Mai Đình Mộng Ký - Nguyễn Huy Hổ

Tổng số bài gửi : 19896 Registration date : 23/11/2007

Nguyễn Huy Hổ: 1783-1841

Ông Nguyễn Huy Hổ, tên tục là Nhậm, tự Cách-Như, hiệu Liên-Pha, người làng Trường-Lưu, xã Lai-Thạch, huyện La-Sơn thuộc tỉnh Hà-Tĩnh ngày nay. Ông là con thứ cụ Nguyễn-Huy-Tự, tác giả truyện Hoa Tiên, với bà vợ kế Nguyễn thị-Đài, vậy ông là cháu nội cụ thám-hoa Oánh và cháu ngoại cụ tiến-sĩ Nguyễn Khản. Nguyễn Du là ông chú ngoại và ông Nguyễn Thiện (người nhuận-sắc truyện Hoa-Tiên) là cậu họ (theo tiếng xưng-hô vùng Nghệ-Tĩnh). Ông sinh năm Cảnh-Hưng thứ 44 (1783) kém cụ Nguyễn Du 18 tuổi. Sinh ra trong hai gia-đình thám-hoa, tiến-sĩ (một thám-hoa, một hoàng-giáp, ba tiến-sĩ đồng thời ), hai bên nội ngoại có ba vị thượng-thư, tả tướng, ông đã sống trong đời vinh-hoa. Văn hay chữ tốt, đáng lẽ sẽ trở nên một tay khoa bảng hơn người; nhưng từ bé đến năm 20 tuổi, chỉ thấy triều đình rối loạn, binh hỏa luôn luôn, giang-sơn đổi chủ đến ba lần, nên ông không chịu đi thi. Vả, ông lấy cháu gái vua Cảnh-Hưng, nên lòng hoài Lê lại càng mạnh. Anh ông là ông Nguyễn Huy-Phó đậu giải-nguyên triều Lê, nhưng cũng về ở ẩn ở vùng Thanh-Xuyên xứ Hưng-Hóa. Một anh nữa là Nguyễn Huy-Vinh hay chữ, nhưng không gặp thời, nên lên ẩn ở núi Chung-Sơn. Chính trong lúc đi thăm ông này mà ông có mộng.

Ông rất tinh thông thiên-văn và địa-lý; đó cũng là tài đặc-biệt của họ Nguyễn Trường – Lưu. Cụ Thám-hoa trước cũng đã giúp việc ở tòa Khâm-thiên-giám và đoán nhật-thực, nguyệt-thực một cách rất đúng. Lúc ông chừng 40 tuổi, vua Minh-Mệnh triệu ông vào làm thuốc trong cung. Nhân ông chỉ-trích sự tính sai của tòa Khâm-thiên-giám, và sau nghiệm ra lời ông nói đúng, nên vua ban chức Linh-đài-lang. Còn truyền rằng chính ông lấy kiểu đất lăng Minh-Mệnh (theo lời ông Nguyễn Huy-Chương là người dòng –dõi họ Nguyễn Trường- lưu).

Ông mất năm Thiệu-Trị nguyên niên, 1841, hưởng thọ năm 59 tuổi

(trích Tập “Mai-Đình Mộng-Ký”
Hoàng Xuân Hãn biên tập và trích dẫn
Nghiêm Toản chú thích
Trường-Thi xuất bản ngày 17 tháng 12 năm 1956)

Tổng số bài gửi : 19896 Registration date : 23/11/2007

Mai Đình Mộng Ký

Nguyễn Huy Hổ

Mai Đình Mộng Ký - Nguyễn Huy Hổ Mdmk10

TỰA

(Bản Việt dịch của giáo sư Hoàng Xuân Hãn)

