Chức Cẩm Hồi Văn - Tô Huệ

Tô Huệ sống vào đời nhà Tần, có chồng là Ðậu Thao đi thú phương xa. Lâu ngày nhớ chồng, nàng làm một bài thơ, thêu lên bức gấm, dâng vua để xin cho chồng về. Bài thơ không viết từ trên xuống dưới, từ phải sang trái như lối thông thường mà bố trí thành 32 ô vuông, đặt tréo. Trong 32 ô vuông có 33 chữ lớn, còn các chữ nhỏ thì thêu ở cạnh các ô vuông.



Vua không đọc được. Quần thần và các bậc thức giả thời bấy giờ cũng không đọc được bức gấm thêu chữ này, không hiểu ý nghĩa của nó ra sao nên phải triệu tác giả đến đọc cho vua nghe. Vua nghe thơ hay, thấy lạ, cảm tấm lòng của nàng chinh phụ thương chồng, lại phục tài nữ công của nàng nên tha cho Ðậu Thao trở về.

Dưới đây là phần phiên âm :

CHỨC CẨM HỒI VĂN

Quân thừa Hoàng chiếu yên biên thứ
Tống quân viễn biệt hà kiều lộ
Hàm bi, yểm lệ, tặng quân ngôn
Mạc vong ân tình tiện trường khứ

Hà kỳ nhất khử âm tín đoạn
Ức thiếp bình vi xuân bất noãn
Quỳnh dao giai hạ bích đài không
San hô trướng lý hồng trần mãn

Thứ thời đạo biệt mỗi kinh hồn
Tương tâm hà thác cánh phùng quân.
Nhất tâm nguyện tác thương hải nguyệt
Nhất tâm nguyện tác lãnh đầu vân

Lãnh vân tuế tuế phùng phu diện
Hải nguyệt niên niên chiếu đắc biên
Phi lai phi khứ đáo quân bàng
Thiên lý vạn lý dao tương kiến

Thiều thiều lộ viễn, quan san cách
Hận quân tái ngoại trường vi khách
Thử thời tương biệt lô diệp hoàng
Thuỳ tín kỷ kinh mai hoa bạch

Bách hoa tán loạn phùng xuân tảo.
Xuân ý thôi nhân hướng thuỳ đạo
Thuỳ dương tảo địa vị quân phan
Lạc hoa mãn địa vô nhân tảo

Ðình tiên xuân thảo chinh phân phương
Bảo đắc Tần trang hướng hoạ đường
Vị quân đàn đắc Giang Nam khúc
Phụ ký tình thâm đáo Sóc phương

Sóc phương thiều đệ sơn hạ việt
Vạn lý âm thư trường đoạn tuyệt
Ngân trang chẩm thượng lệ triêm y
Kim lũ la thường hoa giai liệt

Tam xuân hồng nhạn độ giang thanh
Thử thị ly nhân đoạn trường tình
Tranh huyền vị đoạn, trường tiên đoạn
Oán kết tiên thành, khúc vị thành

Quân kim ức thiếp trong thư san
Thiếp diệc tư quân bất tạm nhàn
Chức tương nhất bản hiến Thiên Tử
Nguyện phóng nhi phu cập tảo hoàn

Bài này đã được một số danh nho dịch sang tiếng Việt , bản dịch gần sát với nguyên bản và bay bướm cũng với số lượng là 280 chữ, đáng kể là của Hoàng Quang, một danh nho đời Lê thế kỷ 18. tiến sĩ Ngô Thế Vinh đời Tự Ðức thế kỷ 19 và của một ông tiến sĩ Hồ Ðắc thế kỷ 20 .

Bài thơ thất ngôn cổ phong này gồm tất cả 280 chữ. Ðoạn cuối bài thơ là nét chữ lớn, nằm trong 32 ô vuông, mỗi ô một chữ, riêng ô chính giữa có hai chữ: Thiên tử. Tại sao lại có chữ lớn và chữ nhỏ ? Có lẽ Tô Huệ muốn gây sự chú ý của Ðức Vua vì mấy câu chữ lớn chính là cốt lõi của bài thơ nói lên cái ý tha thiết xin cho chồng về.

