cho rằng thành quả lớn nhất của hai nước đến nay là thiết lập được khuôn khổ Đối tác Toàn diện từ năm 2013.

"Khuôn khổ này bao trùm 9 lĩnh vực hợp tác và mở ra cơ chế họp ngoại trưởng hàng năm để đánh giá tiến triển và đưa ra các mục tiêu mới", Thayer nói.

Việt - Mỹ giải toả được nghi vấn về người Mỹ mất tích sau chiến tranh (MIA), từng là "nút thắt" trong tiến trình bình thường hoá quan hệ hai bên. Hiện Việt Nam đã hỗ trợ tìm kiếm được 770 hài cốt lính Mỹ mất tích. Hai cựu thù cũng chung tay giải quyết vấn đề chất độc da cam dioxin, khi Mỹ tài trợ để Việt Nam hỗ trợ các nạn nhân và tẩy độc sân bay Đà Nẵng, Biên Hoà.

25 năm quan hệ Việt – Mỹ 5563187048a-Tong-bi-thu-Chu-ti-9397-4561-1594429461

25 năm quan hệ Việt – Mỹ 5563187048a-Tong-bi-thu-Chu-ti-9397-4561-1594429461

Tổng bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng (phải) và Tổng thống Mỹ Trump tại Hà Nội tháng 2/2019. Ảnh:Ngọc Thành.

Giáo sư Thayer cho biết ở phạm vi lớn hơn, các tài liệu chính về quốc phòng - an ninh được chính quyền Trump phê chuẩn như Chiến lược an ninh quốc gia Mỹ, Chiến lược Quốc phòng quốc gia Mỹ và Chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, đều coi Việt Nam là đối tác chiến lược ưu tiên ở khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương. Mỹ đã tăng cường hỗ trợ Việt Nam để nâng cao năng lực và nhận thức để góp phần bảo đảm an ninh trên biển. Về phía mình, Việt Nam ủng hộ các chiến dịch tuần tra tự do hàng hải và đóng góp của hải quân Mỹ với hòa bình, ổn định và an ninh khu vực.

"Chính các hành động của Trung Quốc đã khiến lợi ích chiến lược của các nước trở nên tương đồng trong việc duy trì ổn định và hoà bình trên biển ở Đông Nam Á", giáo sư Thayer nói.

Trong bối cảnh Mỹ và Trung Quốc đang gia tăng cạnh tranh chiến lược, Giáo sư Vuving cho rằng áp lực "chọn bên" đối với các quốc gia trong khu vực sẽ ngày càng tăng.

"Do đặc điểm về vị trí địa chính trị và kinh nghiệm lịch sử khác nhau, một số nước ASEAN sẽ ngả về phía Trung Quốc, một số ngả về Mỹ, số khác sẽ uốn lượn như cây tre, tuỳ thời thế và tình hình bên trong", Vuving nhận định.

Giáo sư Thayer đánh giá Việt Nam đã nỗ lực để tránh chọn bên bằng 4 phương cách chính. Theo đó, Hà Nội thông qua các chính sách đối nội và đối ngoại giúp tăng cường sự ổn định của hệ thống chính trị và thống nhất quốc gia. Việt Nam dần trở nên tự lực trong quốc phòng, thông qua hiện đại hoá lực lượng vũ trang. Hà Nội thiết lập quan hệ đối tác chiến lược với 14 đối tác chính để đa dạng hoá và đa phương hoá quan hệ ngoại giao, không bị phụ thuộc vào bên nào. Cuối cùng, Việt Nam đóng vai trò quan trọng trong tăng cường đoàn kết và vai trò trung tâm của ASEAN trong các vấn đề an ninh khu vực.

Trong bối cảnh thế giới chao đảo vì Covid-19, ông Vuving cho rằng một số nước, đặc biệt là Mỹ, Anh, Pháp, Nhật Bản, Ấn Độ, Australia, đã thấy rõ "sự phụ thuộc chết người" vào thị trường Trung Quốc và quyết tâm thay đổi điều này.

Mỹ đã khởi xướng sáng kiến Mạng lưới Thịnh vượng kinh tế (Economic Prosperity Network) trong khu vực để cắt bỏ sự lệ thuộc vào thương mại của Trung Quốc. Mỹ cũng đề xuất mở rộng Bộ Tứ, gồm 4 nước Mỹ, Nhật, Ấn, Australia, mời thêm Việt Nam, Hàn Quốc và New Zealand tham gia. Với hai sáng kiến này, Việt Nam là một trong 6 nước trong khu vực được Mỹ tham khảo ý kiến đầu tiên và đặt nhiều kỳ vọng để chuyển hướng chuỗi cung ứng toàn cầu.

Trên khía cạnh địa chính trị, khi Trung Quốc gia tăng gây hấn ở châu Á, ông Vuving cho rằng Mỹ đã có những động thái phản đối mạnh hơn trước, thể hiện sự đoàn kết với các nước bị bắt nạt. Washington đã gửi Công thư đến Liên Hợp Quốc, phản đối yêu sách "Đường lưỡi bò" Trung Quốc đơn phương đưa ra, điều hai tàu sân bay cùng diễn tập trên Biển Đông khi Trung Quốc tập trận trái phép ở Hoàng Sa.

Giáo sư Vuving cho rằng hợp tác Việt - Mỹ trong thời gian tới sẽ có những bước tiến mạnh mẽ trong chuyển hướng chuỗi cung ứng hàng hoá và an ninh quốc phòng ở Biển Đông.

Đề cập đến tương lai quan hệ Việt - Mỹ, giáo sư Thayer kỳ vọng hai nước khôi phục thảo luận để đạt được khuôn khổ Đối tác Chiến lược vào 2021. Điều này có thể khả thi sau khi Mỹ tiến hành bầu cử tổng thống vào tháng 11, Việt Nam cũng tổ chức Đại hội Đảng lần thứ 13 vào đầu năm sau.

Theo Thayer, dù Tổng thống Mỹ tiếp theo là Trump hay ứng viên Joe Biden của đảng Dân chủ, Mỹ sẽ vẫn tiếp tục coi Việt Nam là một đối tác chiến lược quan trọng ở khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, trong bối cảnh Washington sẽ tăng cường nỗ lực để giữ cho Biển Đông "mở và tự do".

Đồng tình với nhận định này, Giáo sư Vuving đánh giá bất cứ đại diện của đảng nào, Dân chủ hay Cộng hòa, giành chiến thắng, quan hệ giữa Mỹ với Việt Nam cũng sẽ được thúc đẩy mạnh mẽ.

"Tầm quan trọng của Việt Nam đối với Mỹ đã là sự đồng thuận lưỡng đảng. Lẽ ra hai nước đã nâng cấp quan hệ lên Đối tác Chiến lược vào cuối 2019, và có thể điều này sẽ được hiện thực hoá sau khi Covid-19 qua đi", ông Vuving nói.

» Các ngày lễ âm lịch quan trọng cho 10 năm
» "Năm năm vàng son 1955-60" của Việt Nam Cộng Hòa
» Việt Sử Giai Thoại - Tập 5 - Nguyễn Khắc Thuần
» Thử tài quan sát
» Công Hạnh Của Bồ Tát Quan Thế Âm