Ta nghe nói: Người có giác(1) lớn mới có mộng lớn. Lời nói mầu nhiệm thay! Lời nói mầu nhiệm thay!
Ôi! Việc lớn như chung thỉ(2) của trời đất, bé như sinh tử của nhân vật(3), xa như thế biến(4) của xưa nay, đều là giác trong mộng cả. Như thế thì, những kẻ gọi là mộng ảo, gọi là trần giới(5), gọi là nghịch lữ(6), gọi là hành khách(7), mới có thể nói chuyện mộng được mà thôi.
Bài Mai Đình Mộng(8) Kí để chép mộng. Mộng ấy bé. Mộng bé bé, ắt giác bé bé. Ta thường bảo kẻ chúng nhân(9) mộng, kẻ chí nhân(10) giác. Há biết đâu là kẻ ta cho là mộng lại không mộng, kẻ ta cho là không mộng lại mộng hay sao?
Vì thế nên bài kí Mai Đình này mới làm ra.
Năm Kỉ Tị mùa xuân, sau ngày khai hạ, ta đi chơi lên Nam-đường(11), để mừng nhà học của anh ta mới dựng ở núi Chung-sơn. Đi đường bị mưa, trú lại phố Phù-thạch, ở nhà bà con. Người bà con thuê đò cho ta.
Trời gần tối. Ngược dòng lên phương Tây. Gió mát thổi nhẹ, trời cao không mây, trăng sáng trên không. Bảo trẻ đem rượu cùng uống. Cảnh núi xuân mờ tối, nước xuân lóng lánh, xuân quang xuân sắc(12) đều hợp với người.
Chỉ biết đi chơi xuân có thể say. Nào có biết say mà ngủ phơi phới, ngủ mà mộng phơi phới chập chờn đâu. Đi cũng như không, mà lại cũng như không. Những cùng gió lọt trúc thưa, nhạn qua đầm quạnh, y như một điệu, lí thú vô ngần! Cô gái dưới Mai-đình, thần tứ lâng lâng; phu nhân trên thư các, từ khí nghiêm chính. Đến đẹp như đào lí, cứng như bách tùng, nồng như thuần giao(13), lạt như sương tuyết, thiên hình vạn trạng, không phải lấy bút mà tả hết được. Ta cũng không biết bấy giờ thần tứ ra sao!
Ôi! Vừa lúc đi xem đèn ở núi(14) Phù-thạch, trước không biết sẽ có cuộc đi chơi trên sông dưới nguyệt, lại không ngờ sẽ có giấc mộng Mai-đình!
Đó là mộng chăng? Đó không phải là mộng chăng? Duy chỉ có người đại giác mới đoán được.

NGUYỄN HUY HỔ

CHÚ THÍCH (của Hạnh Cơ)

(1) Giác: thấy rõ, biết rõ sự vật một cách chân thật.
(2) Chung thỉ: cũng nói là “thỉ chung”. “Thỉ” là bắt đầu; “chung” là cuối cùng, kết thúc, chấm dứt. “Chung thỉ của trời đất” là lúc bắt đầu tạo thành trời đất và lúc trời đất bị hủy diệt. Trong đời sống bình thường, người ta thường dùng từ “chung thỉ” hay “thỉ chung” để nói sự không thay lòng đổi dạ, trước sau một lòng một dạ.
(3) Nhân vật: người và vật.
(4) Thế biến: sự thay đổi của cuộc đời.
(5) Trần giới: hạt bụi và hạt cải.
(6) Nghịch lữ: quán trọ.
(7) Hành khách: người đi đường.
(8) Theo giáo sư Hoàng Xuân Hãn: “Nguyên trong bài Tựa không có chữ “mộng”. Hình như nguyên tác giả gọi tác phẩm của mình là MAI ĐÌNH KÝ, nhưng sau thêm chữ mộng cho rõ ý.”
(9) Chúng nhân: người trong đám quần chúng tầm thường.
(10) Chí nhân: bậc thánh nhân.
(11) Nam-đường: tên huyện, nay là Nam-đàn, Nghệ-an.
(12) Xuân quang, xuân sắc: ánh sáng và cảnh sắc mùa xuân.
(13) Thuần giao: hai loại rượu ngon và nồng.
(14) Núi: có lẽ đã viết nhầm, phải là “bến” (Phù-thạch) mới đúng.