Bài thơ đã được chính Tô Huệ là tác giả đọc ra được ghi lại nhưng hướng dẫn để đọc được bài thơ như vậy thì nhiều người nói rất mơ hồ như là đọc từ bên trái, ngang ngoài biên, đọc xuống hàng biên bên phải lại đọc ngược lên, theo lối chữ chi...

Quả thất là rối rắm và khó khăn là không biết rõ, không biết bắt đầu từ đâu và kết thúc chỗ nào cho nên không ai đọc được ngoài chính tác giả nhưng khi khám phá ra được cách đọc và bắc đầu từ đâu của bức chử trên gấm mới biết được đó là một bài thơ rất độc đáo.

Ðọc được bài thơ thì mới chỉ cảm nhận được cái hay, cái chất thơ, cái nỗi lòng của Tô Huệ đối với chồng, nỗi lòng của một thiếu phụ mòn mõi đợi chồng, bức thông điệp tình yêu và nỗi nhớ nhung mà Tô Huệ gởi cho chồng đang ở ngoài biên cương.

Trước hết là bản dịch nghĩa của nhà thơ Tô Kiều Ngân chép ra để các bạn tham khảo :

Chàng vâng chiếu vua đi đồn trú nơi biên cương
Tiễn chàng qua cầu, đường xa thăm thẳm
Ngậm sầu, ngăn lệ, trao chàng mấy lời
Ðừng quên tình này dù xa cách
Một ra đi tin tức đành vắng bặt
Phòng không của thiếp xuân về chẳng ấm
Dưới thềm hoa rêu đã phủ xanh
San hô màng trướng đầy buị bám
Buổi ấy chia tay lòng khiếp hãi nhường bao
Lo làm sao cho gặp lại được chàng
Xin được làm ánh trăng nơi biễn xanh
Xin được làm mây lạnh trên đầu núi
Mây lạnh năm năm còn thấy được mặt chàng
Trăng biễn năm năm còn soi dấu biên cương (nơi chàng ở)
Bay đi bay lại còn đến được gần chàng
Thăm thẳm đường xa, núi non cách trở
Giận chàng còn mãi làm người khách nơi biến tái
Buổi ấy xa nhau lá hoa lau úa vàng
Ai tin bây giờ hoa mai đã trắng xóa
Hoa nghiêng ngã gặp mùa xuân sớm
Nỗi niểm xuân xui khó nói ra
Thùy dương rụng lá cũng vì chàng
Hoa rơi đầy đất ai người quét
Trước sân cỏ xuân tỏa mùi thơm
Ôm đàn Tần Tranh ra phòng họa
Vì chàng đàn trọn khúc Giang Nam
Gửi gắm tình này về phương Bắc
Phương Bắc sông núi xa xôi thăm thẳm
Vạn dặm tin chàng dứt hẳn rồi
Vật trang sức trên gối , nước mắt em thấm áo
Áo thêu vàng, lụa vẽ hoa cũng từng chịu ủ ê
Ba xuân hồng nhạn kêu qua sông
Cũng giống nỗi đau đứt ruột của một người xa cách
Ðàn chưa dứt mà lòng dứt trước
Oán kết rồi, đàn vẫn chưa rồi
Chàng nhớ em tình nặng như núi non
Em cũng nhớ chàng chẳng lúc nào khuây khỏa
Dệt bức gấm này cúi dâng Thiên tử
Xin cho chồng con được sớm trở về


Ðây là bản dịch thơ của tiến sĩ Ngô Thế Vinh :


Chàng vâng chiếu ra ngoài biên thứ
Thiếp đưa chàng kiều lộ xa xa
Mây lời tặng những châu sa
Tình ân ái ấy biết là nhớ không

Sao một phút tin hồng văng vẳng
Chốn chinh vi xuân chẳng ấm nồng
Dưới thềm lỗ chỗ rêu phong
Trong màng ngang dọc bụi hồng sương che

Khi tống biệt hồn kia kinh hãi
Biết làm sao cho gặp lại cùng
Ước gì như nguyệt bể đông
Ước gì như thể mây hồng đầu non

