HOA VÀ THƠ

Tiêu đề: Re: HOA VÀ THƠ Tue 13 Mar 2012, 14:35

HOA HẢI ĐƯỜNG

"Dương phi" lộng lẫy Đường triều!
Hương thơm, sắc thắm...đáng yêu vô ngần!
"Hải đường lả ngọn đông lân..."
Câu thơ cụ Nguyễn...sắc xuân nàng Kiều!

BXP

Hải đường Việt Nam hay Hải đường tên khoa học Camellia
amplexicaulis, thuộc chi Trà (Camellia), Họ Theaceae (họ chè)Bộ Ericales (Đỗ quyên, Thạch lam,)

Đôi dòng tâm sự.

Có ý kiến cho rằng mọi người vẫn nhầm lẫn HĐ với TM, cho HĐ thuộc chi Camellia như TM là không đúng, vì TM có sắc không hương. HĐ phải là một loài hoa quí lộng lẫy sắc hương. Dẫn chứng là Đường Minh Hoàng đã gọi Dương Quí phi là HĐ và Thi hào ND đã mượn hoa hải đường nhằm nói lên những nét yểu điệu gợi cảm của nàng Kiều qua bóng dáng của một Dương Quý Phi kiều diễm:
Hải đường lả ngọn đông lân,
Giọt sương gieo nặng cành xuân la đà.
và mượn hình tượng của đoá hoa trà mi nhằm nói lên kiếp hồng nhan trước những thử thách quá ư nghiệt ngã của số phận:
Tiếc thay một đoá trà mi,
Con ong đã tỏ đường đi lối về.
Tên khoa học của cây hải đường là Malus spectabilis, thuộc họ Lythraceae (Tử vi, tường vi).
Ý kiến trên có vẻ thuyết phục, nhưng tôi tra cứu chi Malus trong họ Lythraceae không thấy. Theo Wkiperia thì Hải đường Việt Nam hay hải đường tên khoa học Camellia amplexicaulis), thuộc chi Trà (Camellia), Họ Theaceae (họ chè) Bộ Ericales (Đỗ quyên, Thạch lam,). Đây là
loài cây nhỡ, cao đến 3 m, hoa màu đỏ tía, nhẵn, hình trứng ngược, dính nhau ở gốc, không thơm, thường nở vào dịp Tết âm lịch. Hải đường Việt Nam được trồng từ Lạng Sơn đến Thừa Thiên-Huế.
Theo ý hiểu của riêng tôi thì Hải đường phải là một loài hoa quí lộng lẫy sắc hương không thuộc chi Trà (Camellia), vì các cây trong chi Trà (Camellia) có đặc điểm: "Lá có răng cưa và không có mùi thơm"
Khi về già cụ Nguyễn Khuyến bị mù, có người đem tặng chậu hoa Trà nhưng không thưởng thức được nên đã viết bài thơ có câu: "thấy đếch gì đâu". Theo Vĩnh Sính (người nêu ý trên ), Hải đường ở Trung Quốc (haitang) và ở Nhật (kaidô) đúng là HĐ Dương Qúi Phi và HĐ của cụ Nguyễn, nhưng tôi chưa tra cứu được cây Hải đường này. ĐVTC có nhiều bạn trẻ kiến thức văn học rất sâu rộng, tôi tóm tắt viết lên đôi dòng mong được các bạn góp ý.

Tiêu đề: Re: HOA VÀ THƠ Tue 13 Mar 2012, 15:41

Hải đường xứ Huế

Nhắc tới hoa hải đường, không phải mọi người đều đồng nhất cách nghĩ. Với ai đã từng tìm thấy trong thơ một loài hoa hải đường mảnh mai, yểu điệu, thì khó mà tin khi được giới thiệu cây hải đường ở vườn Huế. Và cũng chính vì thế, đã có không ít tác giả cho rằng hải đường xứ Huế là Trà mi. Ở Huế, các vườn hoa, cây cảnh vẫn trồng nhiều giống Trà mi khác màu, nên người trồng không xem chúng và hải đường là một.