Tổng số bài gửi : 19896 Registration date : 23/11/2007

CỐT CHUYỆN

Mai-Đình Mộng-Ký là một thiên ghi lại giấc mộng của tác giả Nguyễn Huy-Hổ:

Ngày xuân năm kỷ-tị 1809, ông thăm anh dạy học ở huyện Nam-đường. Đi qua bến Phù-thạch là một thắng-địa nhất ở Nghệ-An, ông ở lại xem hội thắp đèn. Gặp trời mưa, người quen thuê đò để ông ngược giòng sông Lam. Cảnh-trí rất là ngoạn-mục. Bảo trẻ đem rượu rót uống, uống rồi ngủ say. Bèn mộng thấy đến một chỗ lâu-đài cung-điện rất đẹp, vườn đầy cây-cối, có tùng, có mai. Trong một cái đình tên là Thưởng mai-đình, một cô con gái vừa viết thơ xong và dán thơ lên trên vách. Thấy động bóng người, cô rẽ vào nhà trong rồi biến mất. Ông ngẩn-ngơ đi tới đình, thấy bài thơ vịnh hoa Mai. Ông bèn họa lại rồi bỏ hai bài thơ vào một ống thơ. Nhìn vào phía trong thấy có lâu-đài, ông đánh liều đi vào xem.

Có một người hầu gái chạy ra hỏi. Ông trả lời rằng có ai bỏ quên thơ ở đình. Người hầu gái giật lấy thơ, chạy vào trong. Ông còn đứng thơ-thẩn thì con hầu ra nói bà chủ cho mời vào chơi.

Ông vào thấy trong nhà lộng-lẫy. Một bà phu-nhân hỏi ông quê quán ở đâu mà vì sao biết chốn này mà tới. Ông trả lời rằng ông con nhà dòng-dõi, nhưng nay phong-trần; nhân dạo chơi, nên lạc lối tới đây. Bà bảo: “Chồng ta và cha ta cũng làm quan tiền-triều, nhưng vì binh-đao loạn-lạc, thời-thế đổi thay, nên cáo quan về ẩn-dật ở đây và nay đã hơn mười năm rồi. Ta còn bận chút con thơ, cho nên lánh nạn ở chỗ tịch-mịch này. Người tự nhiên đến đây, đó là trời xui khiến, và xem chuyện họa thơ thì có nợ tình-duyên. Nhưng ngươi nên trở về lập công-danh, lúc nào đậu-đạt rồi sẽ trở lại đây. Đã là tiền-duyên túc-trái, ngươi chớ có lo ngại gì.”

Ông lui ra, sực tỉnh dậy. Trong lòng bàng-hoàng ngơ-ngẩn. Tiếc duyên tình-cờ trong mộng, ông suy-nghĩ đến hai chữ giác chữ mê.

(trích Tập “Mai-Đình Mộng-Ký”
Hoàng Xuân Hãn biên tập và trích dẫn
Nghiêm Toản chú thích
Trường-Thi xuất bản ngày 17 tháng 12 năm 1956)

Tổng số bài gửi : 19896 Registration date : 23/11/2007

I. NHẬP ĐỀ (1)

Trăm năm là kiếp ở đời,
Vòng trần nay đã mấy người trăm năm
Cuộc phù-sinh có bao-lăm,
Nỡ qua ngày bạc mà lầm tuổi xanh
Duyên tế-ngộ, hội công-danh,
Là hai, với nghĩa chung-tình là ba
Đều là đường cái người ta,
Là cầu noi đó, ai qua mới từng
Tình duyên hai chữ nhắc bằng,
Há rằng duyên-chướng, há rằng tình-si
Chuyện xưa còn có sá chi,
Đêm thanh vui chén muốn ghi nỗi mình
Cho rằng hay giống có tình,
Chiêm bao lẩn-quất năm canh lần lần