Mây non nọ may còn một thấy
Trăng bể kia soi dậy một phương
Những mong lại được gặp chàng
Dẫu nghìn muôn dặm rõ đường tương thân

Ðường thăm thẳm mấy lâu xa cách
Giận chàng còn làm khách ải quan
Ngày đi lư diệp mới vàng
Bây giờ đã mấy mai tàn trắng bông

Mai tán loạn gặp cùng xuân mới
Nỗi xuân riêng khôn nói cho ra
Vì chàng nên lá dương tà
Hoa rơi man mác ai là tảo nhân

Trước sân những cỏ xuân thơm nức
Ôm đàn tranh ra trước hoạ đường
Khúc Giang Nam gẩy vì chàng
Ðem tình cho đến sóc phương cõi ngoài

Ngoài phương sóc xa xôi thăm thẳm
Bức âm thư nghìn dặm thấy đâu
Pha phôi áo lệ gối sầu
Dưới thềm hoa lá cùng mầu nở ra

Qua sông ấy tiếng gà xao xác
Nỗi ly nhân trường đoạn khác đâu
Ðàn chưa rối ruột đã sầu
Cho nên một khúc cung sau chưa tròn

Chàng nhớ thiếp như non tình nặng
Thiếp nhớ chàng cũng chẳng tạm khuây
Hồi văn một bức thư này
Nhi phu xin sớm kíp ngày khởi qui

Khi nghiên cứu cấu trúc của bài Chức Cẫm Hồi Văn mới thấy hết cái cách chơi của người xưa quả thực là tuyệt diệu, một lối chơi thật tao nhã có một không hai mà đã trên 2000 năm nay cũng chưa có kẻ hậu sinh nào giải mã được cái bí quyết, cái bí mật cũng như bức thông điệp này gởi đến cho vua mà khi nhà vua cầm bức gấm lên thì chỉ thấy trước mắt mình chỉ có một chữ THIÊN TỬ nằm ở trung tâm vũ trụ, tất cả các chữ còn lại đều đọc được hết, nhưng toàn thể 280 chữ ấy nói cái gì ? thì Hoàng đế và cả quần thần học sĩ uyên bác cũng chỉ nhìn nó như một lời thách đố, sức mạnh, vũ lực, gươm giáo, quân sĩ và tiền bạc, chức tước đã phải ngậm ngùi trước một câu đố hiểm hóc của một người đàn bà thông minh là Tô Huệ này.

Một bản thông điệp có trong tay, mà không ai giải mã được, trong kết cấu của bài Chức Cẩm Hồi Văn có ẩn chứa một điều bí mật ở những con chữ to nằm trong 32 ô. Nếu là Dụng Hồi văn thể kiêm liên hoàn, với 280 chữ thành 40 câu thơ, mỗi câu 7 chữ thì có thể đọc lên đến 1600 bài thơ và nếu là bình trắc lục vận độc thành thất ngôn, ngũ ngôn hay theo các con chữ 280 mà xếp thì có thể lên đến cả chục triệu bài thơ, một chương trình cho máy vi tính có thể xữ lý để in ra mấy chục triệu bài Chức Cẫm Hồi Văn đó .

Trong lịch sư chơi chữ của văn học Việt Nam thì khó có ai qua mặt được vua Thiệu Trị, ông để lại cho đời hai câu đố : Vũ Trung Sơn Thủy (Cảnh Trong Mưa), Phước Viên Văn Hội Lương Dạ Mạn Ngâm (đêm thơ ở Phước Viên). Ðó là một trận đồ bát quái có 56 chữ, ứng với một bài thơ thất ngôn bát cú được khảm xà cừ. Trên câu đố có ghi lời dặn cách đọc bên cạnh bài thơ. Theo chỉ dẫn của Vua đọc theo hai lối hồi văn kiêm liên hoàn, theo thể thất và ngũ ngôn sẽ được 64 bài, sau này có ông tiến sĩ Hồ Ðắc có bài thơ Trăng Ðêm đọc được 96 bài và gần đây có một ông tú ở Quang Trung, Bình Ðịnh có một bài thất ngôn bát cú đọc được 128 bài .