Khi khắc hình ảnh hải đường xứ Huế lên Nghị đỉnh, thuộc bộ Cửu đỉnh trong Hoàng thành Huế, Minh Mạng vẫn gọi nó là hải đường hoa.

Ở bài thơ “Vịnh Hải đường” trong Minh Mệnh thánh chế có lời chú thích: “Theo Quần phương phả thì hải đường có bốn loại, là chiêm cánh, tây phủ, thủy lục và mộc qua, ngoài ra lại có loại hoa vàng, loại hoa thơm, nhưng đều là cánh mềm, hoa nhỏ, hoặc sắc vàng, hoặc đỏ lợt, hoặc như yên chi, chỉ có mấy sắc ấy thôi. Hải đường phương Nam thì cây cao, lá to vừa dài vừa nhọn, hoặc sắc đỏ tươi, ruột có nhị, cánh to mà dày, lúc nở đẹp hơn hoa phù dung, nên tục gọi là sen cạn; so với hoa hải đường ở đất Thục thì đẹp hơn nhiều, tựa hồ phương Bắc không có giống hải đường này, cho nên những lời trước thuật có khác”. Khi khắc hình ảnh hải đường xứ Huế lên Nghị đỉnh, thuộc bộ Cửu đỉnh trong Hoàng thành Huế, Minh Mạng vẫn gọi nó là hải đường hoa.

Trong bốn loài hải đường được ghi trong Minh Mệnh thánh chế, loài Tây phủ hải đường chính là “Hải đường hoa Trung Quốc” (Malus spectabilis thuộc họ Hoa hồng - Rosaceae). Nó có cành mảnh, mọc thưa, lá mỏng, thon nhọn, hoa nhiều màu hồng nhạt, nhỏ gần giống hoa anh đào. Chính loài hoa này đã được Nguyễn Du nhắc tới trong các câu thơ:

“Hải đường lả ngọn đông lân
Giọt sương gieo nặng cành xuân la đà”,

“Hải đường mơn mởn cành tơ
Ngày xuân càng gió càng mưa càng nồng”.

Mộc qua hải đường hay thiếp ngạnh hải đường (Chaenomeles sinensis, họ Hoa hồng - Rosaceae) có lá thon, nhỏ, mảnh mai, hoa sắc đỏ thắm, cánh mỏng. Cây hải đường mà vua Minh Mạng gọi là hải đường phương Nam là Camellia amplexicaulis thuộc họ chè - Theaceae. Phương Nam ở đây là để so với Trung Quốc, trong thực tế, nó phân bố từ nhiều tỉnh miền Bắc đến Thừa Thiên Huế. Như vậy, nói đến hải đường có thể làm cho mỗi người nghĩ một cách khác nhau. Điều quan trọng là mỗi khi tìm hiểu bất kỳ một loài hoa nào, không chỉ với tên gọi là đủ, mà còn phải nhận diện tỉ mỉ nó, và tốt nhất là kèm tên khoa học. Vì đâu chỉ có hải đường Huế trùng tên với hải đường Trung Quốc, trong thực tế còn có hàng trăm loài hoa khác cũng đồng quy tên gọi, cũng từng gây khó khăn cho việc thông tin trên thương trường, nhưng rồi đâu cũng vào đấy. Muốn có sự rạch ròi nên đặt lại tên cho từng loài hoa nhằm tránh sự nhầm lẫn.

Hải đường xứ Huế luôn được nhiều người xem là loài hoa biểu trưng cho tính cách mộc mạc nhưng mạnh mẽ, giản dị nhưng thắm thiết, không hương nhưng sắc thắm mặn mà, với nhiều cánh hồng ôm ấp một chòm nhụy vàng thắm, chúm chím cười trước gió đông về như thách thức với thiên nhiên khắc nghiệt. Dù thời tiết có đổi thay thất thường, dù hoàng mai trở mình chuyển dịch mùa hoa, thì hải đường vẫn trơ gan cùng tuế nguyệt, cứ ung dung đơm nụ khai hoa từ đông sang xuân khá đều đặn. Chính nhờ thế, những năm mất mùa mai, nhiều người Huế chưng hải đường trong ba ngày tết. Có người thường dùng cánh hoa hải đường chấm ruốc như một món rau tươi thú vị.