II. CUỘC XEM ĐÈN Ở PHÙ-THẠCH

Nhớ xưa năm Tỵ, tháng Dần,
Thưởng xuân vừa gặp giữa tuần tròn trăng
Thắng-du tiện nẻo quan đăng,
Trông vời non Liễu, băng chừng dặm hoa
Trời hôm xuân nhuốm màu da,
Cơn mưa rửa tuyết, trận hà cuốn mây
Chim về xao-xác lá cây,
Rừng Đông đã thấy tròn xoay bóng thiềm
Lửa đâu thấp-thoáng trong rèm,
Khi đưa hương xạ, khi đem khói tùng
Đá đâu lấp-ló giữa giòng,
Như bay hoa sóng, như trồng gương nga
Thành đâu xây lấp yên-hà,
Đỉnh non nền cũ, cán cờ bụi sương
Đền đâu lắng dấu khói hương
Bể reo công trước, vàng tương mái tàu
Lần theo ngọn nước làu làu
Gió lay chiếc cọc, thuyền mau mái chài. (2)
Trong gương ai cắm cành mai?
Dưới mày ai ném một vài lưu-tinh?
Phồn hoa nổi áng thị thành, (3)
Này Phù-thạch phố là danh lịch triều. (4)
Thú phong-lưu cũng ít nhiều,
Đèn chong vẻ tố, lò thiêu bụi trần
Vũng doi trải mấy xây vần,
Dập-dìu còn đó với xuân dễ nào !
Thảo mà cánh điệp, lá đào,
Đi về Vu-giáp, ra vào Vũ-lăng
Một trời hoa cỏ lâng-lâng,
Mơ-mòng mưa Sở gió Đằng đâu đây
Chiều xuân chuốc chén vơi đầy,
Thử xem người tỉnh người say mới là

CHÚ THÍCH

1) Toàn văn thi phẩm Mai Đình Mộng Kí gồm 298 câu thơ. Việc chia đoạn và đặ tiêu đề cho mỗi đoạn trong thi phẩm, chúng tôi đoán là đã do hai giáo sư Hoàng Xuân Hãn và Nghiêm Toản làm, chứ không phải do chính tác giả Nguyễn Huy Hổ.
2) Gió lay chiếc cọc: Đây là những chiếc cọc cắm sâu dưới sông để cột thuyền khỏi bị nước trôi. Sóng lăn tăn làm cho bóng cây cọc quăn queo, trông tưởng như gió thổi làm cây cọc bị lung lay. - Thuyền mau mái chài: Nguyên văn câu thơ viết là “mái chài”, nhưng khi chú thích thì giáo sư Nghiêm Toản lại viết là “mái chèo”, và cắt nghĩa rằng: “mái chèo lung lay trên mặt nước”. Sự thật thì ở đây là “mái CHÀI”, chứ không phải là “mái chèo”. Chữ “chài” nghĩa là lài lài, nghiêng nghiêng. Mái chài tức là mui thuyền. Thuyền đánh cá thường có mui là hai mái che lài lài, giống như cái mái nhà nho nhỏ. Chữ “mau” nghĩa là khít nhau. “Thuyền mau mái chài” là tả cảnh những chiếc thuyền đánh cá đậu san sát nhau trên sông.
3) Phồn hoa: nơi thị tứ đông đảo, xa hoa, náo nhiệt. - Áng: đám (áng mây), bài (áng văn), chốn (áng thị thành). - Thị thành: đô thị, thành phố, nơi có người đông đúc, buôn bán sầm uất, thịnh vượng.
4) Danh lịch triều: tên tuổi được biết đến trải qua nhiều triều đại.

Tổng số bài gửi : 19896 Registration date : 23/11/2007

III. THUYỀN NGƯỢC GIÒNG SÔNG LAM

Dã men vừa sánh giọng trà,
Nhà lan treo tháp, doành la xuống thuyền *48
Gió xuân rút cánh buồm duyên,
Thiều-quang chín chục, vân-yên một chèo
Bến tình nhẹ nhổ con neo,
Đầu mai yến vấn, mạn chèo oanh đưa
Thảnh-thơi bầu rượu túi thơ,
Ngón cầm khiển-hứng, nước cờ giải-mê
Não nùng vượn suối hoa khe,
Với người dường có vả-vê chữ tình *56
Phong-quang tám bức vén tranh,
Bình non mượn khắm, gương doành lét tô *58
Bến Nam liễu bá con đò;
Mảnh mây viễn-phố, cánh cò hàn-sa
Ngàn đông khói lẫn lạc-hà;
Giọt mưa cổ-thụ, tiếng gà cô-thôn
Vó câu pha gió nhẹ bon,
Bến lầu Bắc hỏi hoàng-hôn địch nào?
Trời Tây bóng hạc non sào,
Đường rêu khách quạnh ruổi vào Thiên-thai
No xem góc bể chân trời,
Một xuân biết mấy mươi nơi dập-dìu
Đòi nơi giốc-mục ca-tiều,
Cần hôn mấy cán, tơi chiều nửa manh
Thảnh-thơi gió mát trăng thanh,
Nào đầm Đồng-lại, nọ gềnh Bàn-khê
Mảng vui sào cạy, mái-phê,
Doành Ngân bóng thỏ đã xê ngang đầu
Nài xuân chén những kèo mau,
Tưởng duyên kỳ-ngộ, ngâm câu Vị -đường,
Này này quế-trạo lan-tương
Ví đua Xích-bích, chi nhường Đông-Pha