Xin chép ra đây bài dịch thơ của ông tiến sĩ Hồ Ðắc làng An Truyền ở Thừa Thiên, vì bài dịch này có các chữ và nghĩa gần giống và sát nghĩa nhất của Tô Huệ trong 33 con chữ, đặc biệt là chữ VUA nằm ở vị trí số 273 chữ VỀ nằm ở vi trí 280.

Bản dịch thơ của ông tiến sĩ Hồ Ðắc :


Chàng lảnh chiếu, dẹp yên ngoài cỏi
Tiễn đưa người tới lối cầu sông
Ngậm buồn, ngăn lệ. Nhũ cùng
Dù xa cách mấy cũng đừng quên nhau

Từ dạo ấy tin đâu vắng vẽ
Ðể phòng the lạnh lẻo đêm xuân
Trước thềm rêu phủ xanh dần
Trong màn bụi bám mấy lần nào hay

Buổi chia tay lòng đầy kinh hãi
Biết làm sao gặp lại chàng ơi
Xin làm biển nọ trăng soi
Xin làm mây lạnh trên đoài non xa

Mây lạnh đó năm qua còn thấy
Biển năm năm trăng trẩy biên cương
Tới lui trăng vẫn bên chàng
Nghìn trùng vạn dặm có nhường thấy chăng ?

Ðường thăm thẳm quan sơn cách trở
Hận vì chàng sao ở quá lâu
Ngày đi vàng cánh hoa lau
Mà chừ trắng xóa cả màu bạch mai

Hoa nghiêng ngã gặp ngày xuân sớm
Nỗi niềm xuân biết ngỏ cùng ai
Thùy dương lá rụng chàng ơi
Hoa rơi ngập đất ai người quét đây

Trước sân đầy cỏ xuân thơm ngát
Chốn họa đường ôm chiếc Tần Tranh
Giang Nam dạo khúc vì chàng
Gởi tình em đến Bắc Phương cỏi ngoài

Nơi phương Bắc xa xôi vời vợi
Vạn dặm đường tin tới hay không ?
Gối, khăn lệ đẫm từng dòng
Áo vàng, lụa vẽ hoa cùng rưng rưng

Ba xuân đến, qua sông tiếng nhạn
Khác chi người xa bạn người ơi
Ruột đứt, đàn vẫn còn hoài
Ðàn chưa trọn khúc, đau nay đã thành

Chàng nhớ thiếp nặng tình như núi
Thiếp nhớ chàng khôn nỗi nào khuây
Cúi dâng một bức gấm này
Vua tha chàng sớm được quay trở về


Xin vẽ tặng các bạn một sơ đồ hướng dẫn cách đọc bài hồi văn này. Cũng xin đăng nguyên văn bằng chữ Hán để tiện việc đối chiếu. Bản chữ Hán này chúng tôi cho in theo bản tìm được ở nhà của nhà thơ Việt Trang tại Ðà Lạt. Chúng tôi đã chụp lại.

Shiroi đã viết:

Ðiều Bí Ẩn Trong Bài Chức Cẩm Hồi Văn Của Tô Huệ
Cách Đây Hơn 2000 Năm

Hồ Đắc Duy

Tô Huệ sống vào đời nhà Tần, có chồng là Ðậu Thao đi thú phương xa. Lâu ngày nhớ chồng, nàng làm một bài thơ, thêu lên bức gấm, dâng vua để xin cho chồng về. Bài thơ không viết từ trên xuống dưới, từ phải sang trái như lối thông thường mà bố trí thành 32 ô vuông, đặt tréo. Trong 32 ô vuông có 33 chữ lớn, còn các chữ nhỏ thì thêu ở cạnh các ô vuông.



Vua không đọc được. Quần thần và các bậc thức giả thời bấy giờ cũng không đọc được bức gấm thêu chữ này, không hiểu ý nghĩa của nó ra sao nên phải triệu tác giả đến đọc cho vua nghe. Vua nghe thơ hay, thấy lạ, cảm tấm lòng của nàng chinh phụ thương chồng, lại phục tài nữ công của nàng nên tha cho Ðậu Thao trở về.