Đỗ Xuân Cẩm (Nguồn: Báo Thừa Thiên Huế)

_________________________
HOA VÀ THƠ - Page 2 Love10

Sông rồi cạn, núi rồi mòn
Thân về cát bụi, tình còn hư không

Tiêu đề: Re: HOA VÀ THƠ Tue 13 Mar 2012, 20:49

Cảm ơn
thày Ái Hoa đã cung cấp cho một tài liệu quí giá. Thế là tôi đã giải toả được điều thắc mắc lâu nay. Vĩnh Sinh đã nhầm Malus spectabilis thuộc họ Lythraceae, tôi cứ tìm trong họ Lythraceae nên không thấy, tôi lại chưa sưu tập họ Hoa hồng nên không tìm ra chi Malus. Nhờ thày Ái Hoa tôi đã tìm được chi Malus (chi Hải đường hay còn gọi Táo tây) trong họ Hoa hồng.

Trước đây tôi cũng đã tìm chi Malus trong Wkiperia nhưng chỉ hiện ra "trang chưa được viết".
Ngay cả bây giờ tìm họ Hoa hồng cũng không ra ngay mà phải qua nhiều khâu trung
gian mới tìm được họ Hoa hồng. Chi Malus, ngoài cây Hải đường Malus spectabilis còn trên mười loại Hải đường khác. Cảm ơn thày Ái Hoa và Đào Viên thi các.

BXP

Tiêu đề: Re: HOA VÀ THƠ Tue 13 Mar 2012, 20:50

HOA VÀ THƠ - Page 2 117543311_c8d72f2302

Jatropha podagrica : Ngô đồng, Dầu lai sen

HOA NGÔ ĐỒNG (Lai xen)

Thân bầu bĩnh như cây đàn thuở ấy
Hoa đỏ tươi dòng huyết lệ tình sâu
Với thời gian mãi mãi tươi mầu
Thiên tình sử sáng trong cao đẹp.

BXP

Ngô đồng (Lai xen) tên khoa học Jatropha podagrica, thuộc chi Jatropha, Họ Thầu dầu Euphorbiaceae (họ Đại kích), Bộ Sơ ri Malpighiales)

Tiêu đề: Re: HOA VÀ THƠ Tue 13 Mar 2012, 20:56

cây ngô đồng
HOA VÀ THƠ - Page 2 Photo-1

hoa ngô đồng

HOA NGÔ ĐỒNG

Ngô đồng em xưa trong Đại Nội
Vốn thuộc dòng khuê các trâm anh
Trải qua bao cuộc chiến tranh
Thân em dày dạn trở thành bình dân.

BXP

Ngô đồng (Đại nội) tên khoa học Firmiana simplex,(tên đồng nghĩa Sterculia populifolia- trâm bài cành), thuộc chi Firmiana, họ Trôm. Sterculiaceae, bộ Bông hay Cẩm quỳ Malvales

( Tôi vốn chỉ biết cây Ngô đồng cảnh, khi kích vào Google thì hiện ra hai loại Ngô đồng. Tìm vào wikipedia thì chỉ thấy "trang chưa được viêt". Trở lại google, tìm được tên khoa học của ngô đồng lai sen, nhưng cây ngô đồng đại nội thì chỉ có ít trang web là có tên, họ khoa học nhưng mỗi chỗ một khác, tìm trên wikipedia để phân loại thì không có. Tôi phải mất 12 giờ đọc rất nhiều trang web, cuối cùng tôi đã xác định được phân loại chính xác của cả hai cây ngô đồng. Tôi đâu phải nhà khoa học, ST chỉ để chơi, càng khó càng ham. Với 170 loài hoa đã post, mồ hôi tôi đã đổ ra khá nhiều nhưng chưa gặp trường hợp nào như cây ngô đồng. Thành công đã mang lại cho tôi niềm vui sướng vô bờ. Đấy là mục
đích chính, là khát vọng Sưu tập của tôi.)