• 48_ Doành la: La là một thứ lụa trắng, mịn và mỏng. Đây ý nói mặt nước phẳng và trắng như la, do sự phản chiếu ánh sáng. Trong văn cổ, cũng thường dùng “doanh quyên” nghĩa cũng vậy, quyên tức là “lụa quyến”
• Hai câu 47-48 ý nói: tỉnh rượu thì uống trà, xong rồi xuống thuyền.
56._ Vả vê: ham-mê, quyến luyến
58._ Lét: dòm trộm

Tổng số bài gửi : 19896 Registration date : 23/11/2007

IV. MỘNG ĐẾN MAI-ĐÌNH

Say-sưa đòi thú lân-la,
Giang-thành đã gióng canh gà sang tư
Giấc hoè thiếp-thiếp lần mơ,
Trong mơ-mòng thấy tình cờ lạ sao.
Tưởng mình lạc lối nguồn Đào,
Khi ra Động-khẩu, khi vào Bồng-doanh *84
Đòi nơi chim lá hoa cành,
Dường chiều đón rước, như tình rủ-rê
Mấy chòm len-lỏi sơn-khê,
Dòng ngăn thú dật, vách che bụi trần
Ruổi quanh hoa-kính lần lần
Cảnh tiên riêng đợi tay thần mở-mang
Bầu trời ghẽ chiếm thanh-quang, *91
Nẻo xa trông rõ mấy trang lão-tùng
Dưới tùng có gác Nghinh-phong
Cách chừng thấy những phạm-cung bảo đài
Băng chừng rảo bước tới nơi
Tường sau nghìn gốc tảo-mai quanh thành
Biển đâu nét tạc rành-rành,
Đề ba chữ “Thưởng-mai-đình” vàng tương

84._ Động-khẩu: cửa động. Trong bài thì Thiên-Thai thứ 3 (nàng tiên tiễn Lưu, Nguyễn ra đợng) có câu : Hoa dương động khậu ưng trường tại” : bông hoa trong động nên còn mãi. Chữ động-khẩu trỏ cửa động tiên
Bồng-doanh: núi Bồng-lai và núi Doanh-châu. Ở trong bể Bột-hải tục truyền có ba núi tên là Bồng lai, Phương-trượng và Doanh-châu, người tiên và thuốc tiên đều ở ba núi ấy, loài vật toàn sắc trắng, cung điện toàn làm bằng châu báu bạc vàng.
91._ Ghẽ : riêng. Hoa-Tiên: Bầu trời riêng chiếm phong-quang
Thanh quang: trong trẻo sáng sủa

Tổng số bài gửi : 19896 Registration date : 23/11/2007

V. THIẾU-NỮ ĐỀ THƠ

Trong đình bốn báu sẵn-sàng,
Cánh mây mới thảo, ngòi sương chửa rời *100
Xông mai chợt động bóng người,
Vẻ lan vừa chán vội dời gót sen
Ghẽ ngang về mái tây-hiên,
Càng dao khuất bóng, xiêm tiên lẫn màu*
Ít nhiều chùm quẹn chồi thâu *105
Hương thừa còn phảng-phất đâu trước đình
Vẻ sao ngọc chuốt giá thanh,
Bút thần đố vẽ nên tranh truyền thần !
Giá sao báu Triệu, châu Tần,
Người sao so dưới cõi trần chưa ai !
Thực âu sắc nước hương trời,
Chặng dòng thần-nữ cũng vời tiên-cung
Nguồn phong động khóa trùng-trùng,
Khách thơ thêm những mơ-mòng hồn thơ
Biết đâu nước đợi non chờ,
Chúa xuân sao bỗng hững-hờ cho đang
Bào tình lần thấm giọt Tương,
Thẫn-thờ ngọn khói cành sương một mình
Lén vào kề trước Côn-đình,
Vách mai còn dán rành-rành tiên mai:
Lứa ngọc cùng ai đó ?
Trăng kia với khách này
Một cành xuân đã sớm,
Mấy đóa tuyết nào bay
Vẻ sạch mưa càng dãi,
Lòng thơm gió nỡ lay
Bướm con đừng thóc-mách,
Cho hái có dường tay
(Bài thơ Thưởng mai nguyên vận)