Dưới đây là phần phiên âm :

CHỨC CẨM HỒI VĂN

Quân thừa Hoàng chiếu yên biên thứ
Tống quân viễn biệt hà kiều lộ
Hàm bi, yểm lệ, tặng quân ngôn
Mạc vong ân tình tiện trường khứ

Hà kỳ nhất khử âm tín đoạn
Ức thiếp bình vi xuân bất noãn
Quỳnh dao giai hạ bích đài không
San hô trướng lý hồng trần mãn

Thứ thời đạo biệt mỗi kinh hồn
Tương tâm hà thác cánh phùng quân.
Nhất tâm nguyện tác thương hải nguyệt
Nhất tâm nguyện tác lãnh đầu vân

Lãnh vân tuế tuế phùng phu diện
Hải nguyệt niên niên chiếu đắc biên
Phi lai phi khứ đáo quân bàng
Thiên lý vạn lý dao tương kiến

Thiều thiều lộ viễn, quan san cách
Hận quân tái ngoại trường vi khách
Thử thời tương biệt lô diệp hoàng
Thuỳ tín kỷ kinh mai hoa bạch

Bách hoa tán loạn phùng xuân tào.
Xuân ý thôi nhân hướng thuỳ đạo
Thuỳ dương tảo địa vị quân phan
Lạc hoa mãn địa vô nhân tảo

Ðình tiên xuân thảo chinh phân phương
Bảo đắc Tần trang hướng hoạ đường
Vị quân đàn đắc Giang Nam khúc
Phụ ký tình thâm đáo Sóc phương

Sóc phương thiều đệ sơn hạ việt
Vạn lý âm thư trường đoạn tuyệt
Ngân trang chẩm thượng lệ triêm y
Kim lũ la thường hoa giai liệt

Tam xuân hồng nhạn độ giang thanh
Thử thị ly nhân đoạn trường tình
Tranh huyền vị đoạn, trường tiên đoạn
Oán kết tiên thành, khúc vị thành

Quân kim ức thiếp trong thư san
Thiếp diệc tư quân bất tạm nhàn
Chức tương nhất bản hiến Thiên Tử
Nguyện phóng nhi phu cập tảo hoàn

Bài này đã được một số danh nho dịch sang tiếng Việt , bản dịch gần sát với nguyên bản và bay bướm cũng với số lượng là 280 chữ, đáng kể là của Hoàng Quang, một danh nho đời Lê thế kỷ 18. tiến sĩ Ngô Thế Vinh đời Tự Ðức thế kỷ 19 và của một ông tiến sĩ Hồ Ðắc thế kỷ 20 .

Bài thơ thất ngôn cổ phong này gồm tất cả 280 chữ. Ðoạn cuối bài thơ là nét chữ lớn, nằm trong 32 ô vuông, mỗi ô một chữ, riêng ô chính giữa có hai chữ: Thiên tử. Tại sao lại có chữ lớn và chữ nhỏ ? Có lẽ Tô Huệ muốn gây sự chú ý của Ðức Vua vì mấy câu chữ lớn chính là cốt lõi của bài thơ nói lên cái ý tha thiết xin cho chồng về.

Bài thơ đã được chính Tô Huệ là tác giả đọc ra được ghi lại nhưng hướng dẫn để đọc được bài thơ như vậy thì nhiều người nói rất mơ hồ như là đọc từ bên trái, ngang ngoài biên, đọc xuống hàng biên bên phải lại đọc ngược lên, theo lối chữ chi...

Quả thất là rối rắm và khó khăn là không biết rõ, không biết bắt đầu từ đâu và kết thúc chỗ nào cho nên không ai đọc được ngoài chính tác giả nhưng khi khám phá ra được cách đọc và bắc đầu từ đâu của bức chử trên gấm mới biết được đó là một bài thơ rất độc đáo.

Ðọc được bài thơ thì mới chỉ cảm nhận được cái hay, cái chất thơ, cái nỗi lòng của Tô Huệ đối với chồng, nỗi lòng của một thiếu phụ mòn mõi đợi chồng, bức thông điệp tình yêu và nỗi nhớ nhung mà Tô Huệ gởi cho chồng đang ở ngoài biên cương.