Tiêu đề: Re: HOA VÀ THƠ Wed 14 Mar 2012, 04:29

Kính bác BXP và anh AH
Cám ơn anh AH nhiều. Vậy là Hoa Hải Đường của Trung Quốc và Hải Đường Việt Nam khác nhau.

Bác BXP ơi, hoa này là hoa Hải Đường Dương Quý Phi nè:

HOA VÀ THƠ - Page 2 33954210

Còn hoa Hải Đường Huế gốc sinh ra là ở miền Bắc Việt Nam, thuộc họ Camellia.

Còn hoa trà mi (sơn trà) cũng thuộc họ Camellia, nhưng hoa trà mi là gốc Nhật Bản.

Tiêu đề: Re: HOA VÀ THƠ Wed 14 Mar 2012, 09:38

Cảm ơn Shỉoi, nhưng chưa biết tên khoa học của hoa này. Tôi post lên đây những tìm hiểu của tôi về hoa Hải đường để các bạn tham khảo
Hải đường trong tiếng Việt không phải là tên gọi để chỉ
một loài cây cụ thể. Về mặt phân loại thực vật, nó có thể là các nhóm thực vật
sau:
1+Chi Malus (Hải đường hay Táo tây):(Họ Hoa hồng)
- Malus halliana - hải đường tơ rủ
- Malus. honanensis - hải đường Hà Nam
- Malus hupehensis - hải đường Hồ Bắc
- Malus kansuensis - hải đường Lũng Đông
- Malus prattii - hải đường Tây Thục
- Malus sieboldii- hải đường ba lá
- Malus sikkimensis - hải đường Xích Kim
- Malus spectabilis - hải đường
- Malus toringoides- hải đường lá rung
- Malus transitoria - hải đường lá hoa
- Malus yunnanensis - hải đường Vân Nam
HOA VÀ THƠ - Page 2 Xifuhaitang

Tây phủ hải đường Malus Xifuhaitang
2+Chi Chaenomeles (Mộc qua): (Họ Hoa hồng)
HOA VÀ THƠ - Page 2 Tiegenghaitang

-Thiếp ngạnh hải đường Chaenmoeles lagenaria, Chaenomeles speciosa

Tiêu đề: Re: HOA VÀ THƠ Wed 14 Mar 2012, 09:48

CÁC LOÀI HOA TÊN HUỆ
HOA VÀ THƠ - Page 2 2824183010107041544S600x600Q85

HOA HUỆ

Nụ thon như búp tay em
Sắc hoa tinh khiết, dịu hiền, trắng trong
Hương hoa toả ngát thư phòng
Hồn hoa thắp ngọn lửa hồng tim anh.

BXP

- Hoa Huệ tên khoa học Polianthes tuberosa L., chi Polianthes, họ Agavaceae Thùa, bộ Asparagales (Măng tây)

Tiêu đề: Re: HOA VÀ THƠ Wed 14 Mar 2012, 09:51

HOA VÀ THƠ - Page 2 Images1010889_loaken1

Loa kèn trắng (Huệ Lili)
HUỆ LILI

Ôi trân quí một loài hoa bình dị!
Một chuyện tình chung thuỷ sáng trong!
Ấp iu một trái tim hồng
Để thành Bách hợp hoà dòng máu yêu.

BXP

Hoa Huệ Lili hay Bách hợp (Loa kèn, Huệ tây) tên khoa học Lilium pumilum, chi Loa kèn Lilium, họ Loa kèn Liliaceae, bộ Loa kèn Liliales

Tiêu đề: Re: HOA VÀ THƠ Wed 14 Mar 2012, 09:54

HOA VÀ THƠ - Page 2 Hoa-Loa-ken-do_Tin180.com_001

Loa kèn đỏ, Huệ tây đỏ
HUỆ TÂY ĐỎ

Huệ tây đỏ mang niềm kiêu hãnh
Mệnh danh “Những thiếu phụ khỏa thân”.
Còn gọi là Mạc chu lan
Hồn nhiên giữa nắng Thu vàng tươi vui.

BXP

Huệ tây tên khoa học Amaryllis belladonna, chi Amaryllis, Họ Loa kèn đỏ (Amaryllidaceae), Bộ Asparagaless Măng tây