100._ Cánh mây: giấy có vẽ mây dùng để viết thơ cho đẹp
104._ Càng dao: dao là thứ ngọ ctoốt, đẹp. Càng dao là cành cây bằng ngọc, chỉ người đẹp

Tổng số bài gửi : 19896 Registration date : 23/11/2007

VI. HỌA THƠ THƯỞNG-MAI

Tứ cao cách lạ tột vời *129
Quần-thoa hiếm nhỉ nảy tài Âu, Tô ! *130
Nữ-trung dễ mấy nầy ru ! *131
Song mai kể mấy công-phu tập rèn *132
Câu thần, chữ thánh, người tiên,
Hay đâu là chẳng sẵn nguyền trăm năm
Phím hoàng đợi khách tri-âm
Nên treo cân Lệ, ai cầm giá Côn
Nghĩ mình giong-ruổi nước non,
Niềm kinh-quốc, nỗi hương-thôn bấy chầy,
Thốt chi bướm lũ ong bầy
Đàn Tao nào mấy đua tay cắm vè
Dù chăng con tạo khắt-khe,
Thì chi cánh điệp còn mê với tình
Trót đà tới Mẫu–đơn–đình,
Thơm chăng cũng bẻ một cành làm duyên
Tục-điêu cẵng bộ vần tiên,
Liễu-trì trước lá hoa-tiên thế nào?
Ngòi dao vừa ráo luật Đào,
Với vần thơ trước sắp vào một phong:
Dao trì in vẻ ngọc,
Đúc lại lá tiên này
Nản gió hoa vừa náu,
Này hương nguyệt muốn bay.
Chiếc đình còn phảng-phất,
Cái bướm bỗng thày-lay
Chẳng những xuân kia chọn,
Thần tiên cũng chắp tay
(Bài họa vần thơ thưởng-mai)

Người tiên dẫu cách mấy trùng,
Dấu tiên cẵng phó thi-đồng chắt-chiu
Bỗng dưng trăng dật gió dìu,
Làm sao lui tới cho đeo-đẳng này
Cuộc mê càng mải-miết thay,
Dập-dờn chiếc-bóng, chay-vay trót giờ
Một đình, một khách thẩn-thơ,
Thôi thầm-thì hỏi, lại mơ-mẩn chào

129_ Tứ: ý tứ, ý nghĩa trong câu văn, trong lời nói. – Cách: cốt cách, tư cách.
130._ Quần thoa: tiếng dùng chỉ chung cho giới phụ nữ. - Âu: tức Âu-dương Tu (1007-1072), người đời Tống (956-1276), tự Vĩng Phúc, hiệu Túy Ông, đỗ tiến sĩ năm 27 tuổi, làm quan đến chức phó sứ Khu-mật viện. Sau vì không đồng ý với chính sách canh tân táo bạo của tể tướng Vương An Thạch (1021-1086) mà từ quan về ở ẩn. Ông là một danh sĩ đời Tống (cùng thời với Tô Đông Pha), thơ, văn, từ, phú, loại nào ông cũng nổi tiếng. - Tô: tức Tô Đông Pha (xin xem chú thích số 27, chương 5).
131._ Nữ trung: trong giới phụ nữ. - Dễ mấy này: dễ gì có mấy người được như thế này.
132._ Song mai: bên ngoài cửa sổ có trồng hoa mai, có ý chỉ cho phòng học, phòng đọc sách.