Trước hết là bản dịch nghĩa của nhà thơ Tô Kiều Ngân chép ra để các bạn tham khảo :

Chàng vâng chiếu vua đi đồn trú nơi biên cương
Tiễn chàng qua cầu, đường xa thăm thẳm
Ngậm sầu, ngăn lệ, trao chàng mấy lời
Ðừng quên tình này dù xa cách
Một ra đi tin tức đành vắng bặt
Phòng không của thiếp xuân về chẳng ấm
Dưới thềm hoa rêu đã phủ xanh
San hô màng trướng đầy buị bám
Buổi ấy chia tay lòng khiếp hãi nhường bao
Lo làm sao cho gặp lại được chàng
Xin được làm ánh trăng nơi biễn xanh
Xin được làm mây lạnh trên đầu núi
Mây lạnh năm năm còn thấy được mặt chàng
Trăng biễn năm năm còn soi dấu biên cương (nơi chàng ở)
Bay đi bay lại còn đến được gần chàng
Thăm thẳm đường xa, núi non cách trở
Giận chàng còn mãi làm người khách nơi biến tái
Buổi ấy xa nhau lá hoa lau úa vàng
Ai tin bây giờ hoa mai đã trắng xóa
Hoa nghiêng ngã gặp mùa xuân sớm
Nỗi niểm xuân xui khó nói ra
Thùy dương rụng lá cũng vì chàng
Hoa rơi đầy đất ai người quét
Trước sân cỏ xuân tỏa mùi thơm
Ôm đàn Tần Tranh ra phòng họa
Vì chàng đàn trọn khúc Giang Nam
Gửi gắm tình này về phương Bắc
Phương Bắc sông núi xa xôi thăm thẳm
Vạn dặm tin chàng dứt hẳn rồi
Vật trang sức trên gối , nước mắt em thấm áo
Áo thêu vàng, lụa vẽ hoa cũng từng chịu ủ ê
Ba xuân hồng nhạn kêu qua sông
Cũng giống nỗi đau đứt ruột của một người xa cách
Ðàn chưa dứt mà lòng dứt trước
Oán kết rồi, đàn vẫn chưa rồi
Chàng nhớ em tình nặng như núi non
Em cũng nhớ chàng chẳng lúc nào khuây khỏa
Dệt bức gấm này cúi dâng Thiên tử
Xin cho chồng con được sớm trở về


Ðây là bản dịch thơ của tiến sĩ Ngô Thế Vinh :


Chàng vâng chiếu ra ngoài biên thứ
Thiếp đưa chàng kiều lộ xa xa
Mây lời tặng những châu sa
Tình ân ái ấy biết là nhớ không

Sao một phút tin hồng văng vẳng
Chốn chinh vi xuân chẳng ấm nồng
Dưới thềm lỗ chỗ rêu phong
Trong màng ngang dọc bụi hồng sương che

Khi tống biệt hồn kia kinh hãi
Biết làm sao cho gặp lại cùng
Ước gì như nguyệt bể đông
Ước gì như thể mây hồng đầu non

Mây non nọ may còn một thấy
Trăng bể kia soi dậy một phương
Những mong lại được gặp chàng
Dẫu nghìn muôn dặm rõ đường tương thân

Ðường thăm thẳm mấy lâu xa cách
Giận chàng còn làm khách ải quan
Ngày đi lư diệp mới vàng
Bây giờ đã mấy mai tàn trắng bông

Mai tán loạn gặp cùng xuân mới
Nỗi xuân riêng khôn nói cho ra
Vì chàng nên lá dương tà
Hoa rơi man mác ai là tảo nhân

Trước sân những cỏ xuân thơm nức
Ôm đàn tranh ra trước hoạ đường
Khúc Giang Nam gẩy vì chàng
Ðem tình cho đến sóc phương cõi ngoài

Ngoài phương sóc xa xôi thăm thẳm
Bức âm thư nghìn dặm thấy đâu
Pha phôi áo lệ gối sầu
Dưới thềm hoa lá cùng mầu nở ra

Qua sông ấy tiếng gà xao xác
Nỗi ly nhân trường đoạn khác đâu
Ðàn chưa rối ruột đã sầu
Cho nên một khúc cung sau chưa tròn

Chàng nhớ thiếp như non tình nặng
Thiếp nhớ chàng cũng chẳng tạm khuây
Hồi văn một bức thư này
Nhi phu xin sớm kíp ngày khởi qui

Khi nghiên cứu cấu trúc của bài Chức Cẫm Hồi Văn mới thấy hết cái cách chơi của người xưa quả thực là tuyệt diệu, một lối chơi thật tao nhã có một không hai mà đã trên 2000 năm nay cũng chưa có kẻ hậu sinh nào giải mã được cái bí quyết, cái bí mật cũng như bức thông điệp này gởi đến cho vua mà khi nhà vua cầm bức gấm lên thì chỉ thấy trước mắt mình chỉ có một chữ THIÊN TỬ nằm ở trung tâm vũ trụ, tất cả các chữ còn lại đều đọc được hết, nhưng toàn thể 280 chữ ấy nói cái gì ? thì Hoàng đế và cả quần thần học sĩ uyên bác cũng chỉ nhìn nó như một lời thách đố, sức mạnh, vũ lực, gươm giáo, quân sĩ và tiền bạc, chức tước đã phải ngậm ngùi trước một câu đố hiểm hóc của một người đàn bà thông minh là Tô Huệ này.

Một bản thông điệp có trong tay, mà không ai giải mã được, trong kết cấu của bài Chức Cẩm Hồi Văn có ẩn chứa một điều bí mật ở những con chữ to nằm trong 32 ô. Nếu là Dụng Hồi văn thể kiêm liên hoàn, với 280 chữ thành 40 câu thơ, mỗi câu 7 chữ thì có thể đọc lên đến 1600 bài thơ và nếu là bình trắc lục vận độc thành thất ngôn, ngũ ngôn hay theo các con chữ 280 mà xếp thì có thể lên đến cả chục triệu bài thơ, một chương trình cho máy vi tính có thể xữ lý để in ra mấy chục triệu bài Chức Cẫm Hồi Văn đó .

Trong lịch sư chơi chữ của văn học Việt Nam thì khó có ai qua mặt được vua Thiệu Trị, ông để lại cho đời hai câu đố : Vũ Trung Sơn Thủy (Cảnh Trong Mưa), Phước Viên Văn Hội Lương Dạ Mạn Ngâm (đêm thơ ở Phước Viên). Ðó là một trận đồ bát quái có 56 chữ, ứng với một bài thơ thất ngôn bát cú được khảm xà cừ. Trên câu đố có ghi lời dặn cách đọc bên cạnh bài thơ. Theo chỉ dẫn của Vua đọc theo hai lối hồi văn kiêm liên hoàn, theo thể thất và ngũ ngôn sẽ được 64 bài, sau này có ông tiến sĩ Hồ Ðắc có bài thơ Trăng Ðêm đọc được 96 bài và gần đây có một ông tú ở Quang Trung, Bình Ðịnh có một bài thất ngôn bát cú đọc được 128 bài .

Xin chép ra đây bài dịch thơ của ông tiến sĩ Hồ Ðắc làng An Truyền ở Thừa Thiên, vì bài dịch này có các chữ và nghĩa gần giống và sát nghĩa nhất của Tô Huệ trong 33 con chữ, đặc biệt là chữ VUA nằm ở vị trí số 273 chữ VỀ nằm ở vi trí 280.

Bản dịch thơ của ông tiến sĩ Hồ Ðắc :


Chàng lảnh chiếu, dẹp yên ngoài cỏi
Tiễn đưa người tới lối cầu sông
Ngậm buồn, ngăn lệ. Nhũ cùng
Dù xa cách mấy cũng đừng quên nhau

Từ dạo ấy tin đâu vắng vẽ
Ðể phòng the lạnh lẻo đêm xuân
Trước thềm rêu phủ xanh dần
Trong màn bụi bám mấy lần nào hay

Buổi chia tay lòng đầy kinh hãi
Biết làm sao gặp lại chàng ơi
Xin làm biển nọ trăng soi
Xin làm mây lạnh trên đoài non xa

Mây lạnh đó năm qua còn thấy
Biển năm năm trăng trẩy biên cương
Tới lui trăng vẫn bên chàng
Nghìn trùng vạn dặm có nhường thấy chăng ?