Tổng số bài gửi : 19896 Registration date : 23/11/2007

VII . RẢO BƯỚC TÌM NGƯỜI

Hiên đâu kéo dãy hoa đào,
Đánh liều cả quyết bước vào thử xem
Thướt tha tơ liễu buông rèm,
Trà non uốn điệu, dương mềm khoe tươi,
Nhụy xuân rước gió như cười,
Chòm thanh, khóm dật, khác vời chân-du.
Có cây có đá lô-xô,
Có lầu túc-điểu, có hồ du-ngư
Giữ trời một cuộc tiên-cư,
Đình-đài mấy tóp, đồ-thư mấy từng
Hoa say, hạc ngủ, mơ chừng,
Một rằng Bích-động, hai rằng Thanh-tiêu
Một hiên Huy-phượng cheo-leo,
Thấp đưa gió trúc, cao reo sóng tùng

VIII. TRAO THƯ CHO HOÀN

Tiểu-hoàn lẩn bóng hiên-trung,
Vén cành biếc, hái hoa hồng trước lang
Bóng người chợt thấy dung-quang,
Lanh-chanh bước tới sổ-sàng hỏi ngay:
“Người đâu quan-khách đâu đây ?
Lạ-lùng xông-xáo chốn này là sao !”
Nhủ rằng: “Chớ đổ nhau nao !
Qua đình Mai, thấy thơ nào bỏ rơi
Tài này Lý Đỗ một hai,
Xuân in cảo liễu, tuyết tươi nét tùng
Nhời đâu thần khế, đạo đồng,
Hạnh-đường bao ná, nhủ cùng được hay !”
Hoàn rằng: “Mơ-mẩn ngán thay !”
Vội vàng giật lấy tiên mây trở vào
Tuyệt mù nào thấy đâu nào,
Càng bay phấn điệp, hoa xào cánh thơm
Mảnh riêng càng nát như tươm,
Càng ngơ-ngẩn bóng, càng nâm-nỉ tình
“Chắc chi con trẻ đành-hanh,
Tin sương có lọt trước manh cho chăng?
Tấc gang cách mấy mươi từng,
Không dưng hầu dễ gió Đằng cợt ai
Chớ rằng lá thắm giòng khơi
Một thơ kéo được tơ trời mà hay !
Kiếp xưa cũng thế nào đây?
Họa-hoằn chăng chẳng là tay vuông tròn
Mảnh tiên tạc lấy sắc son,
Tấc lòng đem hỏi, nước non mượn bàn.”

Tổng số bài gửi : 19896 Registration date : 23/11/2007

IX. MỜI VÀO HẦU CHUYỆN

Bàn-mê những ngóng tin nhàn,
Nhởn-nhơ sực thấy bóng Hoàn tận nơi
Tăn-măn nói nói cười cười,
Rằng: “Vâng Nghiêm-lệnh rước người về sanh”
Cảnh-tình một bước một thanh,
Tắt chừng thư-các, rảo quanh trì-đường
Ngoài-sanh, giá lục xây vàng
Bình đan xuân vẽ, đài gương bóng lồng
Trong sanh, mở cánh phù-dung,
Mắt trần luống những lạnh-lùng vẻ Ngân
Ỷ trên thấy một phu-nhân
Bước vào tự lễ phân tân trước tòa
Dạy rằng: ”Quê ở đâu xa?
Ấy ai thóc-mách nên mà biết đây?”
Dứt lời, rén rén thưa bày:
“Khi xưa dòng-dõi, khi nay phong-trần,
Mảng vui nước trí non nhân,
Đăng lâm trót hẹn với xuân một lời
Cho nên trẹo nẻo lạc vời,
Phúc-giang, Phượng–lĩnh là nơi quê nhà
Thày-lay vâng chịu trót đà,
Hạnh nào lượng bể bao-la muôn nhờ”