Ðường thăm thẳm quan sơn cách trở
Hận vì chàng sao ở quá lâu
Ngày đi vàng cánh hoa lau
Mà chừ trắng xóa cả màu bạch mai

Hoa nghiêng ngã gặp ngày xuân sớm
Nỗi niềm xuân biết ngỏ cùng ai
Thùy dương lá rụng chàng ơi
Hoa rơi ngập đất ai người quét đây

Trước sân đầy cỏ xuân thơm ngát
Chốn họa đường ôm chiếc Tần Tranh
Giang Nam dạo khúc vì chàng
Gởi tình em đến Bắc Phương cỏi ngoài

Nơi phương Bắc xa xôi vời vợi
Vạn dặm đường tin tới hay không ?
Gối, khăn lệ đẫm từng dòng
Áo vàng, lụa vẽ hoa cùng rưng rưng

Ba xuân đến, qua sông tiếng nhạn
Khác chi người xa bạn người ơi
Ruột đứt, đàn vẫn còn hoài
Ðàn chưa trọn khúc, đau nay đã thành

Chàng nhớ thiếp nặng tình như núi
Thiếp nhớ chàng khôn nỗi nào khuây
Cúi dâng một bức gấm này
Vua tha chàng sớm được quay trở về


Xin vẽ tặng các bạn một sơ đồ hướng dẫn cách đọc bài hồi văn này. Cũng xin đăng nguyên văn bằng chữ Hán để tiện việc đối chiếu. Bản chữ Hán này chúng tôi cho in theo bản tìm được ở nhà của nhà thơ Việt Trang tại Ðà Lạt. Chúng tôi đã chụp lại.

Sao không thấy bài dịch (vật) của ông TS AH nhỉ?

Shiroi đã viết:

Ðiều Bí Ẩn Trong Bài Chức Cẩm Hồi Văn Của Tô Huệ
Cách Đây Hơn 2000 Năm

Hồ Đắc Duy

Buổi sáng này, mò vào đây đọc ....thật đã quá . Từ lâu qh vẫn kính ngưỡng biệt tài và nỗi niềm của Tô Huệ Chức Cẩm Hồi Văn . Hôm nay đọc được một loạt các bài dịch, thật khiến cho ta không khỏi xúc động bồi hồi thêm lần nữa .
Cảm ơn tác giã, các dịch giã và post giã ...

**************

Mà nhất là ông thầy giã, đọc xong bài dịch của thầy Ái Hoa, qh cứ tưởng ... ông thầy mình là hóa thân của nàng Tô Huệ ...

Dzo.tttt lẹ ....

Ái Hoa đã viết:

BÀI THƠ THÊU GẤM

..

Ái Hoa dịch

hii, Bài thơ anh dịch lâu rồi phải không ?
Có nhiều đoạn âm điệu còn hơi gút một tí nhưng bài thơ dịch không phải là dễ làm.

Bản dịch của anh theo thể trường thiên tứ tuyệt như bài nguyên tác, cái tuyệt vời của bài thơ anh là có một số cặp đối của nguyên tác anh vẫn giữ là một cặp đối ở bản dịch ra.

Shiroi đã viết:

Ái Hoa đã viết:

BÀI THƠ THÊU GẤM

..

Ái Hoa dịch

hii, Bài thơ anh dịch lâu rồi phải không ?
Có nhiều đoạn âm điệu còn hơi gút một tí nhưng bài thơ dịch không phải là dễ làm.

Bản dịch của anh theo thể trường thiên tứ tuyệt như bài nguyên tác, cái tuyệt vời của bài thơ anh là có một số cặp đối của nguyên tác anh vẫn giữ là một cặp đối ở bản dịch ra.

Bài dịch được làm hồi mới bắt đầu vô net tập làm thơ, bản này có sửa chữa vài chữ cho đúng bài học ...

âm điệu hơi "gút" là làm sao? "good" huh?