X. KHUYÊN LẬP CÔNG DANH

Nghe thôi lẳng-lặng trót giờ,
Ngọc khoan khoan mới xa đưa dịu-dàng:
“Rằng gia-quân với nghiêm-đường,
Chữ luân xưa cũng mối-giường một hai
Đền Thương cùng nếm vạc mai
Cũng trong Y Phó, cũng ngoài Tôn Ngô
Nấy sương vẹn bước vân-cù,
Dẫn nhàn riêng chiếm thú hồ-sơn đây
Cơ trời dâu bể vần-xây,
Trần-kiều biết mặt Chu này là ai
Lửa binh rấp thuở chông gai
Áo xiêm đổi thói, cân đai đau lòng
Nặng nguyền hưu thích dữ đồng,
Theo chầu Liệt-thánh năm dòng mười dư,
Bận-bùng còn chút ngây-thơ,
Điền-thôn quen lấy cầm thư đỡ phiền
Dù chăng cảnh bụt làng tiên,
Với trần nghĩ đã diễn miền nước mây
Tiền-nhân túc-trái sao đây?
Không dưng người biết chốn này là đâu
Mới rồi dạo tới thư-lâu,
Nhẹ-nhàng vừa thấy con hầu nói qua
Khách nào la-lướt yên-hà,
Một mình thơ-thẩn dò-la hạnh đường
Lại đưa hai bức thi-chương,
Khác chiều nên bảo đón chàng vào chơi…
Lời quê trẻ nó dông-dài
Thêm hoa may lại gặp tài văn-nhân
Xem trong xướng-họa mấy vần,
Lấy mai mà vẽ lòng xuân cần-quyền
Hay đâu là nợ là duyên,
Là thân trước trẻ là nguyền xưa ngươi
Khen cho cẩm tú sắc tài,
Lạ cho con Tạo lựa người ghê thay !
Kiếp trần dây-dướng dường này
Lửa-hương chờ đợi đến tay anh-hùng
Ấy nhân-duyên, ấy tao-phùng,
Dẫu đâu sắc sắc không không, nghĩ gì
Lọ là nhạn cá đi về,
Lứa đôi chăng lại một kỳ tái lai
Nền thi-lễ cẵng dùi-mài,
Tiếng khôi đừng thẹn với mai mới hào !
Duyên lành hẳn đợi giá cao,
Đất bằng sấm dã, thơ đào lại ca
Xe duyên đành có Trăng-già;
Mặc-dù nhân-quả, chớ ra quan-hoài
Hồn mai còn nhớ đình Mai,
Cảnh quen hẳn chẳng lạ người quen đâu
Còn non còn nước còn lâu,
Còn câu thơ ấy là câu sấm rồi”

XI. TỈNH DẬY TAY KHÔNG

Đương khi từ tạ khúc-nhôi,
Giang-thôn đâu động tiếng còi mục-nhi
Trong thuyền sực tỉnh đòi khi,
Tấc riêng dồn-dã khôn suy tin ngờ
Nào đình, nào khách, nào thơ?
Bấy giờ hồ-điệp, bây giờ Trang-sinh!
Cũng trong hai chữ chung-tình,
Sao người thường bấy, mà mình quái thay !
Tài-tình xem lại xưa nay,
Kiếp người may với chẳng may cũng nhiều
Cuộc đời mây nổi, nước triều,
Tình bao-nhiêu, nợ bấy-nhiêu, hay gì
Lấy điều mộng ảo mà suy,
Một thì là giác, hai thì là mê
Mê chăng một lúc đi về,
Giác thì duyên ấy còn ghê sau này
Thấy đây còn biết từ đây,
Bao-giờ sao nữa lại hay bấy-giờ
Hoàn thiên tẩu bút một thơ, *297
Quê đâu chữa đó là nhờ tao nhân *298

HẾT

297._ Hoàn thiên: hết, trọn một bài. - Tẩu bút: viết nhanh.
298_ Quê: quê mùa, mộc mạc, kém hiểu biết, hay sai lầm; là lời nói khiêm tốn của người có đức độ. - Tao nhân: người văn hay, phong cách tao nhã.

» Việt Sử Giai Thoại - Tập 4 - Nguyễn Khắc Thuần
» Danh tướng Việt Nam 3 - Nguyễn Khắc Thuần
» Đêm tàn - Liên ngâm Chu Hà, Hàn Sĩ Nguyên
» Ngựa phi trên thảo nguyên Mông Cổ
» Cảnh lều chõng đi thi ở Việt Nam thời Nguyễn